Nýi tíminn - 16.11.1961, Blaðsíða 10

Luðvik Jósepsson hrekur afsakanir rikissffórnarinnar fyrir gengislœkkun
ÁRIfl 1960 VAR EKK
AFLALEYSISÁR
Þjóðviljinn birtir hér kafla
úr ræðu Lúðvíks Jósepssonar,
er hann flutti á Alþingi í s.l.
viku. 1 ræðu þessari sýndi
Lúðvík einkar skýrt haldleysi
þeirra afsakana sem ríkis-
Ætjórnin hefur flutt fyrir geng-
islækkuninni á sl. sumri. Fleiri
kaflar úr þessari gagnmerku
Tæðu verða birtir á næstunni.
Lúðvík
svarar
Gylfa:
1 rökum ráðherrans fyrir því,
-að það hafi verið orðið óhjá-
kvæmilegt að fella gengi ís-
ienzkrar krónu í sumar, var
■aðallega að finna þá skýringu,
-að á árinu 1960 hafi orðið
mikið aflaleysi í landinu og
xnikið verðfall á útfluttum sjáv-
ærafurðum og þetta tvennt hafi
launverulega á árinu 1960 kost-
að þjóðarbúið um 400 millj. kr.
Ttáðherrann flutti hér mikla út-
reikninga, til þess að reyna að
sanna mál sitt. Ég verð að
segja, að oft hefur mér fund-
izt hann og kollegar hans, hag-
i'ræðingarnir í landinu, reikna
nokkuð vafasamt, en aldrei þó
■eins og ráðherra gerði hér,
þegar hann reyndi að rökstyðja
íþessa sfðustu gengislækkun í
ræðu sinni. Þar þótti mér öll
met slegin í ófyrirleitni í með-
ferð talna. Við skulum koma
að nokkrum atriðum í þessu.
Það er þá fyrst rétt að líta
á meginröksemdina, að gífur-
legt aflaleysi hafi steðjað hér
að árið 1960. Hvað segja opin-
'berar skýrslur u.m aflamagnið
á árinu 1960? Jú, ég hef hér
fyrir framan mig skýrslur um
þennan afla, gefnar út af Fiski-
félagi Islands. Heildarafli árs-
ins 1960 er þar skráður 513
þús. 700 tonn. Árið 1959 var
heildarafiinn skráður 564 400
tonn. Það er rétt, nokkru hærri.
En árið 1958 var hann hins
vegar slcráður 505 þús. tonn
eða nokkru lægri heldur en
þann var 1960. En 1958 var þó
hæsta aílamagn, sem hér hafði
verið skráð áður. Árið 1957
"Var aflinn miklu minni og
sömuleiðis 1956. Eða með öðr-
um orðum, aflinn 1960, heild-
araflinn, var cinn sá mcsti,
sem við höfum haft um magra
ára skeið, þegar heildaraflinn
er tekinn. Það er aðeins árið
1959, sem er nokkru hærra og
einvörðungu vegna þess að
síldveiðarnar sumarið 1959 voru
óvenju góðar eða þær beztu,
sem við höfðum þá haft um 17
ára tímabil.
En ef þessi afli er nú skoð-
aður enn nánar, til þess að
gæta virkilega að því, hvernig
rétt er að tala um aflabrögðin
á þessu ári, kemur þetta út:
Þorskafli bátaflotans, eða sá
afli sem talinn er undir þorslc-
afla á árinu 1960, varð 261 200
tonn, en árið 1959 var þessi afli
bátáfl.otans ekki 261 þús. tonn
heldur 225 þús. tonn og árið
1958, hið mikla aflaái’, var afli
bátaflotans 200 000 tonn. Báta-
flotinn aflaði sem sagt nærri
20% meira árið 1960 heldur
en 1959 og um 25% meira held-
ur en á hinu mikla aflaári
1958.
En síldin brást 1960, veit ég
að ráðherrann ségir. Hann
hefur nefnilega sagt það áður,
en það er alrangt. Það er að
vísu rétt, að síldveiðarnar 1960
voru lægri heldur en 1959, sem
þá var hæsta aflaárið um 17
ára tímabil. En árið 1960 var
næst hæsta afiaárið, sem verið
hafði næst á eftir ’59 um 17 ára
tímabil. I»að var næstmesta
aflaár á síldveiðum. Síldveiði-
aflinn 1960 var 136 000 tonn, en
árið 1959 var síldveiðiaflinn
182 000 tonn, en bara 107 000
tonn eða nærri 30% minni
árið 1058 heldur en hann var
1960.
Getur nokkur haldið því
fram, að það hafi verið afla-
leysi hjá bátaflotanum árið
1960, þegar hann aflaði milclu
meira en nokkurn tíma áður,
bæði af þorslcveiðum og af
síldveiðum? Aðeins árið 1959
var betra síldveiðiár.
Ein grein sjávarutvegsins var
lakari á árinu 1960 heldur en
hún hafði verið ura nolckurt
skeið. Það var togaraútgerðin.
Aflinn þar var minni, en þó
er það vitanlega aJger blekk-
ing að bera saman aflatölur
togaranna 1960 og 1958 og 1959,
á þann hátt, sem menn gera.
Slíkt geta vitanlega engir þeir
gert, sem eitthvað þekkja til
með rekstur togaraflotans. Hins
vegar veit ég að menn sem
þekkja þar ekkert til, en hlaupa
með tölur, sem þeir sjá í
skýrslum án þess að athuga það
noklcuð nánar. þeir geta vitan-
lega oltið um koll á þeim, eins
og viðskiptamálaráðherra.
Heildarafli togaranna árið
1960 varð 113 000 tonn, en árið
1959 var hann 156 000 tonn og
árið 1958 varð hann 199 000
tonn. Hann var þannig áber-
andi minni árið 1960 en árið
1958 og þó nokkru minni held-
ur en hann var 1959. En tog-
arafloti landsmanna var gerður
út á alveg allt annan hátt árið
1960 heldur en árin á undan.
Togarafloti landsmanna var
látinn veiða fyrir erlendan
markað og fór á annað hundr-
að túra á erlenda marlcaði með
afla sinn á því ári, en aðeins
brot af' því á árinu 1959 og
enn minna brot á árinu 1958,
þegar hann lagði afla' sinn upp
hér innanlands og af því hlaut
vitanlega að koma meiri afli
á land, þegar skipin voru rek-
in á þann hátt, jafnvel þótt
ekki hefði verið um neina afla-
breytingu að ræða á veiðunum
sem slíkum En auðvitað fengu
slcipin líka milclu meira fyrir
hvert kíló af aflanum 1960
heldur en 1959 og heldur en
1958. Þeir sem fara óvandlega
með tölur, geta borið saman
svona tölur, sem vitanlega eru
grundvallaðar á allt öðrum
kringumstæðum í, öðru tilfell-
inu en hinu, og reilcnað út, að
hér sé um gífurlegt aflaleysi að
ræða annað árið, þegar þeir
bera tölurnar saman við hitt.
Hið sanna í þe^su máli er
að það er réttmætt og sjálf-
sagt að taka útgerð togaranna
fulllcomlega út úr þessu dæmi.
Menn vita að togararnir hafa á
þessu ári, 1960. og aftur nú í
ár 1961 verið reknir með stór-
felldu tapi. Og tap þeirra ligg-
ur að Iangmestu leyti enn ó-
bætt. Hvorlci sú gengisskráning,
sem er í dag né sú gengisslcrán-
ing, sem var þar áður, breytir
neinú um það. að togararnir
eru nú með hallarekstur. Það
var því elcki verið að breyta
skráningu íslenzkrar krónu til
þess að rétta við togaraútgerð-
ina út af fyrir sig. Nei, breyt-
ingin á verðlagi íslenzkrar
krónu hJaut að eiga að byggj-
ast á því, að hinar aðrar grein-
ar s.iávarútvegs sem ekki höfðu
orðið fyrir rteinu verulegu tjóni
ó neinn hátt. þ.e.a.s. bátaflot-
inn, hvorki á þorskveiðum né
síldveiðum. gæti borið sig, enda
var það alveg skýrt tekið fram,
þegar gengi íslenzkrar krónu
vai’ ákveðið í febrúarmánuði
1960 af núverandi ríkisstjórn, .
að það gengi lcrónunnar væri
miðað við það, að bátafloti
landsmanna gæti verið relcinn
hallalaust.
Það er því alveg augJ.jóst
mál, að það var ekki aflaleysi
á árinu 1960 sem var þess á
neinn hátt valdandi, að þurfti
að grípa til breytinga á skrán-
ingu íríenzk'rar krónu, eins og
ríkisstjórnin gerði. Það var
ekki ástæðan, heldur var það
annað, sem þar lá til grund-
vallar.
Strandaði „viðreisnin“ vegna gífarlegs verðfalls útflutningsvara
árið 1960? Gerði það verðfall geagislækkun nauðsynlega í ágúst
1961? Lúðvík Jósepsson svarar hír í þingræðukafla blekkinga-
vaðli viðskiptamálaráðherra um það mál.
Við slculum þá athuga annan
skýringaþáttinn hjá ráðherran-
um (G.Þ.G.), en það er verð-
fallið á afurðunum 1960, en þá
átti að hafa orðið slíkt verð-
fall á ýmsum útflutningsafurð-
um olckar, að þjóðarbúið hafi
orðið fyrir stórfelldum skakka-
. föllum.
En þetta verðfall, sem ráð-
herrann vildi nota sem skýringu
á því, hvað gerðist á árinu 1960,
varð ekki á órinu 1960, heldur
er það margsannað mál og ligg-
ur fyrir í opinberum skýrslum,
að verðlælckunin á síldarmjöli
og fislcimjön og á lýsi varð á
miðju órinu 1959.
(Lúðvík las hér tvær tilvitn-
anir í greinargerð „viðreisnar-
frumvarpsins" í febr. 1960, sem
sýndu að reiknað var með
verðfallinu þá þegar).
fór út um þúfur, var komin
inn í ókvörðunina um gengis-
skráninguna í febrúarmánuði
1960. Á því leikur enginn vafi.
Það er því ekkert um það
að villast, að verðlækkunin, sem
alltaf er verið að tala um sem
skýringu á því, að viðreisnin
1 síðustu viku brann fiskþurrkunar- og fiskgeymluhús í Fífuhvammi í Kópavogi. — Myndin er
tekin rétt eftir að þak hússins féll.
hækkun að ræða á útflutnings- ■
verði á hraðfrystum fiski. Og
á ísvörðum fiski varð þó verð-
hækkunin langmest, því ein á-
stæðan til þess að togararnir
tóku upp á því að sigla miklu
meira með afiann óunninn eða
ísvarinn á erlendan markað á
því ári, var einmitt sú, að þar
var um mjög mikla verðhækk-
un að ræðá frá þvf, sem áður
hafði verið. En viðskiptamála-
ráðherra þarf auðvitað ekki að
taka það inn í sitt dæmi, að
það hafi orðið 4% verðhækkun
á öllum útfluttum saltfiski ;
landsmanna á árinu 1960;;
heldur eklci það, að það hafi ;
orðið mjög veruleg vérðhælckun
á útflutningsverðl á ísvörðum
fiski; heldur elcki það, að á ár-
inu 1960 varð mjög veruleg
hæklcun á flestum mörkuðum á
útfluttum, frosnum fiski, og hið
sama átti sér stað seinni hluta
ársins 1960 á útflutningsverði á
skreið.
Nei, því fer alveg fjarri að
hægt sé að afsaka strand við-
reisnarinnar með aflaleysi á ár-
inu 1960 eða verðfalli á útflutn-
ingsafurðum. Það er rétt, að
það varð verðfall á árinu 1959
á útflutningsverði á mjöli og
lýsi og þetta verðfall hélt á-
fram fram eftir ári 1960. En
árið 1960 út af fyrir sig kom
ekk verr út í þessum efnum
en svo, að vegna þess að síld-
arafurðirnar höfðu Jækkað
svona í verði árið 1959, voru
iþær yfirleitt elcki fluttar út
seinni hluta ársins 1959, heldur
komu þær fram í óvenjumikluin
birgðum í árslok 1959 og þær
voru síðan fluttar út á árinu
1960 og komu sem algert við-
bótarframlag í gjaldeyriskass-
ánn á árinu .1960. Og það var
verðhækkun á útfluttum salt- ein ástæðan til þess að á árinu
fiski á því ári. Á árinu 1960 1960 fluttum við út meiri af-
varð einnig um verulega Framhald á 11. síðu.
En það var nú helzt að slcilja
hér á ræðu viðskiptamálaráð-
herra, að yfirleitt hefði verið
um verðlækkun að ræða á ár-
inu 1960 á útfluttum afurðum.
A.m.k,/ tók hann ekki tillit til
þess, að neinar aðrar verð-
breytingar hefðu orðið á því
ári, heldur en verðlækkunin á
mjöli og lýsi, sem hafði þó
orðið á árinu 1959 en elcki 1960,
hélt að vísu áfram fram á ár-
ið 1960. En iþað voru ýmsar
aðrar verðbreytingar á útflutt-
um sjávarafurðum á árinu 1960,
og yfirleitt allar til verðhækk-
unar. En ráðherra sá elcki neitt
af þeim verðbreytingum og
þurfti ekki að reikna með þeim.
Hann var nefnilega að reikna
út einhverskonar talnalega
sönnun fyrir því. að viðreisnin
hans hafði farið út um þúfur
og þá þurfti vitanlega að taka
allt á aðra hliðina.
Ég hef hér fyrir mér skýfslu
frá Sölusambandi íslenzkra
fi-skframleiðenda, sem flytur út
svo að segja allan saltfisk
landsmanna. f skýrslunni fyrir
árið 1960 og um framleiðslu
ársins 1960 segir í þessari
skýrslu m.a. þetta orðrétt
um verðlag á útfluttum salt-
fiski á árinu 1960:
„Hælckun sú, er náðist á sölu-
verði saltfisksins, nam um 4%
á hinum erlendu mörkuðum“-.
Það er þannig gefið upp af
iþeim, sem hafa yfirstjórn salt-
fisksölunnar með höndum, að
það hafi orðið á árinu 1960 4%
R0) — NÝI TÍMINN — Fimmtudagur 16. nóvember 1961