Nýi tíminn - 05.06.1958, Blaðsíða 9

4)' — Öskastundín
SKRITLUR T
Menn voru á ferð í
klifi einu. Gatan var
mjó utan í veggbröttu
fjalli. Einn maðurinn var
lofthræddur. Hann lagð-
ist niður og skreið með-
fram hamravéggnum, Fé-
lagar hans hlögu að hon-
um og kölluðu hann rag-
geit. Þá sagði hann:
„Það er betra að vera
raggeit í fimm minútur
én að vei-a dauður alla
ævi.“
11 ára bekkur, sem
alltaf hafði haft Sama
kennarann, gerði út
nefnd á fund skólastjór-
ans til þess að biðja
hann um að láta þau fá
annan kennara.
Skólastjórirm spurði
hvort þau hefðu eitthvað
út á kennarann sinn að
setja.
Nei, nei, hann er bara
orðinn svo leiður á okk-
ur
Kennarinn: Getur þú
sagt mér, Mundi minn,
hvers vegna Adam og
Eva voru rekin úr Para-
dís.
Mundi: '(sonur húseig-
anda) Þau hafa víst ekki
borgað húsaleiguna á
réttum tíma,
Pósthólfið
Við undirritaðar ósk-
um eftir að komast í
bréfasamband við ungl-
inga.
Sara Elíasdóítir (15—
16 ára) Skóiaveg 24
V estmannaeyjum.
Anna S. Þorvaldsdóttir
(14—15 ára) V-Staka-
gerði, Vestmannaeyjum
Þetta eru vesalings
ungu hjónin Hnoðri og
Hnyðra, þegar þau upp-
götva að Gauksskömmin
hefur verpt i hreiðrið
þeirra meðan þau
skruppu snöggvast frá.
Hnoðri og Hnyðra eru
aðalpersónurnar í sam-
nefndri sögu, er Rann-
veig Löve kennarl þýðir
og les sem framhaldssögu
i bamatímum útvarpsins.
SKRÍTLA
Kennarinn: Hvernig
leið ísraelsmönum eftir
að þeir komu úr herleið-
ingunni til Babylonar?
Drengurinn: Þakka þér
fyrir. Þeim leið ágæt-
lega.
Sagan er norsk og fjallar
um norska farfugla, ferð
þeirra frá heitu löndun-
um og lífið í Noregi um
sumarið. Ungu hjónin,
sem munu vera máríátl-
ur, búa í garði prests
nokkurs innan uffi Tjöfda
annarra fugla. Eins og
næm má getá gengur á
ýmsu í fjölbýlinu. Þau
verða fyrir óláni, Gauk-
urinn verpti þessu líka
litla eggi í hreiðrið, en
Hnoðri og Hnvðra bregð-
ast við eins og hetjur og
láta slúðrið eins og vind
um eyrun þjóta og á-
kveða iað reynast mun-
aðarleysingjanum vel.
Þið skuluð hlusta á
morgun og þá heyrið þið
hvernig fer.
......
Laugardagarina 31. naS 1953 — 4. árgaagur — 17. tölnblaS.
Ritstjóri: Vilborg Dagbjartsdóttir — Útgefandi: ÞjóSviljinn
Hvnðfl bók,
sem þú last í æsku,*
er þér minnisstæðust?
m
Það hefur mikið verið
rætt undanfarið hve
sniekkur almennings á
bókum hefur spillzt og
'hverjar orsakir séu fyrir
því. Soi’pritin og auð-
virðllegir reyfarar eru nú
helzta lestrarefni bók-
menntaþjóðarinnar. Lærð
ir menn hafa skrifað um
þetta langar greinar og
dregið ýmislegt fram, en
þeir gleyma flestir börn-
unum. Stefán Jónsson
kennari og rithöfundur
hefu-r réttiletfa*fæ£jwf®:ir<
því rök, að spillingin
byrjar í bamabókunum.
Þeir, sem aldir eru upp
við að lesa Bennabækur,
jóabækur, Beverleybæk-
ur, og hvað þær nú allar
heita þessar hasarbækur,
læra tæpast iað njóta
góðra bóka, en leita að
framhaldi í sorpritum,
því á þeim og fyrrnefnd-
um bókum er aðeins
stigsmunur.
Óskastundin hefur leit-
að til fjögurra manna,
trl íslenzkra bókmennta,
og beðið þá að gera stutt
lega gréin fyrir því
hvaða bók, er þeir lásu í
æsku, er þeim minnis-
stæðust.
Hér eru Svör þeirra:
Loks er maður þó kom-
inn í þeirra tölu, sem
vert þykir að leita álits
hjá. Lengi beið ég þess
og ætti því ekki að standa
á svari. Hvaða bók er þér
eftirminnilegust af þeim,
er þú last í bernsku?
segir hiiHi elskulegi fyr-
irspyrjandi. Getur verið
álitamál, en miði ég við
þær bækur, sem ég las
allra fyrst, þá er það án
alls efa „Bók .náttúrunn-
ar“ eftir Topélius. Meðan
ég enn var naumast læs,
las ég hana sjálfur, gekk
með hana milli manna og
lét lesa fyrir mig, gekk
tii annarra og las fyrir
þá, það sem hinir höfðu
lesið fyrir mig. Loks var
þar fátt að finna, sem ég
gat ekki lesið fyrir þá,
sem hlýða vildu og án
þess að bókin væri til
staðar. Suma kaflana
kann ég enn. Hin sama,
djúpa lotning fyrir hinu
óskiljanlega getur enn
gripið mig, ef ég rifja
upp byrjun bökarinnar,
en’ hún er svona:
„Mikill er guð. Guð er
góður. Hann hefur skap-
að himinninn. Hann hef-
ur skapað hafið. Hann
hefur skapað jörðina.
Hann hefur skapað þig “
Það er ekki gott að
hafa týnt þessari bók, en
í því sambandi er þó
annað miklu verra.
Stefán Jónsson,
Sagan Vistaskipti eftir
Einar H. Kvaran tók mig
ungan föstum tökum og
hefur ekki sleppt þeim
síðan. Samúðin með
Steina vaknar strax á
fyrstu síðu: sleggjan erof
þung, fiskasteinninn of
hár og drengurinn sjálf-
Ur soltinn. Á riæstu síðu
birtir ögn yfir tilverunni:
Jón bóndi ríður í hlað
hreifur og glaður, er
blíður við Steina, en ó-
væginn við Þorgerði og
strýkur iaf henni helgi-
slepjuna með meinlegri
spurningu: — Er guð þá
Framhald á 2. síðu.
Fimmtudagur 5, júni 1958 — NÝI TÍMINN (9
Skáldaþáttur
_ Ritstjóri: Sveinbjöm Beinteinsson..
í síðasta þættj var reynt
að rekja í fáum orðum sögu
skáldskapar og bókmennta á
Islandi. Við sjáum það af
þessari sögu að hnignun orð-
listar fylgir á eftir þegar
slakar á viðnámsþrótti þjóð-
arinnar. Afnámi heiðinna siða
fylgir hnignun í skáldlist, og
það hrun sem verður í sjálf-
stæði þjóðarinnar á 13. öld
’og aftur á 16. öld, það leiðir
til kröfuminni bókmennta.
Spilling máls kemur löngu
síðar, þegar hin erlendu á-
hrif eru búin að grafa í sund-
ur kjarna innlendrar menn-
ingar. En alltaf hélzt þó
nokkurt samband við forna
menningu, einkum í rímum
og vísnagerð.
Alla nitjándu öld var bar-
izt við að eyða áhrifum þéss-
ara þjóðkvæða og glata þeim
söng er þeim fylgdi. Gallar
rímna lágu í augum uppi en
kostir þeirra voru mennta-
mönnum og hálfmenntuðu
fólki duldir. Meðan öll alþýða
kunni skil á þessum grófa og
fomlega kveðskap, var henni
tiltækur mikill auður í máli
og hugmyndum. Alþýðulist er
sjaldan fáguð en hún er ein-
att sterk í einfaldleik sínum.
Alþýðumálið hélt hreinum
hljómi og rökréttu orðavali,
þótt embættismenn og verzl-
unarlið notaði bjagað mál
og ljótt.
Það voru fyrst og fremst
íslenzk þjóðkvæði: rímur og
vísur, sem héldu málinu við,
án þeirra hefði glatazt kunn-
átta og vilji til að lesa forn-
ar sögur og fom kvæði.
En lærðir menn 19. aldar
fluttu þann boðskap að þessi
alþýðukveðskapur væri ljótur
og vondur; menn ættu að
ástunda fornar menntir og
nema nýja háttu í skáld-
skap, eftir erlendum fyrir-
myndum. Þessir menn höfðu
mörg sannindi að mæla, en
hitt gleymdist þeim að al-
þýðukveðskapurinn var beint
framhald fornrar skáldlistar.
Það voru rímur og lausavísur
sem tengdu saman forat og
nýtt. Málfræðingar og rit-
snillingar gátu sótt sér kraft
og kyngi í mál almennings,
vegna þess að þar var órof-
ið samband við fortíðina.
Loks tókst að mestu að
útrýma rímunni úr íslenzkri
alþýðumenningu, og um leið
dró úr áhrifamætti stökunnar.
Ekki þótti ástæða til að
fella þennan meginþátt þjóð-
legrar menningar inní fræðslu-
kerfi skólanna, en þar hefði
þó verið tækifæri til að varð-
veita orðlist þjóðarinnar. ísl-
lenzkt mál er í aðalatriðum
byggt upp á mjög einkenni-
legan hátt, það er reist á rök-
visi ogljóðrænni mýkt í sam-
einingu og sennilega meir
byggt á framburði eða talmáli
en flestar aðrar þjóðtungur.
Ef við hættum að miða mál
okkar við eðli og lögmál ljóðs-
ins, þá þurrkast hin eiginlega
íslenzka út, en í staðinn kem-
ur annað mál með allt öðrum
blæ, Eg veit ekki hvort ís-
lenzkan dugar verr til dag-
legrar notkunar þótt hún
glati Ijóðeðli sínu, en hún
verður þá ekki lengur skálda-
mál eða orðlist. Það ætti eng-
um að dyljast að íslenzkan
er einkum núna að gjalda
þess hversu fór um alþýðu-
kveðskapinn á 19. öld og á
þessari öld. Flestir læra mál-
ið án þess að kynnast um
leið hinum traustari greinum
þess, flest ungt fólk er ó-
kunnugt íslenzkri ljóðagerð,
og les ekki fornsögurnar. Svo
geta menn velt því fyrir sér
hvort mánaðarritin og blöðin
íslenzku séu betri málsskóli
en fornar sögur og þróttmik-
ill kveðskapur. Það er fyrst
og fremst hin yngsta kyn-
slóð sem geldur þess að for-
feður hennar glötuðu þjóð-
kvæðum o'kkar: og týndu list
þeirra.
Þau skáld sem nú yrkja
íslenzk ljóð eru í líkri aðstöðu
og Sigurður Breiðfjörð, þegar
hann orti í einmanaleik sín-
um á Grænlandi:
A eg að lialda áfram lengur
eða hætta
milli Grænlands köldu ldetta
kvæðin láta niður detta?
En,da þótt íslenzk skáld
séu nú illa sett milli kaldra
kletta, þá er ekki enn von-
laust um íslenzka ljóðlist, það
er langt frá þvi.
En hvar em ungu skáldin
Enn er reynt...
Frarr.hald af 6. síðu.
„Nokluir huggun er að þeirri
staðreynd, að Bandaríkjamenn
eru enn um kyrrt. enda þótt
núverandi sanisteypustjórn lof-
aði því þegar ltún komst til
valda að láta þá fara“.
Forusturíkí A-bandalagsins
leggjast á eitt
Löng grein um gang mála
á íslandi, deilurnar milli stjórn-
arflokkanna og samkomulagið
sem gert var, birtist i Fisli-
ing News 30. maí. Blaðið get-
ur skrifa Þjóðviljans og segir
síðan:
„Baksvið þessa gangs mál-
anna er að milliríkjasambönd-
um liefur verið beitt til liins
ýtrasta (intense diplomatic
activity has been exercised),
önnur ríki, einkum Þýzkaland,
Bretland og Bandaríkin og
Evrópuríki sem liggja að Norð-
ursjó, hafa lagt fast að ís-
landi að hætta við að færa
fiskveiðalögsögu síua í 12 míl-
ur og fallast á málamiðlun.
Lagt hefur verið til að öll þau
ríki í A-bandalaginu sem mál-
ið skiptir beri ráð sín saman
o,g ákveði hvað gera skal“.
Stjórnmálafrétaritari York-
shire Post segir að brezka
stjórnin sé að velta fyrir sér
ýmsum leiðum til að leita
samninga við ísland um land-
helgina. Ein sé svæðisráðstefna
og önnur að fela Efnahags-
samvinnustofnuninni í París
á íslandi stödd þessa dagana
og hvert er hlutverk þeirra?
1 næstu þáttum verður leit-
að svars við þessari spurn-
ingu.
málið.
Scotsman segir 30. maí að
brezka stjórnin hafi lagt sig
í framkróka til að liindra að
fiskveiðilögsaga íslendinga
verði færð út. Haflagaráðstefn-
an i Genf hafi að miklu leyti
snúizt um að afstýra þeim
möguleika og sama máli hafi
gegnt um heilan fund utan-
ríkisráðherrum A-bandalagsríkj
anna í Kaupmannahöfn í byrj-
un síðasta mánaðar. Síðan seg-
ir blaðið:
„En þrýstingurinn innan frá
á íslenzku samsteypustjórnina
virðist hafa orðið yfirsterkari
— þeir gátu elíki leyft sér að
láta kommúnistana eina styðja
stefnu, sem að öllum líkindum
nýtur fylgis meirihluta lands-
manna".
1 skrifum brezkra blaða ura
landhelgismálið er Alþýðu-
bandalagið jafnan kallað
kommúnistar.
Guðmundur I.
Framhald af 2. síðu.
kveikja þær \onir lijá erlend-
um aðilum að eltki sé öll
nótt úti enn. Þeir munu því
leggja harðar að Islendingum
en ella og magna gagnráðstaf-
anir sinar í von um að hinm
auðbeygði ráðhema bognt
enn einu sinni. Það eitt \ar n
samræmi \ið hagsmuni Islend-
inga að þjóðin öll og forustu-
menn liennar stæðu saman sera
einn maður um þær ákvarðanir
sem teknar yrðu, en í staðiim
liefur Guðmundur í. Guðmunds-
son sýrit erlendum þjóðum &
spil Islendinga og léð máls á
undanþaldi. Það mun herða
andstöðu þeirra um allan heliu-
ÍHg. j