Nýi tíminn - 15.01.1947, Blaðsíða 6

6
NÝI TÍMINN
Miðvikudagur 15. jan- 1947
Kofi Toms
c —< - -
irænda
«’i
^ Framh. af S. síðu.
-f*
í’ögrum guðsihúsum hvitra
eru lítil trémusteri negranna.
En ægilegast af þessu öllu
eru hýbýlin. Eg hef gengið
um götur Harlem, ég hef lit-
azt um í negrahverfi Chicago
borgar. Eg hef aldrei á ævi
minni séð neitt sem líktist
j^essu. Þrjár og fjórar fjöi-
pkyldur samanþjappaðar í
tveimur herbergjum. — Tólf
manneskjur um eitt baðhei-
bergi, sem ekki hefur verið
gert við í 10 ár. Rúm, sem
menn með mismunandi vinnu
tíma sváfu í til skiptis, átta
tíma hver í einu- Eldhúskrók
ur var íbúð móður með fjög-
Ur börn. Þau sváfu þétt hvert
upp að öðru- Og undir rúm-
Ínu lá köttur til að gæta rott
pna, sem þutu út og inn um
holurnar á gólfinu.
Næstum öll húsin í þess-
um óhugnanlegu fátækra-
h-verfum eru eign hvítra
manna. Leigan eftir gamal-
dags íbúð hér er hærri en
eftir nýtízku íbúð í hverfum
hvítra. Af því stafa þrengsl-
in, óhreindin, farsóttirnar.
Þó held ég það sé enn
óhugnanlegra að ganga um
negráhverfi New Orleans. —
Göturnar eru eins og rottu-
holur. Ekkert malbik, gang-
Stéttir né skolpræsi. Pollar
um allt og matarúrgangur í
hrúgum- Og innan um allt
þetta, í andrúmslofti sem er
þykkt af bakterium, voru
nokkur hálfnakin börn að
leik í haustkuldanum. Eða þá
jnaður sér börnin híma á
sundurfúnum svölum hús-
anna eins og litla gegnkalda
fugla- í kofa, sem var brunn
ínn niður að hálfu, bjó gam-
all maður. Engar rúður í
gluggunum. Hann svaf á gólf
inu vafinn í nokkrar striga-
druslur.
Er e.kki nóg komið. Það má
yera. En.öll þessi neyð orsak-
ast ekki af því að svartur
maður sé lélegri, heimskari
eða latari en hvítur. — Við
gáfnapróf til upptöku í her--
inn 1918 kom í ljós, að negr-
ar Norðurríkjanna stóðu á
hærra vitsmunastigi en hvít-
ir menn frá Suðurríkjunum.
Stríðið hefur gert það auð-
veldara en áður fyrir negra
að fá atvinnu- En nú eru at-
vinnu möguleikamir aftur að
mínnka. Reglan sem gildir
er: „The nigger is last to be
hired, first to be fired“-
Er það ekki hart fyrir þá
hálfu milljón negra, sem börð
ust móti japönskum og þýzk-
um kynþáttakenningum, að
koma hekn og f:nna í sínu
eig'n landi sama faraldur-
inn?
j Frægur, svartur læknir við
Harvard háskólann hefur
bjargað hundruðum þúsunda
amerískra hermanna frá
dauða, með rannsóknum sín-
um á blóðplasma. En margir
Ameríikanar vilja ekki taka í
, hendina á honum, eða hleypa
i honum inn á heimili sitt,
' nema bakdyramegin.
Engin þjóð, sem er ofurseld
i slíkum hleypidómum er frjáls
þjóð.
St. H. þýddi og stytti úr
norska tímaritinu
„Magazinet".
i Heimsvið-
Iturðir
Framhald af 5. síðu
maður og fyrrverandi starfs
maður bandaríska sendiráðs-
ins í Washington, og yar
hann sakaður um að hafa af
henti sendiráðinu upplýsing
ar um hernaðarleyndarmál
Júgóslava. Sendiherra Banda
ríkjanna í Belgrad neitaði í
orðsendingunni til júgóslavn
esku stjórnarinnar, að nokkr
ar slíkar njósnir hefðu farið
fram. Meðal hinna dæmdu
var einn af forsætisráðherr-
um útlagastjórnanna á stríðs
árunum, Trifunovitsj, og vai'
hann dæmdur í átta ára fang
elsi.
Útbrmðið
NÝJA
TÍMANN
Bilbó og lýðræðið
Framhald af 2. síðu.
ríkjastjórn sjálfsagt all-marg
ar orðsendingar út um heim
vegna þess, hve átakanlegt
þeim þykir það, flokksbræðr-
um Bilbo senators frá
Missisippi, að mega ekki
setja sitt lýðræðismót á kosn
ingarnar í Póllandi.
FlugferMr
Framh. af 8. síðu
um. Frá Kaupmannahöfn er flog
ið áleiðis hingað á fimmtudög-
um, korpið hingað á föstudög-
um.
Fargjald héðan til Prestwick
er 760 kr., en héðan til Kaup-
mannahafnar 1180 kr. Flugfé-
lagið greiðir gistingarkostnað
farþeganna í Prestwick. Enginn
afsláttur verður fyrst um sinn
gefinn af fargjöldum fram og
til baka. Sæti þarf að panta
með nokkrum fyrirvara og er
fargjald ekki endurgreitt nema
það hafi verið afpantað 48 klst
fyrir brottfarartíma.
Farþegar sem greiða fullt far-
gjald og farþegar sem greiða

f
Framhald af 3. síðu.
andlit hans. Lengi vel dundi lófa-
]|clapp við aðra hverja setningu,
sem hann sagði, hgnn færðist i
aukana og barði í borðið frels-
inu til dýrðar. En svo fór hann
að líkja Stalín við Hitler og
fcvað afstöðu annarra Norður-
|anda tii Finnlands hljóta að
verða óljósa á meðan það megn-'
$tði ekki að ákvarða sjálft sína
iulanríkispólitík. Kom þá heldur
enekki tvíveðrungur í fögnuðinn,
^ripið var fram í, Finnarnir sátu
pm þrumu lostnir, sumir þeirra
jstóðu upp og gengu út. Loft var
iallt í einu orðið lævi blandið,
það var eins og sprengju hefði
verið varpað út í salinn.
Að síðustu mælti svo Bertil
Ohlin nokkur orð af Svía hálfu
og bað menn hrópa ferfallt húria
fyrir bróðerni hinna norrænu
Eftirleikurinn
í hófi því, sem Stokkhólms-
þorg hélt rithöfundunum að lok-
inni hinni almennu hátíð, kvaddi
'Atos Virtanen sér hljóðs, en hann
er einnig kunnur stjórnmálam. og
einn af þingmönnum sósíaldemó-
krata í ríkisdeginum finnska.
Mótmælti hann kröftuglega ræðu
Överlands og kvað hana sízt
hafa verið til þess fallna að auka
samhug Norðurlandaþjóðanna,
þar sem það væri öllum kunnug-
um staðreynd,' að síðan fyrri
heimsstyrjöldinni lauk, hefði
finnska þjóðin aldrei verið frjáls
ari en nú.
Morguninn eftir gekkst Henry
Peter Matthis, sem verið hafði
leiðtogi mótsins við góðan orstír,
fyrir mótmælaundirskriftum gegn
ræðu Överlands meðal þeirra,
sem þá voru énn staddir í Salt-
sjöbaden, og annarra, sem til
náðist, og urðu það 23 rithöfund
ar alls, þar af tíu norskir. Sama
dag birtust blaðaviðtöl við
Överland, þar sem hann kvað
það hafa verið meiningu sína að
upplýsa Finna um þá ákvörðun
annarra Norðurlandaþjóða að
láta ekki ánetjast einni eðá ann-
arri stórveldablökk, hvorki í
austri né vestri. Hinu varaði sá
góði maður sig ekki á, að ræða
hans var kærkominn hvalreki á
fjörur engilsaxneska auðvaldsins.
sem einskis óskar fremur en að
geta grundvallað stríðsæsingar
sínar einmitt á niðurstöðu Över-
lands: að pólitík Staiíns nú ?é
nákvæmlega hin sama og pólitík
Hitlers fyrr.
Það má hafa verið grátt gaman
fyrir þennan gamla baráttumann
gegn fasisma, að sjá Dagsposten,
málgagn sænskra nazista, sem
enn fær að koma út í sælum
friði, státa með nafn hans á
fremstu síðu í afmælisblaði sínu
í tilefni af þessari -— vafalaurt
óviljandi — fórn hans á altari
alls afturhalds. ' .
Mergurinn málsins
Rithöfundaþingið í Saltsjöbad-
en fór fram af mikilli prýði, um-
ræður frjálslegar og oft skemmti
legar, þótt hvergi leiddu þær til
jákvæðrar niðurstöðu. Slíks var
heldur varla að vænta, menn
veigruðu sér" við að kæla bróður-
þelið með alltof' skörpum álykt-
unum. í rauninni hafði maður
alltaf á tilfinningunni, að það
stæði eitthvað í hálsinum á þing-
inu, þangað til þarna- í lokin, að
| bitinn hrökk upp úr því með
Blek og blóð
Frh. aí b. rirðu
né í hjörtum okkar. Ameríka er
stórt land og Rússland er ekki
mjög lítið land heldur. Við get-
um lifað í friði og við verðum
að lifa í friði. Við viljum ekki
neyða smekk okkar eða hug-
myndum inn á neinn.Eg held að
við getum lært margt af Amer-
íkumönnum og að Ameríku-
menn geti lært margt af okkur.
Það er betra að læra en að berj
ast.
Þótt amerískir blaðamenn
heimti af mér svar við því,
hvernig á því stendur að einn
stjórnmálaflokkur er í Rúss-
landi en ekki tveir, mun ég
ekki spyrja hvernig á því stend
ur að í Bandaríkjunum eru tveir
flokkar en ekki þrír, eða hvern-
ig stendur á því að í sumum suð
urríkjanna er einn flokkur en
ekki tveir. Hver þjóð lifir eins
og hún vill og það á að virða
lifnaðarhætti hinna mismunandi
þjóða á sama hátt og lifnaðar-
hættir nágrannans njóta virð-
ingar.
Þjóðir okkar eru að mörgu
leyti líkar: hreinskilni, dirfsku,
dugnaði, hressandi bjartsýni.
Hermennirnir okkar sögðu, þeg
ar þeir hittu amerísku hermenn
ina við Elbu: „Þetta eru góðir
náungar“. Þá vorum við hjá
Elbu og við vorum vinir. Nú eru
Ameríkumenn við Hudsonfljótið
eða Missisippi, og við erum við
Volgu eða Ob. Hversvegna þurf
um við að deila? Stjórnspeking
um þykir gaman að tala saman
við kringlótt samningaborð, það
er þeirra uppáhalds húsgagn.
Við skulum viðurkenna það
hreinskilnislega, að kringlótta
borðið stjórnspekinganna hefur
of mörg hvöss horn. En fólkið
er ekki stjórnspekingar og fólk
ið getur í einlægni setið við
sama borð, og þjóðir okkar
geta setið hlið við hlið. Það er
J ekkert sem skilur þær að, nema
hálft fargjald (börn 2—12 áral
mega hafa í fari sínu 25 kg.;
undir það sem fram yfir er greið
ist 1 prós af fullu fargjaldi fyr-
j lygar og rógur.
Eg á marga vini í Ameríku.
j Mér er þungt í huga þegar ég
j skil við þá, því að ég sé eirðar
j leysi í augum þeirra, Illgjörn
: fréttablöð hafa gert sitt: Þau
í hafa komið inn þeirri hugmynd
j hjá mörgum Ameríkumönnum,
* að þriðja heimsstyrjöldin sé ef
til vill fyrir dyrum. Til er gam-
j all franskur málsháttur, sem
segir: „Það er talað svo mikið
um jól að jólin koma.“
Sögur fréttamanna um „þriðju
heimsstyrjöldina“ eru hættu-
legar vegna þess að þær koma
inn hjá fólkinu þeirri hugmynd
að nokkuð, sem hægt er að kom
ast hjá og verður að komast
hjá, sé óumflýjanlegt. Sumt fólk
sparar ekki blekið í þeirri von
að blóði annars fólks verði út-
helt. Bandamenn hafa ekki enn
lokið aftökum Núrnbergglæpa-
mannanna, þegar fjöldi fólks,
sem hatar Sovétríkjasamband-
ið, byrjar að þræða hina þyrn-
umstráðu götu Hitlers á ný.
Var það fyrir þetta sem Rússar
létu lífið við Oder og Ameríku-
menn við Rín?
í öllum löndum, að meðtalinni
Ameríku, er frjáls sala á eitri
bönnuð. Hversvegna leyfa
Ameríkanar þá verstu samlönd-
um sínum að gefa fólkinu inn
eitur, sem getur verið banvænt ?
í öllum löndum, að meðtalinni
Ameríku er rógburður bannaður
með lögum. Hversvegna leyfa
Ameríkumenn þá að 200 milljón
ir manna séu rógbornir? Frelsi
er mikil gjöf og það er ekkert
til dásamlegra en málfrelsi, og
það er ekkert til hryllilegra en
eiturbyrlari, sem þykist vera
græðari, eða glæpamaður, sem
þykist vera verndari hinna
veiku.
Eg vil trúa því að ameríska
þjóðin finni í sjálfri sér andleg-
an styrk, stefnufestuna og vís-
dóminn til þess að segja við fólk
ið, sem er að undirbúa þriðju
heimsstyrjöldina.
„Nú er nóg komið; Eg ætla
ekki að borga fyrir blekið þitt
með blóði mínu“.
ræðu Arnulfs Överlands. Og
þessi biti var afstaða rit'höfund-
anna til heimsmálanna á hinni
líðandi stund. Eg hygg, að ræða
Överlands hafi túlkað anda æði
mikils hluta þingsins, nefnilega
þann, að frelsi skáldsins eigi að
vera hafið yfir frelsisbarátíu
fólksins með öllum þeim skorð-
um, sem hún hlýtur að setja á
slíkum úrslitatímum sem nú.
í Bláu höllinni s.tóðu finnsk
kona og norskur maður hvovt
andspænis öðru og horfðust í
augu, lönd beggja höfðu skolfið
fyrir gerningum styrjaldarinnar,
bæði'höfðu setið í fangelsum ó-
vinarins. En þaú höfðu dre^ið
mismunandi ályktanir af reynsl-
unni. Konan hafði skilið hinar
knýjandi forsendur fyrir áras
rauða hersins á fasistavígin í
landi hennar, maðurinn hafði
aftur á m'óti ekki skilið þýðingu
þess, er sá sami her rak fasist-
ana burtu úr hans landi. —í
sinni djúpu lotningu fyrir
rétti hins fátækasta manns
skynjaði konan hin tvö öfl, fas-
isma og sósíalisma, sem ýtrustu
andstæður, í sinni háu kröfu um
„hið frjálsa orð“ skáldinu til
handa r^kynjaði maðurinn þau
sem algerar hliðstæður.
Þarijia- ii.ggur einmitt sjálfur
mergurAnn málsins. Á rithöfund,-
urinn að samræma frelsiskröfur
listar sinnar við nauðsyn hinnar
alþjóðlegu frelsisbaráttu alþýð-
unnar og láta sér nægja það
svigrúm, sem hinn jákvæði til-
gangur hennar getur veitt? Eða
á hann einu sinni enn að taka
sér einhverja ímyndaða hlut-
leysisafstöðu gagnvart þeim meg-
inöflum, sem vegasf á, og heimta
síðan „orðið frjáls“, að rásu, ,|^rjr
sjálfan sig og listina að nafninu
til, en í reyndinni fyrst og fremst
fyrir Dagsposten og allt yevald,-
arinnar auðvald og afturhald? Til
hvers háðu þá allar þessar þjóð-
ir blóðugt stríð gegn fasismanum
í sex ár?
Altfeg óvænt lauk norræna
rithöfundaþinginu í táknum þess-
ara tímabæru spurninga. Elvi
Sinervo hafði barizt gegn fasism-
anum og sigrað. Amulf Över-
land hafði barizt gegn fasisman-
um og taþað.
Hvar stöndum við hinir?