Bændablaðið - 08.07.2003, Page 6

6
Bændablaðíð
Þriðjudagur 8. júli 2003
Bændablaðið er málgagn
íslenskra bænda
Bændablaöið kemur út hálfsmánaöarlega. Þvi er dreift til allra bænda landsins og
fjölmargra annarra er tengjast landbúnaöi. Bændablaðinu er dreift ókeypis til þeirra
er stunda búskap en þéttbýlisbúar geta gerst áskrifendur aö blaðinu. Árgangurinn
kostar kr. 5.200 en sjötugir og eldri greiða kr. 2.250.
Bændablaöið, Bændahöll viö Hagatorg, 107 Reykjavik.
Simi: 563 0300 - Fax: 552 3855 - Kt: 631294-2279 Ritstjóri: Áskell Þórisson (ábm.)
Auglýsingastjóri: Eirikur Helgason, blaöamaöur: Sigurdór Sigurdórsson
Netfang blaðsins er bbl@bondi.is
Prentun: Prentsmiöja Morgunblaðsins
Bændablaöinu er dreift I tæpum 8000 eintökum.
islandspóstur annast þaö verk aö mestu leyti.
ISSN 1025-5621
Misskilin náttúravemd
Fram kom í Bændablaðinu á dögunum að álftum hefði
fjölgað gífurlega en tún og komakrar liggja víða undir
skemmdum af völdum þessara fugla. I sömu frétt kom fram að
ekki hefúr fengist fjárveiting til þess að ráða mann í starf til að
koma í veg fyrir tjón af völdum villtra dýra og annast
leiðbeiningar til þeirra sem verða fyrir skaða af þeim. Hins
vegar segir í lögum nr. 94/1994: „Veiðistjóraembættið leiðbeinir
þeim sem stunda veiðar og aðrar aðgerðir til þess að koma í veg
fyrir tjón af völdum viiltra dýra“. Brýnt er að þessum þætti
umræddra laga verði framfylgt en nú svo komið að þolinmæði
bænda er þrotin og þörf á róttækum aðgerðum. Biðlund manna
eru skorður settar, einkum þegar sanngjömum hagsmunum er
ógnað og vilji til að koma til aðstoðar virðist takmarkaður.
Nauðsynlegt er að leyfðar séu staðbundnar veiðar á álft til að
koma í veg lyrir verulegt tjón af völdum þeirra.
Bændur fyrir vestan fullyrða að ref hafi íjölgað á Vest-
fjörðum undanfarin ár og kenna um friðun hans á Hornströnd-
um. Þeir, sem staðið hafa að friðun tófunnar á svæðinu, hafna
þessu. Það skiptir þó ekki máli um hvaða rándýr er að ræða -
engum er greiði gerður með offjölgun þeirra. Fram kom í áður-
nefndri frétt í Bændablaðinu - og haft eftir þeim sem stunda
eggjatöku í Hornbjargi - að tófan leiti nú í bjargið í ætisleit.
Fullyrt er að ástandið hafi aldrei verið verra en í vor og að
refurinn hafí hreinlega hrakið fuglinn burt þar sem hann hafi
engan frið til að verpa.
Talið er að villimink hafi fjölgað á undanfömum árum en
hann veldur ómældu tjóni á fuglalífi landsins, auk þess að herja
á fisk og seiði í ám og vötnum. í því sambandi má minna á
ályktun búnaðarþings 2003 um „að villiminkur á íslandi verði
skilgreindur sem meindýr sem beri að útrýma úr íslenskri
náttúm með öllum tiltækum ráðum.“ Villiminkurinn var fluttur
til landsins á sínum tíma á ábyrgð stjómvalda. Því er það rétt-
mæt krafa að þau sömu stjómvöld taki af alvöru á því skaðræði
sem minkurinn er í íslensku lífríki.
Sagan segir að fyrir nokkm hafí sést til útlendra ferðamanna
sem vom að rífa niður vörðu á heiðum uppi þar sem þeir töldu
hana „skemma“ landslagið. Þegar þeim var bent á að á vetuma
gæti varðan skipt sköpum fyrir þann sem væri á ferðalagi áttuðu
þeir sig á að hér á landi á annað við en í ofúrskipulögðum
heimshlutum.
Nýlega hafnaði reykvískur ljósmyndari ósk Bændablaðsins um
notkun á prýðilegri mynd sem sýndi tófú á Homströndum með
fúgl í kjaftinum. Hann kvaðst ekki kæra sig um að myndskreyta
frétt um refaveiðar, þar sem hann teldi að friða eigi tófúr. Þessar
sömu tófúr hafa nánast skrúfað niður í mófúglum víða á
Vestfjörðum og halda nú suður á bóginn í leit að æti. Ferðafólk,
sem hetúr gengið um Homstrandir, saknar söngs mófúglanna en
vaknar gjaman við þmsk í refúm í ætisleit. Hið sama virðist vera í
uppsiglingu í Flóanum - samanber frétt á blaðsíðu 3. Vargfúgl
nemur líka land og eyðileggur æðarvarp og má í því sambandi
nefna Kolfreyjustað í Fáskrúðsfirði, þar sem skúmur er á góðri leið
með að eyðileggja varpið. Þess má geta að æðarbændur hafa um
árabil óskað eftir því að fá að skjóta skúm í friðlýstu æðarvarpi
utan Skaftafellssýslna, en því hefúr ætíð verið hafnað með einni
undantekningu.
Utan úr heimi heyrast raddir sem bergmála hér á landi og segja
að náttúmvemd felist í leit að jafnvægi - þar sem maðurinn sé
nánast áhorfandi. Tilraun af því tagi virðist nú í gangi í friðlandinu
fyrir vestan og er útkoman, enn sem komið er, vemlegt
áhyggjuefni. Kreddusjónarmið eða skortur á ijármagni mega ekki
ráða ríkjum þegar kemur að náttúmvemd - sem á fyrst og síðast að
byggja á heilbrigðri skynsemi. /ÁÞ
SmáveHasjóður landbúnaðarins
Hvaða árangri
skila styrktan
verkefni sjóðsins?
Smáverkefnasjóður Iandbúnaðarins var stofnaður í árslok 1990 með
sérstakri fjárveitingu frá Framleiðnisjóði landbúnaðarins. Frá upphafi
hefur hann haft sérstaka stjórn og er svo enn. Tilgangur hans er og hefur
verið að styðja við framtak og hugmyndir fólks í drcifbýli sem eflt gætu
atvinnusköpun. Þau verkefni sem notið hafa styrkja eru afar fjölbreytileg
þó að handverk hvers konar og starfsemi tengd því sé mest áberandi.
Þegar sjóðurinn hafði starfað í nokkur ár var gerð könnun á árangri
starfsins. Niðurstaðan var á þann veg að augfjóst þótti að halda áfram. Á
árinu 2002 fannst stjóm sjóðsins kominn tími til þess að kanna
árangurinn eftir tíu ára starf.
A þeim tíma sem könnunin var gerð höfðu sjóðnum borist 544
umsóknir, þar af höfðu 424 (78%) hlotið styrk. Hlutfallsleg skipting
þessara styrkja er þannig: konur 50%, karlar 30% og félagslegar
umsóknir 20%.
í mars 2002 sendi stjórn Smáverkefnasjóðs spurningalista til allra
sem fengið höföu styrk úr sjóðnum undanfarin fjögur ár þar sem
styrkþegar vom spurðir um árangur og afdrif þeirra verkefna sem hlotið
höfðu styrk í því skyni að meta þann árangur sem styrkveitingar sjóðsins
hafa skilað.
Niðurstöður úr skoðanakönnun
Hér á eftir fylgja þær
spumingar sem lagðar voru fram
og svör við þeim:
Er verkefni þitt starfrœkt nú?
87% svarenda sögðu svo vera. Þeir
sem höfðu hætt sögðu það vera
vegna: brottflutnings, heilsu-
brests, gjaldþrots eða tíma-
bundinnar stöðvunar.
Hefur uppbygging þess gengið
eins og vonir stóðu til? 11%
svarenda sögðu svo
vera.
Hafa áœtlanir
þínar um starfsemina
staðist? 81%
svarenda kvað svo
hafa verið.
Hversu margir
starfa við verkefnið,
starfshlutfall? 1A%
þeirra sem svöruðu
gerðu grein fyrir
árangrinum. Þeir töldu
að alls hefðu 33 árs-
störf orðið til vegna
verkefha sem þeir
hefðu stofnað til á
fjögurra ára tímabili.
Var fyrirgreiðsla
sjóðsins nægileg?
73% svarenda töldu
svo vera, en fjórðungur þeirra taldi
að styrkurinn hefði þurft að vera
hærri.
Hversu miklu skiptir það að
eiga þess kost að fá styrk úr
sjóðnum til verkefna eins og þíns?
90% svarenda sögðu að það hefði
skipt mjög miklu eða miklu máli
að hljóta styrk til verkefnisins.
Hafði styrkurinn eitthvert
annaó gildi heldur en
fjárhagslegt? 12% svarenda
svöruðu því játandi.
Hvert er markaðssvæði þitt?
Rúmlega helmingur þeirra sem
svaraði telur allt landið sem
markaðssvæði og þar næst kom
heimahérað.
Hver var brúttóvelta verkefhis-
ins árin 2001 og 2002? Meðal-
velta á verkefni hjá þeim sem
svömðu var kr. 1.209.400 fyrir
árið 2001 og kr. 1.332.200 fyrir
árið 2002.
Hefði átt að gera meiri kröfur
um þjálfun eða frœðslu í upphafi?
84% svarenda svömðu því neit-
andi.
Er samvinna við aðra um
framleiðslu eða sölu? 55% svar-
enda sögðu svo vera. Ekki reyndist
unnt að fá frarn í hvaða formi sú
samvinna væri.
Ert þú aðili að félagsskap sem
tengist framtaki þínu? Svarendur
skiptust í tvo nokkuð jafnstóra
hópa sem sögðust ýmist virkir í
félagsskap tengdum verkefhinu
eða þeir vom utan alls félags-
skapar.
Hyggur þú á frekari fram-
kvœmdir eða fjárfestingu til at-
vinnuauka? 68% svarenda
svöruðu því játandi.
Er þörf á frekari styrk og þá til
hvers? 74% svarenda töldu svo
vera.
Umfjöllun
Um þijá fýrstu liðina er tæpast
hægt að álykta annað en að mjög vel
hafi tekist til varðandi úthald, upp-
byggingu og áætlanir umsækjenda.
Varðandi það hversu mörg störf
hafa orðið til þá hljóðar svar þeirra
sem svömðu upp á 33 ársstörf. Ef
tekið er tillit til þess að 87% verkefna
í úrtakinu em enn gangandi, en 35
þátttakendur (74%) svara spum-
ingunni, þá má telja líklegt að störfm
séu f raun nokkm fleiri.
Samkvæmt þessu virðist hver
styrkveiting hafa skapað 0,94 árs-
störfhjá þeim sem svömðu. Með því
að líta yfir sviðið frá upphafi og
yfirfæra niðurstöðu könnunarinnar á
allt tímabilið þá kemur eftirfarandi í
ljós. Þegar könnunin var gerð höfðu
samtals 424 aðilar hlotið styric frá
upphafi. Með framreikningi sam-
svarar þetta 399 ársstörfum, þar sem
Smáverkefnasj óður hefur átt hlut að
máli. Ef litið er á heildampphæð
styrkja frá upphafi og deilt með
áætluðum fjölda starfa, þá hefhr
hvert stöðugildi kostað sjóðinn
175.990 kr.
Rétt er að geta þess að deila má
um hversu raunhæfir svona ffam-
reikningar em. Ef þeir standast er
augljóst að ótrúlega lága upphæð
þarf til þess að skapa atvinnu á því
sviði sem Smáverkefnasjóður starfar.
Hafa ber í huga að líklega gera þátt-
takendur í könnuninni ffemur litlar
kröfur um tekjur á bak við hvert árs-
starf sbr. tölumar um ársveltu. Þótt
deila megi um réttmæti ffamreikn-
inga úr skoðanakönnun sem þessari,
þá sýnir könnunin að um ótvíræðan
árangur var að ræða hjá þeim sem
svömðu.
Varðandi þá hámarksupphæð
sem veitt hefhr verið virðist sem all-
vel hafi til tekist við að affnarka þann
hámarksstyrk sem veittur er á hvert
verkefni. Hámarksstyrkur á verkefni
var ffá upphafi og til ársins 2003 kr.
300 þúsund en meðal styrkupphæð,
sem veitt var á hvert verkefni, var þó
mun lægri. Hámarksstyrkur var
síðan hækkaður í kr. 500 þúsund á
árinu 2003.
Greinilega kom ffam að miklu
skipti fyrir verkefnin að eiga þess
kost að fá styrk því að oft er verið að
ráðast í ný verkefhi af litlum efhum.
Hvort styrkurinn hefði eitthvert
annað gildi heldur en fjárhagslegt þá
sögðu langflestir svo vera og notuðu
umsögn eins og "hvetjandi, tiltrú
annarra, að starfa heima, viður-
kenning og félagslegt gildi."
Varðandi það hvert væri helsta
markaðssvæði ffamleiðslunnar, þá
kemur nokkuð greinilega í ljós að
það er landið allt en heimamarkaður
virðist minni heldur en ofl hefhr
verið talið.
Varðandi ársveltu verkefnanna
kemur í ljós að hjá nokkrum að-
spurðra er hún ffemur lág. Margir
gáfu þá skýringu að starfsemi þeirra
væri fyrst og ffemst menningarleg og
tekjur kæmu inn með óbeinum hætti
og jafnvel á aðra liði eins og almenna
þjónustu en starfsemin væri þrátt
fyrir það nauðsynleg vegna annarra
verkefna. Því má telja að ársvelta sé
víða raunverulega talsvert hærri
heldur en svörin sýna beinlínis.
Þegar spurt var um tengsl við fé-
lagsskap tengdan verkefiiinu kom í
ljós að helst var um slíkt að ræða
varðandi starf í handverkshópum
þótt svörun á þessu sviði væri býsna
fjölbreytileg.
Athygli vekur
hversu margir hyggja á
ffekari ffamkvæmdir
við núverandi verkefni,
sem sfyður þá ályktun
að vel hafi tekist til í
upphafi.
Þegar spurt var um
þörf fyrir frekari styrk
og til hvers þá kom í
ljós að þörfin er fyrir
hendi hjá langflestum
og þá helst til fjár-
festinga og markaðs-
setningar.
Að lokum
Tekið skal ffarn að
alls svömðu 43,5%
I aðspurðra. Æskilegra
hefði verið að fá fleiri
svör. Niðurstaðan hlýtur þó að vera
góð vísbending um árangur starfsins
því að svörin eru eindregið á þann
veg að vel hafi tekist til við að styrkja
verkefni sem skila talsverðum
tekjum og skapa mörg störf.
Ánægjulegt er hversu margir
hyggjast auka starfsemi á því sviði
sem styrkt var og telja þá væntanlega
að það sé líklegt til árangurs.
Augljóst ætti að vera, samkvæmt
ofangreindri könnun, að starf
Smáverkefnasjóðs landbúnaðarins
hefhr skilað umtalsverðum árangri.
Ákveðið hefur verið að Smá-
verkefiiasjóður muni starfa enn um
sinn með svipuðu sniði og verið
hefhr. í árslok 2004 verður tekin
ákvörðun um ffamhaldið.
Stjóm Smáverkefhasjóðs skipa:
Jóhanna Pálmadóttir, Akri A-Húna-
vamssýslu fonnaður, Jónas Helga-
son, Æðey N-ísaf]arðarsýslu og Jón
G. Guðbjömsson, ffamkvæmdastjóri
Framleiðnisjóðs landbúnaðarins.
Umsjónarmaður með daglegum
rekstri sjóðsins er Ámi Snæ-
bjömsson, Bændasamtökum Islands.
Upplýsingar um sjóðinn, ásamt
umsóknareyðublöðum, fást hjá
Bændasamtökum íslands, búnaðar-
samböndum og á heimasíðu BÍ,
bondi.is.
Arni Snæbjörnsson,
Bændasamtökum Islands