Bændablaðið - 28.02.1996, Blaðsíða 8

8
Bændablaðið
Miðvikudagur 28. febrúar 1996
Grundvallarverð, nautakjöt og skráð
heildsöluverð
Eru bændur að
í síðasta tölublaði
Bændablaðsins lagði ég
áherslu á að bændur
fylgdust vel með því að
sláturleyfishafar greiddu
skráð grundvallarverð
fyrir nautgripakjöt eins og
þeim ber að gera lögum
samkvæmt. Ef sú er raun-
in að einhverjir bændur fái
ekki greitt skráð verð er
þeim bent á að leita til
skrifstofu Landssambands
kúabænda eða snúa sér til
lögfræðings ' og fá
innheimtan mismuninn á
útborguðu verði slátur-
leyfishafans og skráðu
grundvallarverði.
Reyndar er það svo að
nánast allir sláturleyfis-
hafar hafa virt skráð verð
frá því um mitt ár 1994 og fram að
þessu, en fregnir herma að ein-
staka aðili hafi nú tekið verð-
lagninguna í sínar hendur.
Afkoma
nautgripaslátrunar
hlýtur að versna
Á síðustu mánuðum hefur
tiltölulega lítið umframframboð
nautakjöts valdið miklu róti á
markaðnum. Þannig hefur
afsláttur sem sláturleyfishafar
veita kjötvinnslum aukist, sem
þýðir að þeir fá minna upp í slátur-
kostnað sinn.
Undirboð einstakra slátur-
leyfishafa leiðir yfirleitt ekki til
neins annars en að sá sem hafði
viðskiptin er gefinn kostur á að
lækka sitt heildsöluverð og hann
gerir það til að halda
markaðshlutdeild sinni. Með
þessu vinna menn ekkert, heldur
tapa vegna þess að
verð lækkar á
heildsölustiginu og
afkoman versnar í
slátrun. Þetta er
ótrúleg skammsýni
og má spyrja hvort
sláturleyfishöfum sé
alveg sama um
afkomuna? Reyndar
er það svo að þeir
gera allt sem þeir
geta til að halda í
“kúnnann” sinn, þora
ekki að sitja eftir og
verða því að fylgja
markaðnum. Það eru
alltaf fleiri og fleiri
að selja kjöt en færri
og færri sem kaupa.
Bændur búa
við samdrátt
Það verður að segjast eins og
er að bændur eru allt of djarfir að
setja á kálfa til kjötframleiðslu og
framleiða því meira en innlendur
markaður þolir. Þeir búa við sam-
drátt og eiga því margir mjög auð-
velt með að framleiða meira magn.
Á meðan svo er ríkir sífelld
spenna og undirboð. En það er
ljóst að bundin verðlagning fer
mjög illa saman við frjálst fram-
boð.
Bændur þrýsta á sláturleyfis-
hafann og nánast heimta slátrun -
oft vegna hey- og plássleysis. Þeir
skilja jafnvel ekkert í því af hverju
þeir fá ekki gripum sínum slátrað
þegar þeim hentar. Þeir sækjast því
margir eftir að fá gripum sínum
slátrað, taka kjötið út úr sláturhúsi
og selja það sjálfir. Oftast eru þeir
þó að selja undir skráðu heildsölu-
verði og eru þar með að brjóta bú-
vörulög og jafnframt að ofurselja
Guðbjörn
Árnason er
landbúnaðarhag-
frœðingur og
framkvœmdastjóri
Landssambands
kúabcenda
sig samkeppnislögum eins og
nýjustu dæmin sýna.
Maður spyr sig stundum af
hverju verið er að berjast fyrir því
að bændur fái greitt skráð verð fyr-
ir afurðir sínar - þegar sumir þeirra
eru að gera hið gagnstæða, þ.e. að
undirbjóða stéttarbræður sína og
eyðileggja fyrir þeim og sjálfum
sér. Til hvers er þá barist? Eiga
bændur ekki að vera ábyrgir gerða
sinna og sjá til þess sjálfir að fá
það verð sem þeim ber? Eða eiga
þeir að geta framleitt eins og þá
lystir og látið aðra sjá um að þeir
fái fullt verð? Bændur verða að
hafa vit fyrir sér sjálfir og hugsa
um annað eiginn hag. Aðstæður á
markaðnum og í landbúnaði eru
þannig, að þær leyfa hvorki
sérhagsmunapot eða skammsýni.
Framtíðin skiptir máli.
Er tilgangur með
verðuppbótum fyrir
slátraða ungkálfa?
Verðuppbótum hefur oft verið
beitt til að hvetja bændur til að
slátra meira af kálfum en ella.
Hefur það stjómtæki þótt nokkuð
gott þar sem það hefur stuðlað að
minna framboði nautakjöts og
meiri stöðugleika á markaði. En
með slíkum greiðslum er verið að
verja töluverðum fjármunum til að
greiða fyrir slátrun kálfa, sem fóru
í sláturhús hvort eð er. Spurningin
er því sú hvort þeim fjármunum
væri ekki betur varið til markaðs-
sóknar í einhverri mynd.
Hvað vilja bændur?
Með nýjum búvörusamningi í
sauðfjárrækt er horfið frá fram-
leiðslustýringu í þeirri grein og þar
með er kjötframleiðsla í landinu
gefin “frjáls”. Ef það er vilji kúa-
bænda að virða ekki opinbera
verðlagningu og láta samkeppni
milli sláturleyfishafa um hylli
kjötvinnslna og smásala ráða
ferðinni er í reynd brostinn grund-
völlur fyrir því að reyna að hafa
áhrif á framleiðsluna og þar með
verð til bænda.
Bændur geta staðið saman að
sölumálum sínum - en geri þeir
það ekki stefna þeir beint hægt en
markvisst til versnandi kjara, til
ástands þar sem hnefarétturinn
ræður.
Afnám kjarn-
Þegar menn ræða
um að breyta eða fella
niður kjarnfóðurtolla
eru nokkrar leiðir sem
að þeir hafa verið að
velta fyrir sér.
1. Lágmarksverð
Þessi aðferð felst í
því að tollurinn verði
afnuminn svo framar-
lega sem að inn-
flutningsverð á kjam-
fóðri fari ekki niður fyr-
ir ákveðið mark.
Rökin fyrir þessari
aðferð eru að innlend
fóðurframleiðsla geti
aldrei keppt við niður-
greitt kjamfóður utan úr heimi.
Því verði að tryggja að það
kjarnfóður sem hingað er flutt sé
ekki á verði sem að sé langt frá
framleiðslukostnaði. Þessi rök
vógu þungt þegar kjarnfóðurskatt-
urinn var fyrst lagður á en um
þessar mundir em þau ekki eins
veigamikil þar sem framleiðsla
komfóðurs hefur minkað á sama
tíma og markaðir fyrir það eru að
stækka.
I sjálfu sér er allt í lagi að hafa
lágmarksverð til þess að miða við,
þannig að kjamfóðurtollar kæmu á
ef að verðið á innfluttu kjamfóðri
yrði óeðlilega lágt. Það væri hins
vegar kostnaðarsamt og erfitt.
Safna yrði upplýsingum um fóður-
verð, þ.e. heimsmarkaðsverð
annars vegar og svo innkaupsverð
fóðurinnflytjenda hins vegar, til
þess að sjá hvort þar væri ósam-
ræmi á milli. Einnig yrði að
ákveða hvaða verð væri óeðlilega
lágt og það væri ekki mjög auð-
veld ákvörðun. Búast mætti við að
innflytjendur fæm að bjóða
seljendum hærra verð fyrir fóðrið
til þess að ekki kæmi til tolls. Allt
þetta væri dýrt í framkvæmd og sá
kostnaður yrði að leggjast ofan á
fóðurverð, sem ekki
væri til þess að styrkja
stöðu bænda.
2. Lækka kjarnfóð-
urtollinn og að öll
upphæðin renni í
Framleiðnisjóð
Framleiðnisjóður
landbúnaðarins hefur
fengið 5/55 hluta af
kjamfóðurtollinum. Ef
tollurinn verður tekinn
af missir Framleiðni-
sjóður spón úr aski
sínum. Framleiðni-
sjóður hefur gegnt
veigamiklu hlutverki á
undanfömum ámm.
Sjóðurinn hefur styrkt mörg
verkefni sem hafa skilað sér í
bættum lífskjörum í dreifbýlinu.
Hins vegar er mjög ósanngjarnt að
taka gjald af innfluttu kjarnfóðri til
þessara hluta. Bæði hefur það
verið ósanngjamt gagnvart
einstaka búgreinum og eins
gagnvart hinum einstöku fram-
leiðendum. Einnig er það
óhagkvæmt að taka gjald til
þessara hluta í upphafi fram-
leiðsluferilsins. Slíkt gjald á að
taka þegar varan er seld, því að
annars leggst aukakostnaður á
vömna og hún verður dýrari í
framleiðslu en þörf er á.
Til þess að vega upp á móti
þeirri skerðingu sem Framleiðni-
sjóður verður fyrir væri einfaldast
og ódýrast að hækka Búnaðar-
málasjóðsgjald í samræmi við það
sem tapast. Þær búgreinar sem
nota ekki kjarnfóður og hafa þar af
leiðandi ekki borgað í Fram-
leiðnisjóð yrðu þó undanskildar
hækkuninni á sjóðagjöldunum til
þess að þeirra staða breyttist ekki
við þessa hagræðingaraðgerðir hjá
þeim búgreinum sem að nota inn-
flutt kjamfóður.
Sverrir Bjartmarz
hagfrœðingur
Bcendasamtaka
íslands
í fyrrahaust samþykkti auka-
búnaðarþing að 600 tonn af
kindakjöti færu á innlendan
markað með sértækum
markaðsaðgerðum. Hvert kíló
kjöts var niðurgreitt um rétt
röskar 100 krónur. Kjötið var
frá því í sláturtíð 1994.
Strax í upphafi var ákveðið að
bjóða neytendum upp á tvo
möguleika. Annars vegar var um
að ræða poka með ósnyrtu kjöti
og hins vegar poka með snyrtu
kjöti. Sú ákvörðun að hafa tilboð
á ósnyrtu kjöti var tekin vegna
eindreginna tilmæla sláturleyfis-
hafa og smásala. Þeir héldu fast
við þá skoðun sína að sölumagn
vömnnar væri nánast eingöngu
háð verði hennar.
Raunin varð sú að megnið af
kjötinu var selt ósnyrt. Megin-
ástæða þess var sú að ekki hafði
átakið fyrr hafist en það upphófst
mikið verðstríð á milli smásala, í
ósnyrta kjötinu, sem leiddi til
þess að sláturleyfishafar höfðu
ekki undan við að saga það niður.
Á sama tíma og mikill þrýstingur,
af hálfu kaupmanna, var á slátur-
leyfishafa að afhenda ósnyrt kjöt
þá var lítil eftirspurn eftir því
snyrta og því sat það á hakanum
þar til undir lokin þegar öldumar
tók að lægja.
Verðlœkkanir utan
sértœkra
markaðsaðgerða
Auk hinna sértæku markaðs-
aðgerða sem fyrr vom nefndar
vom í gangi aðrar verðlækkanir á
birgðum kjöts frá hausti 1994.
Þær vom annars vegar 15%
niðurgreiðsla á 480 tonn af DIA í
heilum skrokkum og grófhlutuðu.
Hins vegar var 10% niðurgreiðsla
á alla aðra flokka en DIA sem
nam rúmum 600 tonnum.
Útflutningur ekki fýsilegur
Hvað um útflutning á þessum
1.100 tonnum sem seldust utan
hinna sértæku markaðsaðgerða?
1. febrúar 1996 vom um 500 tonn
eftir af kjöti í birgðum frá 1994.
Erfitt væri að sitja einnig uppi
með þessi 1.100 tonn því þá væm
1.600 tonna birgðir sem enn
þyrfti að finna erlenda markaði
fyrir.
Ákaflega lágt verð fæst fyrir
þessar birgðir á erlendum
mörkuðum og því hefði tæplega
verið til fjármagn til að styrkja
allan þann útflutning sem þessi
1.100 tonn hefðu kallað á
aukalega. Auk þess var búist við
enn lægra útflutningsverði
framan af því lengi vel var útlit
fyrir að aðeins mundi fást einn
dollar fyrir kflóið en ekki tæpir
tveir dollarar eins og raun varð á.
Kjötið væri enn í geymslum
Þá má einnig nefna að stór hluti
þess kjöts sem var niðurgreitt í DIA
flokki upp á 15% var grólhlutaður,
og því nánast ógerlegt að finna
markað fyrir það erlendis. Stór hluti
jjessara 1.100 tonna væri enn í
frystigeymslum ef þessar niður-
greiðslur hefðu ekki komið til, með
öllum þeim vaxta- og geymslu-
kostnaði og vandamálum sem að
það hefði haft í för með sér./KK
3. Fella niður tol! á hráefni en
hafa (lægri?) toll á innfluttum
fóðurblöndum
Þessari leið er ætlað að vemda
fóðuriðnað á Islandi. Þessi leið
væri til mikilla bóta frá því sem nú
er, en hún kemur ekki öllum að
gagni. Kjúklingabændur geta til
dæmis eklci blandað sitt fóður
sjálfir og yrðu því af þeirri lækkun
sem að kæmi fram hjá öðmm.
Samkeppni kæmist ekki á í verslun
með blöndur, en það er einmitt
forsenda þess að fóðurverð lækki
hér á landi.
Hér hefur verið útskýrt í stuttu
máli að réttasta leiðin er að fella
niður kjamfóðurtolla með öllu, en
til þess að tryggja Framleiðnisjóði
Landbúnaðarins óbreyttar tekjur þá
verði búnaðarmálasjóðsgjald
hækkað til samræmis við tekju-
tapið. Aðrar leiðir em hugsanleg-
ar, en þær skila bændum ekki há-
markságóða af því að fella tollinn
niður.
Bændum finnst sjálfsagt nóg
um sjóðagjöldin nú þegar en sú
hækkun sem hér er um að ræða
(yrði á bilinu 0,3 til 0,4%) verður
miklu minni en ávinningurinn sem
þeir fá þegar kjamfóðurtollurinn
verður felldur niður.