Neytendablaðið - 01.06.2002, Blaðsíða 2

Leiðari
Neytendastarfið er mikilvægt - sýnum viljann
í verki á þingi Neytendasamtakanna
Neytendasamtökin eru einu
samtökin í landinu sem gegna
alhliða hagsmunagæslu fyrir
neytendur. Starf þeirra og styrk-
ur skiptir miklu máli fyrir neyt-
endur og raunar ekki síður þró-
un samfélagsins. Víða erlendis,
ekki síst í fámennari löndum,
gegna stjómvöld, bæði ríki og
sveitarfélög, mikilvægu hlut-
verki á þessu sviði, en styrkja
samhliða starfsemi neytenda-
samtaka með myndarlegum
hætti fjárhagslega. Þetta er talið
nauðsynlegt til þess að sem mest
jafnræði ríki á markaðnum, fyrir-
tæki hafi einfaldlega yfirburða-
stöðu í samskiptum sínum við
einstaklinginn. Og til að tryggja
að allir hagnist á frjálsu mark-
aðshagkerfí hafa stjómvöld,
ekki síst í nágrannalöndum okk-
ar, talið nauðsynlegt að koma að
þessum málaflokki.
Undirritaður er ekki talsmað-
ur þess að neytendamál verði
rekin af stjómvöldum hér á
landi. Helsta ástæða þess er ein-
faldlega sú að hér hefur þessi
málaffokkur verið byggður upp
með öðrum hætti, það er á veg-
um félagasamtaka. Og því verð-
ur ekki á móti mælt að hjá Neyt-
endasamtökunum, sein eiga
hálfrar aldar afmæli á næsta ári,
hefur skapast mikil reynsla og
hana ber að nýta. Það er hins
vegar eðlilegt að stjómvöld stuðli
að því að hægt sé að nýta þessa
reynslu sem best.
Stór hluti neytendamála, þar
á meðal starfsemi kvörtunar- og
leióbeiningaþjónustu er samfé-
lagsleg þjónusta. Það verður að
tryggja hér, ekki síður en í ná-
grannalöndum okkar, að ekki sé
hægt að traðka á lögmætum rétti
neytenda. Það er einnig mikil-
vægt samfélagslegt verkefni í
landi sem byggist á frjálsu
markaðshagkerfi og þar sem
frjáls verðlagning ræður ferðinni
að neytendum séu tryggðar upp-
lýsingar um markaðinn þannig
að þeir geti haft sem besta yfir-
sýn yfir hann og nýtt sér hann
sem best í eigin þágu. Frelsið er
einfaldlega ekki aðeins fyrir fyr-
irtækin, neytendur verða einnig
að geta notið kosta þess, en til
þess verður að tryggja eðlilegt
upplýsingastreymi til þeirra. Þar
gegna Neytendasamtökin lykil-
hlutverki.
Mörg fleiri dæmi má nefna
um samfé-
lagslega þætti
í starfsemi
Neytenda-
samtakanna,
svo sem að
tryggja að
tekið sé tillit
til neytenda-
sjónarmiða í
staðlastarfi.
Minnt er á að fyrirtæki sjá
ástæðu til að verja verulegum
fjármunum til að hafa áhrif á
þessu sviði, en staðlar skipta
ekki aðeins máli fyrir fyrirtækin
heldur einnig neytendur. Einnig
má nefna neytendafræðslu sem
hefur verið hornreka í skólum
hér á landi. Astæðan er ekki síst
sú að lítið er til af námsefni á
þessu sviði. Meðal annars vegna
samstarfs við neytendasamtök
og stofnanir í nágrannalöndum
okkar geta Neytendasamtökin
lagt þungt lóð á vogarskálina, en
til að svo megi vera þurfa þau
aukið fjármagn.
Hér hafa aðeins verið nefndir
nokkrir þættir neytendamála
sem allir eiga það sameiginlegt
að vera samfélagslegir. En þar
sem Neytendasamtökin verða að
mestu að treysta á sjálfsaflafé,
og þá fyrst og fremst á félags-
gjöld, hafa þau ekki getað sinnt
þeim öllum sem skyldi. Ekki
bætir það stöðuna að við búum í
fámennu landi og því geta
Neytendasamtökin aldrei orðið
það afl sem neytendasamtök í
löndum með tugi milljóna íbúa
eru, nema til komi myndarlegur
stuðningur stjórnvalda. Astæða
er til að minna á það hér að í
öðrum norrænum ríkjum er
fámennið einmitt það sem
stjómvöld benda á sem helstu
rök fyrir því að verja veralegum
fjármunum af almannafé í
þennan málaflokk. Því miður
hafa íslensk stjórnvöld, hvort
heldur er ríkisvald eða sveitarfé-
lög, sýnt þessu sama skilning
og það þrátt fyrir að íbúafjöldi
hér sé innan við fjórðungur
þeirra sem búa í Kaupmanna-
höfn.
Verkefnin í neytendamálum
hér á landi era því ærin. Og ef
knýja á stjómvöld til að sinna
þessum málum betur en verið
hefur er mikilvægt að neytendur
sýni samstöðu. Þetta geta þeir
gert með því að fylkja sér um
samtök sín og ekki síður með
því að mæta á þing Neytenda-
samtakanna sem haldið verður
27.-28. september. Neytendur
þurfa að sýna stjómvöldum að
þeir meta neytendastarf mikils.
Neytendasamtökin era byggð
upp á afar lýðræðislegan hátt.
Þannig þurfa félagsmenn aðeins
að tilkynna um það með viku
fyrirvara vilji þeir sækja þing
samtakanna og hafa þannig
áhrif á starfsemi þeirra. Því hvet
ég neytendur til að taka þátt í
Neytendasamtökunum og sýna
sjórnvöldum með fjölmennu
þingi í haust að íslenskir neyt-
endur vilja að neytendastarf í
landinu sé öflugt.
Jóhannes Gunnarsson
Efnisyfirlit
í stuttu máli
Fríkortið kveður 4
Hættuleg efni fyrir
barnabossa 4
Ný bók um vöru- og
neytendafræði 4
Svansmerktar verslanir
á íslandi 5
Svindlað á
reykingafólki 6
Meirihluti neytenda
á móti reykingum á
matsölustöðum 6
Steinway besta
píanóið - en dýrt 6
Þing Neytenda-
samtakannna 2002 7
Tæki sem nota gas 7
Kysstu ef þú þorir! 8
Gæðakönnun á stórum
sjónvörpum 11
Réttur neytenda í
ferðaþjónustu 14
Gagnrýnin
markaðsskoðun 16
Andstaðan gegn
erföabreyttum
matvælum eykst 18
Eru erfðabreytt matvæli
á markaði hér? 19
Dæmi um mannslát
vegna hárlitunarefna 20
Kampýlóbaktermálið
tapaöist í Hæstarétti 22
Tímarit Neytendasamtakanna, Síöumúla 13,108 Reykjavík, s. 545 1200. Veffang: www.ns.is Net-
fang: ns@ns.is Ábyrgöarmaöur: Jóhannes Gunnarsson. Umsjón meö gæðakönnunum: Ólafur
H. Torfason. Ljósmyndir: Einar Ólason. Yfirlestur: Möröur Árnason. Umbrot: Blaöasmiöjan.
Prentun: ísafoldarprentsmiöja ehf. Pökkun: Bjarkarás. Upplag: 16.000. Blaöiö er sent öllum félags-
mönnum í Neytendasamtökunum. Ársáskrift: 3.200 krónur og gerist áskrifandi um leiö félagsmaður í
Neytendasamtökunum. Heimilt er aö vitna í Neytendablaðið í öörum fjölmiölum sé heimildar getiö.
Óheimilt er þó aö birta heilar greinar eöa töflur án leyfis Neytendasamtakanna. Upplýsingar úr Neyt-
endablaðinu er óheimilt aö nota í auglýsingum og viö sölu nema skriflegt leyfi Neytendasamtak-
anna liggi fyrir. Blaöiö er prentað á umhverfisvænan pappír. Lykilorö á heimasíðunni: af.27
2
NEYTENDABLAÐIÐ - júní 2002