Bændablaðið - 18.03.1997, Blaðsíða 14

14
Bœndablaðið
Þriðjudagur 18. mars 1997
Markaðsmál__________
Verðþróun á ýmsum búvörum 1981 -1995
Verð dl framleiðenda
hefur lœkkað nm 18 -
34% frá '81 fil '96
Framleiðsluráð landbúnaðar-
ins, hefur tekið saman upp-
lýsingar um þróun smásölu-
verðs á ýmsum búvörum á
árunum 1981 til 1996 og borið
saman við afurðaverð til fram-
leiðenda á sama tímabili. Rétt
er að undirstrika að þau smá-
söluverð sem hér eru notuð
eru fengin úr verðkönnunum
Hagstofu íslands í nóvember
ár hvert og birtast í nóvember-
hefti Hagtíðinda. Verð til fram-
leiðenda er hins vegar vegið
meðalverð fyrir árið í heild
samkvæmt verðmætaáætlun
Framleiðsluráðs landbúnaðar-
ins. Meðfylgjandi myndir sýna
þróun smásöluverðs á nokkr-
um algengum vörutegundum
á umræddu tímabili, á verðlagi
ífebrúar 1997, umreiknað með
vísitölu neysluverðs án hús-
næðiskostnaðar (áður neyslu-
vísitala), borið saman við
þróun á verði til framleiðenda.
Smásöluverð hefur
lækkað
Af þessum myndum og þeim
talnagrunni sem að baki liggur sést
að verð til framleiðenda hefur
lækkað um 18% - 34% á tíma-
bilinu, mælt á föstu verðlagi. Mest
er verðlækkun til framleiðenda á
nautakjöti (32%) og svínakjöti
(34%) en minnst á mjólk og kjúk-
lingum (18 -19%). I annan stað
hefur smásöluverð farið lækkandi
á nær öllum þeim vörum sem
teknar voru til skoðunar. Mest
lækka svínakótelettur (52%), egg
(43%) og nautahakk (40%). Ut-
söluverð nýmjólkur hafði lækkað
um 17%, rjóma um 9% en var nær
óbreytt á lambahrygg og verð á
skyri var 7% hærra árið 1996 en
það var árið 1981.
Hertar kröfur um
aukin gæði - aukinn
kostnaður hjá
bændum
Margt hefiir að sjálfsögðu
breyst á þeim tíma sem um ræðir
og margþættar ástæður liggja að
baki þeim verðlækkunum sem hér
um ræðir. Verðlækkun á mjólk og
lambakjöti til neytenda árið 1982 á
t.d. rætur að rekja í hækkuðum
niðurgreiðslum og árið 1985 var
haustútsala á lambakjöti. Þá verður
að hafa í huga að í sumum tilfell-
um eins og t.d. hvað mjólkurvörur
áhrærir, er vart um sambærilegar
vörur að ræða, þar sem umbúðir og
þó enn frekar geymsluþol varanna
er gerólíkt því sem áður gerðist. Á
móti koma hertar kröfur um gæði
framleiðslunnar, sem kalla á auk-
inn kostnað hjá bændum.
Svínabændum hefur
tekist að lækka
framleiöslu-
kostnaðinn
Þróun á verði til framleiðenda
á að hluta til rætur að rekja til
þeirrar hagræðingar sem náðst
hefur í landbúnaði á undaníömum
ámm, en einnig til lækkaðs að-
fangaverðs. Sem dæmi má taka
svínaræktina en þar hafa bændur
t.d. náð fram lækkun á fram-
leiðslukostnaði með aukinni tækni
við fóðrun og fóðurblöndun auk
þess sem mikil afkastaaukning
hefur orðið í stofninum. Svipaða
sögu er að segja af fleiri
búgreinum. Hvað aðfangahliðina
áhrærir þá em verðlagsáhrif grunn-
gjalds og sérstaks fóðurgjalds á
innflutt kjamfóður og þar með
framleiðslukostnað, nokkur
einkum á fyrri hluta tímabilsins.
Þann 1. janúar 1993 var sérstaka
fóðurgjaldið þannig lækkað úr
80% í 55% og endurgreiðsla til
framleiðenda breyttist úr 75/80
hlutum í 50/55. Sérstaka fóður-
gjaldinu var síðan breytt í toll árið
1995 og endurgreiðslur til fram-
leiðenda voru felldar niður á árinu
1996. Hvað grunngjaldið (sem
rann beint í ríkissjóð) varðar var
það lengi vel 50% en lækkaði í
25% í árslok 1990 og var síðan
fellt niður frá og með 1.1.1995.
Samdráttur í
stuðningi hins
opinbera
Af öðmm mikilvægum
breytingum á rekstrammhverfi
landbúnaðarins á undanfomum
ámm er fyrst að nefna þann mikla
samdrátt sem orðið hefur á stuðn-
ingi ríkisins við landbúnaðinn.
Samkvæmt upplýsingum úr Hag-
tölum landbúnaðarins 1996, námu
ríkisútgjöld til landbúnaðar sem
hlutfall af heildarútgjöldum ríkis-
sjóðs, 9,3% árið 1988 en sambæri-
leg tala fyrir árið 1996 (miðað við
fjárlög) var 5,6%. Fleira mætti
nefna s.s. minnkaða innflutnings-
vemd. Einnig þær breytingar sem
orðið hafa á verðlagningu búvara
en eftir að “þjóðarsáttar samning-
amir” voru gerðir þar sem m.a. var
tekin upp svonefnd framleiðni-
krafa við verðlagningu á afurðum
sauðfjár og nautgripa.
Tölur um afkomu bænda eink-
um í nautgripa- og sauðfjárrækt
(sjá niðurstöður úr uppgjöri bú-
reikninga frá Hagþjónustu land-
búnaðarins) síðustu ár sýna versn-
andi afkomu á einstökum búum.
Þá staðreynd ásamt því sem rakið
er hér að framan hlýtur að þurfa að
hafa í huga næst þegar spilin verða
stokkuð upp á nýtt. /EB & ÓHE
Kjúklingar
m.v. verðlag í febrúar 1997
Krónur/kg
Lambakjöt
m.v. vcrðlag f febrúar 1997
Mjólkurvörur
m.v. verðlag I febrúar 1997
Svínakótelettur
m.v. verðlag í febrúar 1997
Krónur/kg
Hve lengi er verið að vinna fyrir matnum?
Miðað er við tímakaup landverkafólks innan vébanda ASÍ,
með bónus í dagvinnu (vegið meðaltal allra starfsstétta)
Mínútur á kg/ltr
240 -r
210 -
180 -
150 -
120 -
Súpukjöt Lamba- Nautgripa- Svína- Kjúklingur Egg Nýmjólk Rjómi Smjör
hryggur hakk kótelettur
Myndin hér til hliðar sýnir hve
langan tírna (i minútum) það hefur
tekið landverkafólk innan ASI að
vinna fyrir nokkrum algengum
tegundum búvara, ó tímabilinu
1981 til 1995. Tímabilinu er skipt
upp i þrjú fimm ára tímabil.
Þróunin er allsstaðar íþá átt að
það tekur landverkafólk nú
skemmri tíma en áður að vinna
fyrir þessum vörum. Rétt er að
hafa í huga að nokkrar sveiflur
hafa verið i þróun kaupmáttar
ráðstöfunartekna á þessu tímabili,
og náði hann hámarki á árunum
1987 og 1988. Fullyrða má aö sú
aukning sem varð á kaupmœtti
ráðstöfunartekna árið 1987 haft að
mestu leyti átt rœtur að rekja til
óraunhœfirar hcekkunar á kauptöxt-
um auk lengri vinnutíma, þó að
hagvöxtur hafi einnig verið mikill
það ár. Þennan yfirdrátt þurftu
launþegar síðan að greiða á árun-
um um og eftir 1990. Þegar þetta
er skoðað í samhengi við þá stað-
reynd að á tímabilinu 1991 til
1995 styttist enn sá tími sem það
tekur launafólk að vinna fyrir inn-
lendum búvörum þá sést vel hve
lœgra verð á búvörum hefur bœtt
hag launafólks á síðustu árum.