Nýi tíminn - 05.06.1958, Qupperneq 11

Fimmtudagur 5. júní 195S — NÝI TÍMINN
(11
Mimiingarorð um Stéin Steinarr
Framhaltl af 3. síðu.
efann og blekkinguna að sjálf-
stæðum höfuðskepnum, óháð-
um, óhagganlegum, ofar þján-
ingu. Uppreisn hans gegn hefð-
bundinni Ijóðlist var því síður
en svo fólgin í formbreytingu
einni, nýju viðhorfi til tung-
unnar, líkinganna, skyntengsl-
anna, heldur átti hún sér á-
kveðið hugmyndalegt markmið:
að losa skáldskapinn af klafa
hins ytri veruleika.
„Og ég var aðeins til í mínu
Ijóði“.
Um stefnur og aðferðir má
deila, en um hitt verður ekki
deilt að með lífsverki sínu í
heild hafi Steinn Steinarr orð-
ið djúptækur endurnýjunar-
kraftur í íslenzkri ljóðagerð.
En þótt skáldjð væri magnað
var maðurinn, persónuleikinn,
sízt áhrifaminni. Arum saman
var hann eins konar sókrates á
strætum og gatnamótum höf-
uðstaðarins og síðan yfirbóhem
gildaskálanna þegar batnaði í
ári. Enginn átti fleiri málkunn-
ingja en þessi mikii einstæðing-
ur. Alþýðlegt viðmót og óvenju
slyng og hárbeitt samtalsgáfa
staðfestu svo sem verða mátti
vald skáldskapar hans. Á við-
sjárverðum tímum kreppu og
stríðsgróða þegar öll lífsgildi
virtust í upplausn eða deiglu
gat þessi huldurödd líkst opin-
berun, þar sem hún sveiflaðist
milli einlægni og spotts, sam-
úðar og fyrirlitningar, um-
komuleysis og miskunnarleysis.
Hann var holdi klædd ímynd
þess margslungna andófs sem
hrikaleg, óráðin heimsmynd
hlaut að vekja í hverju ærlegu
brjósti — og svigrúmið var
margfalt meira í viðræðunni
en ljóðinu. Það var ekki aldeil-
is ónýtt að hlusta á þennan
annarlega galdrameistara sem
í einu vetfangi gat tætt heim-
inn í sundur og skapað hann
aftur í sinni mynd.
Ég get hugsað að ýmsum
kunni að virðast öræfi götunn-
ar nokkuð grá og hljóð nú þeg-
ar röddin er þögnuð.
Já, fyrir kom að í þessum
óbilgjarna uppreisnarsegg sæi
gamli lærifaðirinn sitt enfant
terrible. En hver kennari veit að
það getur líka komið fyrir að
honum þyki vænzt um óstýri-
látasta bamið. Og þegar öllu
er á botninn hvolft hygg ég
að fáir hafi staðið mér nær
en hann. Það sem hér hefur
verið drepið á er sízt til þess
ætlað að gera upp á milli
manna og kenninga á kveðju-
stund — hinsvegar gat ég ekki
minnst þessa fornvinar míns án
þess >að geta að nokkru 'þess
sánnasta sem okkar fór á milli.
Þegar ég hitti hann síðast —
eftir að sýnt var að hverju
fór — sá ég og heyrði að hon-
um var í engu brugðið: hann
hél't til móts við gátu dauðans
með sama æðruleysinu og hann
hafði glímt við gátu lífsins.
Þegar ég frétti svo lát hans
þótti mér sem dálítið kenjótt
dýrindisklukka stanzaði. Og
mér fannst einna ankannalegast
að mín klukka skyldi ekki
verða fyrri til að stanza.
Jóhannes úr Kötlum.
Steinn,
Kæri vinur,
Þú ert búinn að kveðja, —
farinn. Og við, sem áttum þér
svo margt að þakka, getum
ekki trúað því að þú sért ekki
meir, getum ekki kvatt þig, af
því að þú, sem varst svo sterk-
ur í Iífinu ert ennþá sterkari
í dauðanum og býrð i lifi okk-
ar eftir sem áður. Hver svip-
breyting á andliti þinu. mál-
rómur þinn, handtakið, — allt
lifir þetta i minningu okkar
litríku lífi. Af því að þú varst
það, sem einn vinur okkar
sagði eitt sinn um þig: Salt
jarðar.
ÖIl ævintýri eru búin fyrr
en varir. En Ijóminn af því
ævintýri. sem þú varst í lífi
vina þinna, mun halda áfram
að lýsa um ókominn veg.
Hulda Bjamadóttir.
Við
i
B
k.
Við fráfall Steins Steinars
rifjast upp fyrír mér íorn
minning. Það var vormorgun
fyrir tuttugu og átta árum, al-
þingishátíðarvorið, meðan mað-
ur var enn ungur og vænti sér
mikilla hluta af framtiðinni.
Kannski hefur þjóðin aldreí
horft jafn björtum augum til
framtíðarinnar og einmitt þetta
vor. Kreppan var að sönnu á
næsta leiti, en ekki skollin á,
og kannski höfðum við ekki
heyrt þess getið, að hún væri
í uppsiglingu. Ég var kominn
vestur í Bjarnardal í vega-
vinnu, að afla mér fjár til mik-
illa fyrirætlana. Framundan
var langt, sólgullið sumar, því
að á þeim árum voru öll sumur
löng og viðburðarík.
Verkstjórinn blæs í flautu
sina. Það er merki þess, að nú
eiga- allir að fara í vinnuna.
Dálítill hópur manna tínist út
úr tjöldum og röltir yíir móa
og mela á leið til vinnu sinnar.
Hér var það sem Steinn Stein-
arr bar fyrst fyrir augu mín,
ungan mann, smáan vexti og
ekki ýkja mikinn fyrir mann
að sjá. Kannski kom það líka
í ljós, þeg.ar leið á daginn, að
hann var dálítið latur að kasta
hnausum úr skurði, enda ekki
handleggjasterkur svo að af
bæri, og kunni lítt til þess
garpsskapar, sem vænlegastur
er til flokksstjórastöðu og ann-
ars frama í vegavinnu. Ein-
hvernveginn hleraði ég það
fljótt, að sumum af samverka-
mönnunum væri ekki nema
miðlungi hlýtt til hans, og gam-
all vegagerðarmaður tjáði mér,
að hann væri bæði skáld og
• auðnuleysingi. Steinn átti það
nefnilega tíl að senda harð-
duglegum vegavinnumönnum
skeyti, sem hæfðu helzti vel.
Það er skemmst af að segja,
að þetta sumar tókst með okk-
ur Steini sú vinátta, sem hald-
izt hefur órofin síðan, þó að
á ýmsu hafi oltið. Þó að tak-
mark okkar væri þa og síðar
ekki hið sarna, lágu þó leiðir
okkar svö skammt hvor frá
annarri, að um nokkura sam-
stöðu var að ræða. Sumarið
leið, og tjöldin í Bjarnardal
voru felld. Leiðir okkar Steins
skildu í bili.
En rúmu ári síðar bar fund-
um okkar saman á ný. Þá var
ekki lengur ilmur í lofti eða
angan úr jörðu. Þjóðin var
hætt að horfa björtum augum
til framtíðarinnar. Kreppan
var skollin á, og flóðalda henn-
ar hafði sópað með sér þeim
háreistu höllum, sem við reist-
um framtið okkar vestur á
Bjarnardal fyrir rúmu ári, og
það svo rækilega. að brakið
hefur ekki enn borið aftur á
fjörur okkar.
Og upp frá þessú áttum við
Síeinn meiri og minni samleið
um langar stundir. Nú var
ekki annað að gera en byggja
hinar hrundu borgir að nýju
og sníða þeim gerð, sem var
meir til hæfis víð þá tíma,
sem nú runnu upp. Oft var
förin minna hoffmannleg en
skyldi, en sagði ekki Pétur
Gautur: ,,á reiðskapnum kenn-
ist, hvar heldri menn fara“,
þegar hann steig á bak grísn-
um. Flest föng voru skorin við
nögl, en hvað gerir, það til. Við
vorum ennþá ungir, og á þeim
árum vex manni ekki allt í
augum. Atvikunum var iekið i
þeirri röð, sem þau bar að
höndum, jafnt auraleysi og
smávægilegum aflahrotum, og
reynt að gera hið bezta úr
hvorutveggja, en annars látið
arka að auðnu.
1 hópi okkar, gamalla félaga
þinna og kunningja, varst þú
iirókur alls fagnaðar, hvort
sem þú ortir þindarlausan leir-
burð, með aðaláherzlu á mið-
ríminu, eða sallaðir yfir okkur
örugg samstaða
Framhald af 1. síðu.
atkvæði gegn því að frestað
yrði á þennan hátt rnálinu og
benti á að íslendingar hefðu
þegar beðið svo lengi með að-
kallandi framkvæmdír í land-
helgismáli sínu, að þeir hlytu
að mótmæla nýjum frésti í mál-
inu.
Eftir þessi málalok stóðu ís-
lendingar enn frammi fyrir þvi,
hvort þeir ættu nú að hefjast
handa og lýsa einhliða yfir
nauðsynlegum breytingum á
fiskveiðilandhelginni, eða hvort
enn væri rétt að biða eftir
næstu alþjóðaráðstefnu. Sýnt
þótti að ekki fengist æskileg:
samstaða heima fyrir til nýrra'
einhliða framkvæmda, þar sem
alþjóðleg ráðstefna um land-
helgismálin væri framundan.
Það varð þvi að samkomulagi
að fresta enn ráðgerðum fram-
kvæmdum, en þó með þeim
hætti að bindandi samkomu-
lag var gert á milli stjórnar-
flokkanna um að þegar að lok-
inni landhelgismálaráðstefn-
unni skyldi hafizt handa um
breytingar á landhelginni og
skyldi hugsanleg frestun ráð-
stefnunnar þar engu breyta um.
Landhelgismálaráðstefna
Sameinuðu þjóðanna var síðan
haldin í febrúar til apríl s.l..
Fréttir af þeirri ráðstefnu eru
öllum Jslendingum enn í'fersku
minni svo mjög var fylgzt með
því sem þar gerðist hér á
landi.
Samkomulag stjóinar-
flokkanna.
Ráðstefnunni í Genf lauk 28.
apríl s.l. og þá var komið að
ákvörðun okkar hér heima um
stækkun landhelginnar.
Niðurstaðan varð svo þessi:
Bindandi samkomulag hefur
verið gert um þetta:
Reglugerð um fiskveiðiland-
helgi íslands verði gefin út 30.
júní n.k. í reglugerðinni verði
eftirfarandi efnisbreytingar
einar gerðar frá því, sem nú
gjldir samkvæmt reglugerð um
verndun fiskimiða umhverfis
ísland nr. 21 frá 19. marz
1952:
1. Fiskveiðilandhelgin skal vera
12 sjómílur út frá grunnlin-
um.
2. íslenzkum skipum, sem
veiða með botnvörpu, flot-
vörpu eða dragnót skal
heimilt að veiða innan fisk-
veiðilandhelginnar, en þó ut-
an við núverandi friðunar-
línu. Sérstök ákvæði skulu
sett um þessa heimild og til-
greina nánar veiðisvæði og
veiðitíma.
3. Reglugerðin skal öðlast gildi
1. september n.k.
Tíminn þangað til reglugerð-
in kemur til framkvæmda verð-
ur notaður til þess að vinna að
skilningi og . viðurkenningu á
réttmæti og nauðsyn útfærsl-
unnar.
Réttur til breytinga á grunn-
línum er áskilinn.“
Með þessu samkomulagi er
fullnaðarákvörðun tekin um
liina nýju fiskveiðálandhelgl
Engin önnur efnisatriði geta
orðið í hinni nýju reglugerð,
en þau, sem greind eru í þessu
samkomulagi.
Lögformleg birting nýju
reglugerðarinnar verður svo 30.
júní n.k., en gildistakan 1.
september.
Stórt og veigamikið
skref.
Hér er enn eitt stórt og
veigamikið skref stigið í áttina
að settu marki íslendinga í
landhelgismálinu.
En markinu er enn ekki náð,
leiðrétting á grunnlínum er enn
eftir og aukin vernd á fiski-
miðunum utan við 12 mílna
beltið er enn eftir.
Nokkrar deilur hafa risið á
milli manna og flokka hér
heima fyrir í sambandi við á-
kvörðun þessa. Þær deilur
standa vonandi ekki lengi og í
afstöðu þjóðarinnar gagnvart
öðrum þjóðum mega slikar
deilur ekki koma til mála.
Þjóðin mun líka vissulega
standa sem einn maður um
málstað sinn. Hvert mannsbarn
í landinu veit hvað um er að
tefla.
Og öll skulum við vera minn-
ug þess, að sterkasía vopn okk-
ar í deilum við aðrar þjóðir i
þessu efni er, að þjóðin sé ein
huga, að hvergi finrlst veila í
trú og skilningi þjóðarinnar a
réttmætl þess, sesru gert er.
andríki þínu og frumlegum at-
hugasemdum um mannlífið og
einstaklingana, og þó að við
værum stundum dálítið treg-
gáfaðir og seinir að skilja and-
ann, þá skipti það raunar ekki
miklu máli, því að andinn er
afstætt hugtak, þar sem prest-
arnir sjá Jesú þyrnikrýndan,
heildsalinn commissionsdollara
og við hinir eitthvað annað.
Kannski varstu stundum ekki
nægilega umtalsfrómur, en vel
tókst þér oft, þegar þú vóst
,að mönnum í slikum brýnum.
En þær áttu sér sjaldan þann
alvöruþunga, sem fastast
brennur á baki orðsjúki’a
manna, enda munu flestar þær
skærur nú gleymdar.
, En nú er lokið langri sam-
fylgd, og við gröf þína er sem
ég horfi á eftir löngum og
björtum kafla ævi minnar. Læt
ég þig svo kvaddan hinztu
kveðju. \
Har’aldur Sigurðsson.
Fiskimiðin undirstaða
afkomuöryggis.
Rök okkar fyrir stækkaðri
fiskveiðilandhelgi eru sterk. Af-
komuöryggi þjóðarinnar bygg-
ist á fiskimiðunum kringum
landið.
Frá 90—97% af allri gjaldeyr-
isöflun þjóðarinnar fæst fyrir
sjávarafurðir. Eyðilegging fiski-
miðanna við landið mundi því
kippa stoðunum undan efna-
hagslífi þjóðarinnar.
Allar atvinnugreinar á íslandi
verða að byggja á gjaldeyris-
öflun sjávarútvegsins.
Nútíma landbúnað getum við
ekki rekið, nema með miklum
erlenaum gjaldeyri til véla- og
tækjakaupa, til kaupa -á fóður-
bæti og áburði, til kaupa á olí-
um og benzíni o. s. frv.
Iðnaðurinn krefst mikils hrá-
efnis, sem kaupa þarf fyrir er-
lendan gjaldeyri. Og þannig er
með flestar eða allar starfs-
greinar í landinu nú.
Og hvernig gætum við haldið
uppi menningarþjóðfélagi með
góðum lífskjörum í landinu, án
gjaldeyrisöflunar sjávarútvegs-
ins?
Fiskimiðin við stendur ís-
lands eru okkur eins og námur
eða olíulindir, nytjaskógar eða
akurlendi eru öðrum þjóðum.
Þessi auðæfi landsins verðum
við að vernda. Við hljótum að
hagnýta þau til lífsöryggis fyrir
íbúa landsins.
Reynslan hefur sýnt okkur
að bessum auðæfum er hægt að
eyða. Þrotlaus sókn erlendra
veiðiskipa á miðin upp undir
ströndina, hefur hvað eftir ann-
að leitt til stórminnkandi fiski-
gengdar. Víð höfum séð að auk-
in friðun miðanna á styrjaldar-
tímum hefur strax sagt til sin
með auknu fiskimagni og við
höfum fundið hvað þær friðun-
arráðstafanir sem við höfum
komið fram hafa gert mikið
gagn
Við þekkjum dæmin frá Fær-
eyjum um uppurin fiskimið
vegna ágangs erlendra skipa.
Við vitum því um hættuna sem
að okkur steðjar.
Hluti líísbaráttu
þióðarinnar.
Barátta íslendinga fyrir
stækkaðri landhelgi hefur allt-
af verið hluti af sjálfstæðis- og
frelsisbaráttu þjóðarinnar, —
hluti af lifsbaráttu hennar.
Landgrunnið út frá strönd-
inni er raunverulega hluti af
landinu. Auðæfi þessa land-
grunns erú því auðæfi íslands.
Það er vegna þessa sem land-
Framhald á 10. síflu