Nýi tíminn - 29.03.1946, Qupperneq 3

Föstudagur 29. marz 1946
x’íÝI TÍMINN
3
Silfursalinn og urðarbúinn
og var þegar hafin leit um
alla Hróarstungu, dag eftir
dag. En allt árangurslaust.
Silfursalinn var gjörsamlega
horfinn sjónum manna. —
Óskiljanleg öllum örlög silf-
ursalans. —
A Austurlandi er lítil, en
sumarfalleg sveit, sem nefn-
ist Borgarfjörður. Örskammt
innan við Borgarfjarðarkaun-
tún er hár hóll sérstakur, er
líkist virki eða vígi og nefn-
ist Álfaborg. Af Álfaborg
þessari er hið fegursta útsýni
í allar áttir, yfír þessa fögru
byggð.
Það var í júlímánuði lnor)
að sýslumaður Norður-
Múlasýslu var á þingaferð í
Borgarfirði eystra. Morgun-
inn eftir þingið, var sýsln-
maður árla á fótum, því all-
löng og tafsöm dagleið var
fyrir höndum. All-löng dag-
leið, frá Borgarfirði, inn
Njarðvíkurskriður og yfir
Gönguskörð, síðan þvert yfir
utanvert Fljótsdalshérað, fyr-
ir botni Héraðsflóa, og að
Sleðbrjót í Jökulsárhlíð, þar
sem þinga átti næsta dag-
Tafsöm dagleið og erfið fyrir
hestana, þar sem sundleggja
þurfti í Selfljóti, Lagarfljóti,
og Jökulsá á Dal hjá Sleð-
brjót. En þetta var þó ein af
skemmtilegustu dagleiðunum
í þingaferðunum, sléttlendi
og sumsstaðar grundir og
melar, milli vatnsfallanna.
Þar sem hestarnir voru
ekki t:l taks þegar leggja
átti af stað um morguninn,
varð sýslumanni gengið upp á
Álfaborg, til þess að njóta
útsýnis þaðan og fegurðar
sveitarinnar. Varð hann sem
bergnuminn alllanga stund,
er hann leit yfir byggðina,
hálfslegin tún, víðáttumiklar
engjar, grösugar grundir,
margbreytilegar fjallamynd-
anir með margvíslegum lit-
brigðum, iðandi og kliðandi
fuglalíf og önnur fegurð lífs-
ins. — En allt í einu var ein-
veran rofin.
Upp á Álfaborgina snarað-
ist maður nokkur að nafni
Þórður. Hafði hann átt að
gæta -hesta sýslumanns um
Uóttina. Tilkynnti hann að
hestarnir væru fundnir.
Hafði hann strax fundið
fjóra, en að þeim fimmta
hafði hann lengi leitað, —
mósóttri Ihryssu, sem alin
var upp í Borgarfirði. Kveðst
hann hafa frétt til hennar,
út með sjó, fram í dal og
upp í fjalli. — Hefur hún
vafalaust verið að skoða
æskustöðvar sínar. — En þeg
ar hann kom heim, var hún
að sötra mjólk úr skjólu við
bæjardyrnar iheima hjá hon-
um.
Síðan mælti Þórður-. Farðu
varlega sýslumaður minn í
dag. Njarðvíkurskriður eru
ekki full ruddar í ár,' og af
því að miklar rigningar hafa
gengið í allt vor, eru skrið-
urnar lausar, svo að ekki má
hestur stíga fæti út fyrir
götuslóðann, því að þótt ekki
hreyfist við það nema fáein-
ir steinar, þá myndast fljótt
j heil skriða, sem getur tekið
I hestinn með sér niður allar
skriður og fram af björgum
I við sjóinn. — Einnig skaltu
vara þig á vatnsföllunum,
sérstaklega Jökulsá, því nú
hlýtur að vera mikill vöxt-
■ur í henni, líklega ekki sund-
fær fyrir hesta. Sýslumaður
svarar: Já, já, ég þekki leið-
ina.
Þórður varð þögull um
stund, en mælti síðan:
Eg er að aðvara þig, af því,
að mig dreymdi ljótan draum
í nótt. — Mig dreymdi að ég
: sæi þig og fjölda manns vera
staddan á árbökkunum við
Jökulsá á Dal, og varst þú
. að yfirheyra vitni, en fyrir
i’raman þig lá dauður maður,
sem mér sýndist svo líkur
Guðmundi víðförla.
Sýslumaður svarar: Af
draumnum virðist ekki vera
hægt að ráða neitt óheilla-
vænlegt fyrir mig, frekar
væri að Guðmundi Víðförla
stafaði einihver hætta af Jök-
ulsá. — En Guðmundur Víð-
förli er nú fluttur suður á
iand. — Jæja gamli minn,
Loftknúnar orustufugvélar
Mynd þessi er
írá verksmiðj-
unni sem fram
leiddi fyrstu
loftknúnu or-
ustuflugvél
Bandaríkja-
hei-sins — P-80
„Shooting
Star“. Það eru
Lockheed flug-
vélaverksmiðj-
urnar í Bur-
bank í Kali-
forníu sem
framleiða
þessa flugvéla-
gerð.
U-80 er 10.35 metra Iöng, vængjahaf 11,7 metrar. í stafninu er komið fyrir
ljósmyndatækjum til notkunar í könnunarflugi. Með því að auka benzín-
geyma undir vængina er hægt að nota P-80 sem Iangfleyga orustuflugvél.
til krossinn var settur upp.
— Þegar nálgaðist kross-
markið, sté sýslumaður af
baki, og gekk upp að kross-
markinu. Á krossinn var
þctta letrað: Effigiem Christi,
qui transis, pronus honora.
MCCCVI: Á íslenzku: Þú,
sem átti leið fram hjá merki
, , Krists, beygðu höfuð þitt í
helt syslumaður aíram: Þu , , . 1or,„
. . , .. . lotmngu: 1306.
neiur hait oþæguegar draum-
farir í nótt. — Það er bezt að
fara að halda af stað.
Gengu þeir síðan sýslu-
maður og Þórður, niður af
Álfaborginni og út í Borgar-
Samkvæmt venju vegfar-
enda á þessum stað, tók
sýslumaður ofan, signdi sig
og hélt síðan áfram ferðinni-
— Var haldið inn til Njarð-
fjarðarkauptún. Þar
hestamir söðlaðir og allt til-
! bú:ð til brottfarar- Jafnvel
þingákbfforta-hésturinn lagð-
>r af stað áleiðis út að Njarð-
"íkurskriðum, vissi, sam-
kvæmt venjunni, ihvaða veg
dagleið fara átti. En þeg-
rr hann kom að hl;ði nokkru
lam hann staðar til hliðar
\g beið þess að lausu hest-
irnir færu fyrst gegnum hlið-
ð, eins og hann var vanur að
tera, fór svo með gætni gegn
um
voru I víkur og þaðan yfir Göngu-
skörð til Unuóss, yzt 1
Fljótsdalshéraði, við Héraðs-
flóa. Síðan var haldið þvert
yfir Úthérað fyrir botni Hér-
aðsflóa, fyrst sundlagt í Sel-
fljóti, síðan var þeyst yfir
sléttuna, yfir að Lagarfljóti,
og sundlagt þar. En þegar
hestarnir komu af sundinu í
Lagarfljóti, — sem er mjög
þungt sund, því niðurdráttur
er þar mikill, — hljóp svo
mikill galsi í hestana, að ekki
hliðið og gætti þess, eins 1 varð við þá raðið. Þutu þen
og ávallt. að láta ekki koff-
ortin rekast í hliðarstólpana.
Síðan var haldið inn Njarð-
víkurskriður, mjóan troðning,
í snarbröttum skriðum, en
neðst falla skriðurnar fram
af þverhníptum sjávarhömr-
um. Nálægt miðjum Njarð-
víkurskriðum er brattinn
mestur. Þar stendur rauður
kross, skammt ofan við göt-
una. Hefur 'kross staðið þar
í margar aldir, en endurnýj-
aður öðru hvoru. Ýmsar sagn
ir eru um kross þenna. Ein
sú, að hann sé minnismerki
þess, að þarna hafi fyrr á
cúdum hrapað niður skriðurn-
ar og fram af sjávarhömrun-
um, prestpr frá Desjamýri er
var á ferð til annexíu sinn-
ar að Njarðvík. Önnur sögn
or sú. að óvættur. nefndur
Naddi hafi grandað mönnum
barna, en bóndi nokkur .hafi
sigrað óvættinn, síðan hafi
komið reimleiki þarna, þar
sem hund-eltir áleiðis til Jök-
ulsár. Fylgdarmaðurinn
renndi gæðing sínum sem
mest hann mátti, til þess að
komast fyrir hestana, áður
em þeir kæmust að Jökulsá.
En sýslumaður fór hægfari
eftir melunum norðan við
Lagarfljót, gaf gæðing sínum
cítir aðeins sprett og sprett,
svo að honum gæti hitnað eft
ir sundið. Kemur sýslumaður
þá auga á mann með tvo til
leiðar, er kom út Hróarstung-
una og hafði mjög hraðan á,
og virtist hann ætla sér 1 veg
fyrir sýslumann. Innan
stundar mætti hraðfari þessi
sýsíumanni.
Kveðst hann vera sendur
frá vegagerðarmönnum við
Jökulsá hjá Fossvöllum. Hafi
þeir fundið mannsbein í urð-
argjótu á bakka Jökulsár, þar
sem verið sé að leggja nýjan
gerðarmennirnir, að sýslu-
maður komi án tafar, til at-
hugunar á þessum einkenni-
lega fundi.
Sýslumaður kveður sér ó-
hægt um vik, þar sem fylgd-
armaður og hestar muni þeg-
ar vera komnir norðurundir
Jökulsá, undan Sleðbrjót, þar
sem þinga eigi næsta dag-
Þetta verði fjögurra stunda
krókur.
Hraðboðinn kveður vega-
vinnumennina eigi vilja
hreyfa við mannsbeinunum,
fyrr en sýslumaður komi, og
athugi legu beinanna. Hér sé
að ræða um gömul bein, og
einn vegavinnumanna hefði
borið það fram, að hér muni
koma fram skýring á örlög-
um’ silfursalans, er hvarf á
þessum slóðum, fyrir nærri
heilli öld.
Sýslumaður tilkynnti • þá
hraðboðanum, að hann mundi
koma og athuga beinin síðla
sama dag.
Hélt sýslumaður síðan á-
fram ferð sinni norður að
Jökulsá, þar sem fylgdarmað-
urinn beið með hestana. Var
þá breytt um ferðaáætlun og
haldið upp með Jökulsá, að
brúnni hjá Fossvöllum, þar
sem vegagjörðarmennii'nir
VOl'U.
Þegar þangað kom, hópuð-
ust vegagjörðarmennirnir til
sýslumanns og sögðu honum
nánar tíðindin um beinafund-
inn. Og einn þeirra,. Unnar
Benediktsson (nú á Seyðis-
firði) skýrði frá draumsýn,
er fyrir hann hafði 'borið.
Hann kvaðst hafa legið í
tjaldi sínú og hvílt sig í mat-
arhléinu daginn áður og
hefði þá runnið á sig svefn-
höfgi aða dvali og þessi sýn
borið fyrir sig:
Inn í tjaldið ^kom maður,
hár og þrekinn, rauðbirkinn
með alskegg, og bendir
Unnari að koma. Réttir síðan
út hendina í áttina til urðar-
veg uppfrá brúnni, gegnum | innar, þar sem beinin fund-
stórgrýtis urð. Vilji vega- ust.
Frá þessari draumsýn eðai
fyrirbrigði hafði svo Unnai*
Benediiktsson sagt félögum;
sínum um kvöldið. Næstai
dag, þegar vegagjörðarmenn-
ixmir voru að ryðja nýjanj
veg upp frá brúnni gegnumJ
stórgrýtisurð, a barmi Jökuls-<
ár, veltu tveir menn stórri,;
þykkri hellu, sem lág nærrij
lárétt ofan á tveimur steini
um, öðrum jarðföstum stó,r-i
um, hinum minni- Þegar þeirj
höfðu velt hellunni við,
blöstu vjð mannsbeln í stórrij
gjótu.
Að þessari frásögn lokinní,
gengu vegagjörðarmenn með
sýslumanni að urðar-gjót-<
unni og bar þa fyrir þessaí
sýn:
Hrein og hvít beinagrind aí
manni, með stórar fannhvít-i
ar tennur, sem fílabein værþ
Virðist svo sem líkamanumj
hafi verið troðið niður í gjót-<
una, að nokkru leyti tvöföld-<
um að neðanverðu, því fót:i
leggirnir lágu jafnhátt og
lærleggirnir. Upp við flöt ái
stóra steininum studdist efrij
hluti beinagi'indarinnar, enj
höfuðið hallaðist aftur á bak,
að steinfletinum. Við nánarjl
athugun sást, að steinumf
hafði verið hlaðið, sem und“
irstöðu undir minni steininnj
öðru megin við gjótuna. tilj
þess að hellan, er lág ýfiij
munnann, hyldi betur gjóú
una.
Þessi sjón talaði sínu málij
til þeirra, sem viðstaddirj
voru. Dauðaþögn hvíldi yfií
hópnum í kring um gröfj
þessa, á barmi Jökulsár. Að-<
eins heyrðist dimmur og
þungur niður Jöklu, neðanj
úr gljúfrinu, niður sem urðn
arbúi þessi hefur sofið Yið»
um aldarskeið.
Síðan gengu menn frá grofl
þessari heim til tjalda. FólJ
sýslumaður vegagjörðarstjór-<
anum að láta smíða vandað-j
an stokk, leggja beinin í
hann og senda fornmenja-i
Frarrh. á 5. síðu.