Nýi tíminn - 05.02.1953, Blaðsíða 4

4) — NÝI^ TÍMINN — Pimmtu<Jagur 5. febnjar 1953
NÝl TÍMINN
.v T,
ti v
Útgefandl. Samelningarflokkur alþýSu — SósíalÍBtaflokkurlan.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Ásmundur Sigurðsson
Áskriftargjald er 25 króiior á ári.
Oreloar i blaðið eendist til ritstjórans. Adr.: Afgreiðala
Nýja tímans, Skólavörðustíg 19, Reykjavlk
Afgrelðsla og auglýsingaskrifstofa Skólavst. 19. Sími 7600,
Prentsmiðjtt ÞjóSviljans h.f.
k tímum stríðsgróðans birtist stér-
iðjuhugur Framóknarflokksims í því,
að vslja hafa áburðarverksmiðjina
svo litla, að hún framleiddi aðeisss
þriðjung af því köfnunarefnismagni
sem landbúnaðurinn þarf
. Síðan umræöur hófust um þá leið til sköpunar íslenzkr-
ar stóriðju aö leigja erlendum auöhringum fossaaflið til
virkjunar, hefur Tíminn ekki linnt látum viö áð niöa
þá menn er tekið hafa afstööu á móti slíkum ráðstöf-
unum.
Hafa árásir þessar beinzt að Sósíalistaflokknum, sem
eðlilegt er, þar sem hann einn stjórnmálaflokkanna
og blöö hans ein stjórnmálablaöanna hafa tekiö ákveðna
afstööu gegn slíku.
Bak við þetta liggur sýnilega ótti við þaö, að þjóðin sé
ándvíg þessari stefnu og því muni þessi mótmæli sós-
íalista verða til þess aö fylkja henni saman til virkrar
andstöðu gegn þessum fyrirhuguöu ráöstöfunum stjórn-
arflokkanna.
Eitt helzta haldreipið, sem nú er gripiö til í þsssu sam-
bandi, er þaö, aö sósíalistar hafi beitt sér á móti því aö
stríðsgróðanum yrði variö til aö koma upp stóriðnaöi.
Þannig segir í leiöara Tímans; 31. jan s. 1.: „Þannig beittu
kommúnistar áhrifum sínum í Nýsköpunarstjórninni til
þess aö koma í veg fyrir áö nokkrum eyri af hinum
mikla stríösgróða yröi variö til aö koma upp stórum
vatnsorkuverum og stóriðju .... Af svipuðum ástæðum
beittu kommúnistar sér gegn Marshallhjálpinni eöa til aö
hindra byggingu nýju vatnsorkuveranna viö Sogið og
Laxá“.
Til þess að sjá hvert hald er í þessum áróðri, er rétt
áð spyrja.: Hvaöa tiilögur fluttu Framsóknarmenn um
það aö stríðsgróðanum yröi varið til byggingar vatns-
orkuvera og stóriðju? Svarið getur áöeins orðiö eitt. Enga.
Framsókn var alls ekki á þeirri línu þá aö skapa neina
stóriöju á íslandi. Stórhugur Framsóknarflokksins birtist
rn. a. í fyrsta frumvarpinu um áburðarverksmiðjuna,
sem samkvæmt hans tillögum átti aðeins að geta fram-
leitt 1200 tonn af köfnunarefnj. á ári. Núverandi köfnun-
arefnisþörf íslenzka landbúnaöarins mun vera um þaö
bil þrefalt meiri. Þessi smæð verksmiöjunnar var raunar
af eölilegum ástæöum byggö á því að ekkert xafmagn var
til að reka stærri verksmiðju, og ekki kcm heldur til-
laga frá Framsókn um stóra virkjun til að byggja á stærri
verksmiöju. Þetta var þeirra stórhugur þá.
Hváö hinu atriðinu viökemur, aö sósíalistar hafi barizt
á móti Marshallaðstoöinni þá er þaö rétt. En sú barátta
var vegna þess aö þeir sáu að hún mundi; mala niöur
efnahagslíf þjóöarinnar sjálfrar, samkvæmt því algilda
lögmáli aö sú þjóð, sem fer að lifa á gjöfum 1 stáö þess
£Ö vinna fyrir sér hlýtur aö lenda á efnahagslegan vonar-
völ.
Þessi spá er nú orðin að staöreynd.
Önnur ástæöan vav óttinn við áhrif Bandaríkjastjóm-
ar á íslenzkt efnahagslíf gegnum Marshallhjálpina.
Þau áhrif eru nú oröin svo mikil staðreynd, aö Jón Árna-
son bankastjóri hefur beinlínis lagt til að endurgreiða
Mótviröissjóðinn til áö losna við þau afskipti.
En þegar sýnt var aö ekki varö komið í veg fyrir að
íslendingar gengju inn í Marshallkerfið, þá var það ein-
mitt Sósialistaflokkurinn sem lagði til aö þetta fé yrði
eingöngu notað til að byggja stærri vatnsvirkjun og
miklu stærri áburöai'verksmiöju en ákveðiö var að lökum.
Þetta var hindráð af núverandi stjórnarflokkum, sem
ekki virtust þá hafa neinn áhuga fyrír stóriðju á íslandi.
Stóriðjuáhuginn virðist ssm sé vera mestur í sambandi
við leigu eða sölu h;ns dýrmæta vatnsafls til erlendra
auöhringa.
í nefndaráliti Ásmundar Sigurðssonar nm frumvarp
um útvegun stofnf jár til Bánaðarbanka íslands er rakin
saga þessa máls á þinginu
Nefndin hefur klofnað um
málið. Vill meiri hlutinn vísa
því frá með rökstuddri dag-
skrá, en ég vil hins vegar láta
samþykkja frumvarpið.
1 sambandi við þetta mál þyk-
ir mér rétt að fara nokkrum
orðum um lánsfjánnál Búnað-
arbaokans og meðferð þeirra á
Alþingi.
I Búnaðarbankanum starfa
nú þrjár stofnlánadeildir:
Byggingarsjóður, er lögum
samkvæmt hefur það hlutverk
að veita stofnlán til byggingar
íbúðarhúsa, bæði á nýbýlum og
til endurbyggingar á eldri býl-
um. Enn fremur var honum
ætlað að Veita lán til útihúsa-
bygginga á nýbýlum. Þetta at-
riði hefur þó aldrei verið hægt
að framkvæma vegna fjárskorts
í sjóðnum. Ræktunarsjóður hef-
ur aftur á móti það hlutverk
að veita lán til jarðræktar, pen-
ingshúsa, geymsluhúsa og
hvers konar annarra mann-
virkja við landbúnað, þar með
taldar þær stofnanir, sem taka
landbúnaðarvörur til vinnslu,
viðgerðarstöðvar landbúnaðar-
véla, rafstöðvar o. fl. Veðdeild-
in er hin þriðja lánstofnun
bankans og er ætlað það hlut-
verk fyrst og fremst að veita
veðlán út á fasteignir og önn-
ur veð, sem fulltrygg þvkja.
Hefur hún t. d. verio eina láns-
stofnunin, er lánað hefur bænd-
um fé til kaupa á jörðum þótt
í smáum stíl hafi verið sökum
fjárskorts deildarinnar.
Fyrstu árin eftir að lögin um
landnám, nýbyggðir og endur
byggingar í sveitum komu tii
framkvæmda, svo og lögin
um Ræktunarsjóð, var ekki
skortur á lánsfó, hvorki í Bygg-
ingarsjóði né Ræktunarsjóði.
Bæði var verðlag allt svo miklu
lægra en nú, að lánsþörfin var
minni, og auk þess gerði fram-
lag ríkissjóðs, sem fyrirhugað
var til að greiða vaxtamismun,
meira en að gegna því hlutverki
og var því notað til nokkurrar
útlánastarfsemi jafnframt. Hin
síðari ár hefur þetta breytzt
svo, að um alvarlegan skort á
lánsfé er að ræða,
Við síðustu áramót var hagur
þessara þriggja útlánadeilda
þannig, að Ræktunarsjóður var
kominn í skuld við sparisjóðs-
deild bankans að upphæð 2.5
milljónir krcaa og Veðdeildin
sömuleið:s' í skuid við
sparisjóðsdeildina um eina
milljón krónur. t Bygg-
ingarsjóði munu þá hafa verið
um 0.6 millj. kr. Er þá ókomin
í hendur bankaas aðeins ein
milljón af því 16 millj. kr. láni,
sem Alþingi hafði áður heimilað
að taka í Alþjóðabankanum.
Verður niðurstaðan af þessu
sú að skuldir lánadeildanna
verða 1.9 millj. kr. hærri en
handbært fé þeirra, þótt áður
umrædd ein milljón alþjóða-
bankalánsins sé meðtalin.
Nú er enn fremur vitað, að
miklar framkvæmdir eni í smíð-
um, en ófullgerðar. Má þar
nefna t. d. nálega allar þær
byggingar, sem byrjað var á á
síðasta. ári, og án efa nokkuð
af eldri byggingum, svo og
ræktunarframkvæmdir ýmis-
konar. Er því sýnilegt, að all-
mikið fé muni þurfa nú á yfir-
standandi - áíi til að fullnægja
þessari þörf eingöngu. Þar við
bætast allar þær framkvæmdir,
sem fyrirhugaðar eru. Umsókn-
ir um heimild til stofnunar ný-
býla eru nú með langflesta
móti, og svo mun einnig vera
um fyrirhugaðar framkvæmdir
á ýmsum öðrum sviðum. Er
því auðséð, að mjög óvænlega
horfir með framkvæmdir allar,
ef ekki verður greitt úr láns-
fjármálinu, betur en nú er útlit
fyrir. að gert verði.
Rétt er þó að taka það fram,
að Alþingi hefur heimilað rík-
isstjóminni erlenda lántöku, 20
millj. kr., handa Byggingarsjóði
og Ræktunarsjóði. En al.lt mun
vera í fyllstu óvissu um fram-
kvæmdir í þeim efnum. Og þótt
í bili tækist að greiða eitthvað
úr fjárþröng sjóðanna á þenn-
an hátt, þá er veðdeildin jafn-
þurrausin eftir sem áður. Er
slíkt ástand mjög alvarlegt, þar
sem óstarfhæfni hennar gerir
ómögulegt að útvega lán til
jarðakaupa, bústofnskaupa og
ýmislegs aanars, sem sjóðirnir
geta ekki annað. Horfumar 1
þeim málum að útvega iánsfé
til framkvæmda í landbúnaðin-
um á þessu ári eru því hinar
alvarlegustu, ef Alþingi hættir
nú störfum án þess að gera
aðrar og meiri ráðstafanir til
úrbóta í þessu máli en enn þá
hefur verið gert.
I-Iáttvirtum alþingismönnum
virtist vera þetta mjög ljóst
a.m.k. í byrjun þings. Snemma
á þessu þingi voru lögð fram
þrjú frumvörp í neðri deild, er
öll fóru fram á aukið lánsfé
til Búnaðarbankans eftir ýms-
um leiðum.
Á þskj. 86 fluttu tveir þing-
menn Sjálfstæðisflokksins frum
varp um Stofnlánadeild land-
búnaðarins. Er þar gert ráð
fyrir stofnun nýrrar deildar og
ríkissjóði gert að leggja henni
í upphafi 5 millj. kr. Enn frem-
ur skyldi henni heimilt að auka
fé sitt með því að taka á móti
sparifjárinnlögum, og skyld
það sparifé vera skattfrjálst.
Skyldi hlutverk þessarar deild-
ar eingöngu vera það að gera
efnalitlum mönnum fært að
hefja búskap með því að lána
frumbýlingum til jarðakaupa,
búfjárkaupa og verkfærakaupa.
Þá er og á þskj. 82 frum-
varp um breytingu á lögum um
veðdeild Búnaðarbankans, flutt.
af fjórum þingmönnum Fram-
sóknarflokksins. Er þar gert
ráð fyrir því, að ríkissjóður
leggi til deildaritmar 4 millj.
kr. árið 1953 og síðan 2 millj.
kr. árlega í næstu 10 ár, í
fyrsta sinn 1954. Skyldi fé
þessu haldið aðgreindu frá
öðru stofnfé deildarinnar og
nefnast frumbýlafé. Hlutverk
deildarinnar með þessu fé átti
%ð vera svo að segja nákvæm-
lega hið sama og stofnlána-
deildar þeirrar, er Sjálfstæðis-
flokksþingm. vildu stofna með
sínu frv., þ. e. „veita efnalitl-
um mönnum, er byrja búskap,
lán til að koma upp bústofni
og kaupa verkfæri og vélar“.
Þá er frumvarp það, sem hér
um ræðir, flutt af undinátuð-
um, á þskj. 123. Er hér lagt
til, að ríki3sjóður skuli taka að
láni 60 millj. kr. hjá seðladeild
Landsbankans, og leggja stofn-
lánadeildum Búnaðarbankans
sem óafturkræft framlag, er
skiptist milli deildanna þannig,
að Byggingarsjóður fái 25 millj.
Ræktunarsjóður 23 millj. og
Veðdeildin 12 millj. Hins vegar
skuli ríkissjóður greiða Lands-
bankanum lánið á 40 árum og
veðsetja bankanum þann hluta
af jarðeignum ríldsins, sem
liggur utan kaupstaða og kaup-
túna, til tryggingar lánum.
Enn fremur er svo gert ráð
fyrir í 5. gr., að lánum þeim, er
Búnaðarbankinn hefur fengið
samkvæmt lögum um ráðstöfun
á greiðsluafgangi ríkissjóðs ár-
ið 1951 og gengishagnaði bank-
anna 1950 skuli breytt í fast
óafturkræft framlag.
Það, sem hér er nánast farið
fram á,. er það, að reynt sé
að leysa lánavandamál Búnað-
arbankans og þar með landbún-
aðarins með því, að ríkið taki
lán út á þær fasteignir, sem
það á í sveitum landsins,
og leggi það aftur til sem
stofnlánafé í bankaon til þess
að byggja landbúnaðinn upp.
Þannig só reynt meira en til
bráðabirgða að greiða úr því
sífellda stríði, sem nú er staðið
í árlega við að finna einhverja
lausn, er enzt geti fram á
næsta ár.
Þá má enn fremur geta þess,
að ákvæði 5. gr. í þessu frv.,
þ. e. breyting á fyrrgreindum
lánum ríkissjóðs í föst fram-
lög, voru síðar flutt í Ed. í
formi sérstaks frumvarps. Var
það frv. flutt af þremur þing-
mönnum Framsóknarflokksins
í þeirri deild.
Hafa þannig einstakir þing-
menn flutt fjögur frumvörp á
þinginu um þessi mál. Samtals
eru flutningsmenn þessara
frumvarpa 10 að tölu, eða nærri
því Vs hluti þingsins, og allir
nema einn úr stjórnarflokkun-
um. Verður því tæpast annað
sagt er að vel sé unnið að
flutningi frumvarpa til fram-
gangs þessu máli. Hið sama
verður tæpast sagt um af-
greiðsluna, því að ekkert af
þessum frumvörpum þingmanna
stjórnarflokkanna hefur verið
afgreitt úr nefnd. Er það mjög
leitt, þegar áhugi og fram-
kvæmdir birtast í svo öfugum
hlutföllum.
Þessu frumvarpi og báðum
þeim fyrrnefndu, er flutt voru
í neðri deild, var vísað til land-
búnaðarnefndar deildarinnar.
Þótt þau bentu á allólíkar leið-
ir, þá stefndu þau þó öll að
sama marki, þ. e. að leysa á
einhvern hátt úr þessum láns-
fjárskorti, að vísu að mjög mis-
jafnlega miklu leyti. Fjórir af
fimm nefndarmönnum í land-
búnaðarnefnd eru flutnings-
menn þessara þriggja frum-
varpa, og höfðu þeir því hina
ákjósanlegustu aðstöðu til að
afgreiða málin. Að vísu lá ljóst
fyrir, að erfitt mundi að ná
samkomulagi um þau öll, og
hefði því verið eðlilegast, að
nefndin hefði samið nýtt frum-
varp, þar sem tillit var tek-
ið til hinna ýmsu sjónarmiða,
eftir því sem samkomulag gat
náðst um, en einstakir flutn-
ingsmenn flutt sem breytingar-
tillögur þau atriði, sem ekki
gat náðst samkomulag um, en
þeir vildu hins vegar ekki.falla
frá, og hefði atkvæðagreiðsla
þá skorið úr þeim ágreiningi.
Framhaid á 7. síðu.