Bændablaðið - 27.03.2001, Síða 4

4
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 27. mars 2001
Bændablaðið - málgagn
Bændasamtaka íslands
Þjóðvegir eru ekki eign bænda
Fulltrúar á búnaðarþingi samþykktu ályktun um veggirðingar og
aðgerðir til að draga úr slysahættu á þjóðvegum - þar sem búfé á í
hlut. Umræða og afgreiðsla þingsins á þessu máli kemur í eðlilegu
framhaldi af niðurstöðu vegsvæðanefndar sem kynntar voru á
þinginu og hafa hlotið mikla umfjöllun í fjölmiðlum.
Fáir fagna þvf meir en bændur þegar nýir vegir eru lagðir þó þeir
séu ekki alltaf sammála vali á því vegastæði sem Vegagerðin
ákveður á landi bóndans og tekur eignarnámi náist ekki samkomulag
við landeiganda. Vegagerð veldur nú meira raski á búskaparháttum
en fyrr þvi miklar breytingar hafa orðið á vegum og vegagerð bæði
hvað varðar umfang og rask vegna gerðar nýrra vega og einnig
vegna meiri og hraðari umferðar. Það er kunnara en frá þurfi að
segja að nýir, breiðir og sléttir vegir eru hættulegir enda freistast
ökumenn oft til að aka hraðar en lög mæla fyrir um - og aðstæður
leyfa - en komist búfé á þjóðveg býður það hættunni heim.
í ljósi þess að Vegagerðin hefur slegið eign sinni á það land sem
fer undir vegi og ber ábyrgð á notagildi og öryggi veganna þá hlýtur
að vera rökrétt að álykta að það sé nýs eiganda að verja þessa eign
sína og bera þannig alla ábyrgð á henni. í stuttu máli að Vegagerðin
girði af vegina og haldi þeim girðingum við. Þegar lausaganga búfjár
og vandamál henni tengd hafa komið til umræðu í fjölmiðlum hefur
þáttur eigenda veganna oft verið minni en ástæða er til. Þetta mætti
að ósekju breytast enda vegir landsins eign hins opinbera -
Vegagerðar ríksins - en líklega hefur þótt um margt einfaldara að
beina spjótum að bændum landsins.
Það var ekki að undra að búnaðarþing ræddi þetta mál og
samþykkti ályktun um það, en búnaðarþing skoraði á ríkisstjómina
að beita sér nú þegar fyrir breytingum á lögum og reglugerðum
þannig að allur stofn- og viðhaldskostnaður við vegagirðingar verði
alfarið á hendi veghaldara.
Þingið taldi eðlilegt og sanngjarnt að öll mannvirki, þar með
taldar merkingar og undirgöng, sem gerð eru til að friða vegsvæði
stofn- og tengivega verði meðtalin í stofn- og viðhaldskostnaði
þjóðvega og því fjármögnuð af ríkissjóði, en Vegagerðinni verði
falin öll samræming og umsjón framkvæmda. Jafnframt verði komið
á reglubundnu eftirliti með lausagöngufénaði á vegsvæðum í
samvinnu við viðkomandi sveitarstjórnir og lögreglu.
Matvælastefna
Búnaðarþing beindi því til stjórnar Bændasamtaka Islands að hafa
frumkvæði að því að móta skýra matvælastefnu er taki mið af bæði
næringargildi og hollustu matvæla sem og af fæðuöryggi,
umhverfisvemd og menningu.
I greinargerð segir: "Undanfamar vikur hefur mikil umræða
verið í þjóðfélaginu um innflutning matvæla, einkum
landbúnaðarafurða og reglur sem gilda um slíkan innfiutning.
Umræðan hefur sýnt að neytendur láta þessi mál sig miklu varða og
vaknað hafa áleitnar spumingar um hversu ömggt það net eftirlits er
sem á að tryggja neytendum holla, næringarríka og ömgga matvöru.
Þetta gildir jafnt um innlenda sem innflutta matvöru.
Islenskur landbúnaður nýtur nokkurrar sérstöðu hvaða varðar
ímynd gæða og hreinleika landbúnaðarvara. Þá ímynd eða sérstöðu
er mikilvægt að treysta, bæði með innri aðgerðum (gæðastýring) svo
og með því að hvetja til opinberrar stefnumörkunar um
matvælaöryggi.
Mikilvægt er að Bændasamtök íslands hafi fmmkvæði að mótun
matvælastefnu fyrir Islendinga, og fái til liðs við sig fieiri aðila sem
málið varðar."
Þessi samþykkt er athyglisverð en með henni vilja bændur hefja
umræðu um matvælastefnu sem lítt eða ekkert hefur verið í
umræðunni hér á landi, en hugtakið "manneldisstefna" hefur títt
verið á vömm manna. Gallinn við manneldisstefnu Manneldsráðs er
sú staðreynd að hún tekur ekki til allra þeirra þátta sem nútíma
samfélagi eru nauðsynlegir.
Fram til þessa hefur manneldisstefnan eingöngu tekið tillit til
næringarfræða, sem útaf fyrir sig eru alls góðs makleg, en
matvælastefna er tekur til fieiri þátta. Nefna má aukaefni í
matvælum. hollustu og matvælaöryggi.
Matvælastefna á auk þessa að taka til innfluttra matvæla og
áhættunnar sem l'ylgir innflutningi. Þá á hún að hafa skoðun á
stórrekstri í landbúnaði en umræðan á meginlandi Evrópu bendir lil
; að almenningur gerist æ fráhverfari slíkum iðnaði. Matvælastefnan á
i síðast en ekki sfst að fjalla urn tcngsl matvælaframleiðslu og þróun
I byggðar.
Orð eru til alls fyrst en hugmyndin að baki matvælastefnu
| Islendinga kann að vera eitt dýrmætasta framlag nýlokins
j búnaðarþings tii íslensks landbúnaðar.
LyQaónæmi - noikun
sýklalyfja - ábyrg stefna
Lyfjaónæmi er vaxandi vandamál í
heiminum á okkar tímum.
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin
(WHO) hefur miklar áhyggjur af
því að sjúkdómar sem hægt hefur
verið að meðhöndla hingað til eru
margir að verða ólækn-
anlegir vegna lyfja-
ónæmis. Sérfræðingar á
þessu sviði telja lyfja-
ónæmi eitt alvarlegasta
heilbrigðisvandamál
sem mannkynið stendur
frammi fyrir. Stofnunin
og ýmsir sérfræðingar
innan heilbrigðisgeirans
hafa hvatt til bættrar um-
gengni um sýklalyf og
aðhalds í notkun þeirra,
þar sem sýnt hefur verið
fram á að árangurs-
ríkasta leiðin í baráttu
við lyfjaónæmi er tak-
mörkun á notkun sýklalyfja og
bættar umgengnisreglur um lyf. Þá
hefur komið í ljós að lyfjaónæmi
vex í beinu hlutfalli við aukna
notkun sýklalyfja. Ymsir hafa
fjallað sérstaklega um notkun
sýklalyfja í landbúnaði, svo sem
samnorræn nefnd um mjólkurgæði
(NMSM) og aðrir. Árið 1997 var
haldin sérstök ráðstefna um notkun
sýklalyfja í júgurbólgumeðhöndl-
un á vegum þessarar nefndar.
Við þekkjum öll hversu víðtæk
áhrif uppgötvun penisillíns hefur
haft á líf fólks og þróun nútíma
samfélags. Uppgötvunin, sem er
einhver sú merkasta í sögu lækna-
vísinda, hefur verið undirstaða
framfara í læknavísindum eftir-
stríðsára, bæði lyf- og skurð-
lækninga.
Ónœmir sýklastofnar
valda usla
Fréttir sem berast af því að upp séu
komnir sýklastofnar sem hafa náð
að mynda vörn gegn sýklalyfjum
og eru þar með ónæmir valda því
miklum áhyggjum. Lyfjaónæmi
flyst milli baktería, bæði skyldra
og óskyldra. Þannig getur til
dæmis ónæmi hjá saklausri bakt-
eríu í gripahúsi flust yfir í aðra
bakteríu sem getur verið sjúk-
dómsvaldur í mönnum og fyrir því
eru dæmi. Af þessum sökum getur
röng eða óhófleg notkun sýklalyfja
á einum stað valdið gífurlegu tjóni
í allt öðru samhengi síðar meir.
Dæmi um vandamál vegna
ónæmra sýkla eru fjölmörg og
stöðugt berast fréttir af nýjum til-
fellum sem geta verið lífshættuleg
og alltaf er mjög kostnaðarsamt og
erfitt að uppræta. Sem dæmi um
bakteríustofna sem eru fjölónæmir
má nefna berkla í fyrrverandi
Sovétríkjum, sumar
salmonellur, heila-
himnubólgubakteríur
og nú nýverið fjöl-
ónæmar sjúkrahús-
bakteríur sem urðu til
þess að loka þurfti
skurðdeild á Land-
spítala - háskóla-
sjúkrahúsi tíma-
bundið, meðan deildin
var dauðhreinsuð.
Kostnaður samfélags-
ins vegna slíkra til-
fella er gífurlegur eins
og hverjum má ljóst
vera. Ein megin-
ástæða þess að svona er komið er,
eins og áður sagði, óhófieg og
röng notkun sýklalyfja sem skapar
bakteríum skilyrði til að mynda
lyfjaónæmi og ógnar þar með heil-
brigðisöryggi manna.
Hertar reglur
uin ávísun lyfja
Afleiðing þessa hefur nú náð
til íslenskra bænda og dýraeigenda
þar sem heilbrigðisráðuneytið setti
reglugerð á síðasta ári um heimild-
ir dýralækna til að ávísa lyfjum.
Reglugerðin þrengir heimildir
dýralækna og ákvæði í henni um
notkun sýklalyfja rniða að því að
tryggja að sýklalyf séu eingöngu
notuð þegar sjúkdómsgreining gef-
ur til kynna að nauðsyn sé á notk-
un þeirra. Eins og áður sagði er
helsta leiðin til að sporna við
ónæmi sú að nota minna af sýkla-
lyfjum og nota þau á réttan hátt.
Nokkurs misskilnings virðist
gæta meðal bænda í þeirri umræðu
sem verið hefur unt þessar reglur
að undanfömu, þar sem lagðar eru
að jöfnu greining á bakteríutegund
annars vegar og sjúkdómsgreining
hins vegar. Itreka þarf að bakteríu-
greining er ekki sjúkdómsgreining,
heldur hjálpartæki við hina endan-
legu greiningu. Margir aðrir þættir
koma inn í sjúkdómsgreininguna
og ákvörðun um meðhöndlun. Því
er það andstætt meginmarkmiðum
um ábyrga notkun sýklalyfja að af-
henda og nota lyf á grundvelli
bakteríugreiningar eingöngu.
Einnig virðist gæta misskiln-
ings á ástæðum þess að reglum um
afhendingu dýralyfja var breytt.
Jafnvel heyrist því fleygt að reglu-
gerðin hafi verið sett til að gæta
hags dýralækna. Hver sem veltir
hlutunum aðeins fyrir sér og áttar
sig á þeim verðmætum sem fólgin
eru í því að halda virkni sýklalyfja
óskertri um ókomna tíð gerir sér
grein fyrir að hugmyndin er
fjarstæðukennd. Reglugerðin er
ekki heldur sett bændum til höfuðs
eins og sumir virðast halda. Hún er
sett til að bregðast við og fyrir-
byggja að ónæmisvandinn verði
óyfirstíganlegur, þ.e. hún er liður í
baráttu við raunverulegt alþjóðlegt
heilbrigðisvandamál. Hagur
bænda, dýralækna og reyndar alls
almennings fer saman í þessu máli.
Því er það undarlegt þegar málum
er stillt upp á þann hátt að hags-
munir bænda og dýralækna á
þessu sviði séu tveir andstæðir og
ósættanlegir pólar, eins og því
miður hefur borið á í umræðum
um málið.
Islenskar landbúnaðarvörur -
hreinar og heilnœmar
Með því að taka ónæmisvand-
ann föstum tökum nýtast aðhalds-
samar reglur um notkun lyíja einn-
ig lil að efia þá jákvæðu ímynd
sem íslenskar landbúnaðarvörur
hafa um hreinleika og heilnæmi.
Sú ímynd hefur styrkst að und-
anförnu í þeirri umræðu sem verið
hefur um dýrasjúkdóma í Evrópu,
en er engu að síður brothætt og
vandmeðfarin. Lítið þarf út af að
bera til að sú umræða snúist við og
fyrir því höfum við mörg innlend
dæmi, svo sem kamfýlóbakter-
mengun kjúklinga og hver áhrif
hún hafði á sölu alifuglakjöts.
Andstaða við reglumar virðist
byggð á þeim misskilningi að
lyfjaónæmi sé bændum óviðkom-
andi. Hana má flokka sem gæslu
skammtímahagsmuna á kostnað
hagsmuna sem til lengri tíma litið
eru mun mikilvægari fyrir bændur
og þjóðfélagið í heild, þ.e. sterka
gæðaímynd íslenskra afurða, heil-
næmar vörur og virk sýklalyf.
Ætíð tekur nokkurn tíma að
aðlagast nýjum reglum og breytt-
um áherslum. Bændur og dýra-
læknar þurfa að vinna saman að
því að laga sig að breyttu um-
hverfi. Til að svo megi verða þurfa
allir aðilar að gera sér grein fyrir
að aðhaldssöm lyfjastefna er sam-
eiginlegt hagsmunamál þjóðarinn-
ar allrar og homsteinn þess að
hægt verði til framtíðar að halda á
lofti heilnæmi og hreinleika ís-
lenskra landbúnaðarafurða.
Ólafur Valsson
héraðsdýralœknir og
formaður Dýralœknafélags
íslands.
Kosið um verkaskiptasamning
BÍ og LS
Akveðið hefur verið að fram fari
atkvæðagreiðsla meðal sauðfjárbænda
um verkaskiptasamning Bændasamtaka
íslands og Landssamtaka
sauðfjárbænda.
Kosningarétt hafa allir þeir sem eiga
a.m.k. 50 kindur á vetrarfóðrum skv.
forðagæsluskýrslum haustið 2000 og eru
félagar í Bændasamtökum íslands.
Rétturinn er óháður því, hvort
félagsaðildin er í gegnum búnaðarfélag/-
samband eða búgreinafélag.
Framkvæmdin verður eins og hér segir:
1. Kjörskrá mun liggja frammi á skrifstofum búnaðarsambandanna dagana 2. -10. apríl,
og þar verður hægt að kæra sig inn á hana.
2. Kjörseðlar verða sendir öllum, sem kosningarétt hafa, um 20. apríl ásamt
samningnum, sem kjósa skal um.
3. Skilafrestur er til 10. maí.
4. Talið verður fyrir 20. maí.
Atkvæðagreiðslan fer fram á sama hátt og atkvæðagreiðslan um sauðfjársamning á
síðasta ári, þ.e. bændur fá atkvæðaseðii í pósti ásamt póststimpluðu umslagi.
jilfíl 1.
I I í