Dagsbrún - 01.02.1989, Blaðsíða 4

Snúist af hörku gegn „gerviverktökum“:
Eitt stykki auga
á 900 þúsund?
„Ég verö eiginlega að viðurkenna, að
mér finnst ég hafa látið plata mig upp úr
skónum eins og einhver auli,“ segir
Þráinn Friðriksson, 18 ára Kópavogs-
búi, nemi í Fjölbrautaskólanum í Breið-
holti, sem missti annað augað í vinnu-
slysi síðastliðið sumar.
Þráinn réð sig í vinnu hjá verktaka í
byggingariðnaði í fyrravor — að nafn-
inu til sem sjálfstæður undirverktaki.
Hann fékk 300 krónur á tímann, var
borgað út í peningum en sá aldrei launa-
seðla og naut að sjálfsögðu engra ann-
arra réttinda, sem kjarasamningar stétt-
arfélaga tryggja launþegum.
Reynslusaga Þráins á erindi til Dags-
brúnarmanna. Gefum honum orðið:
„Þegar ég var laus úr skólanum í
fyrravor vantaði mig náttúrlega vinnu
og bauðst starf hjá verktaka í bygginga-
bransanum, Valgarð Ólafssyni. Þegar
við hittumst í fyrsta skipti sagðist hann
yfirleitt hafa þann háttinn á, að ráða til
sín undirverktaka og því þyrfti ég að
fara á skattstofuna og láta setja mig inná
launagreiðendaskrá. Þetta væri lang-
heppilegasta fyrirkomulagið, bæði fyrir
sig og mig, við myndum báðir hafa
meira út úr þessu þannig. Ég hugsaði
ekkert meira út í það — mér fannst
ágætt að fá 300 kall á tímann þegar
félagar mínir voru flestir með 200 og
250 kall.
Tók sjálfur út tryggingu
Þetta var oft á tíðum stórhættuleg
vinna, verið að príla í stillönsum og
fleira í þeim dúr, og um mitt sumar
spurði ég hann hvort ég væri eitthvað
tryggður. — Nei, sagði hann, — þú
verður að gera það sjálfur. Það varð svo
úr, að ég tæki út tryggingu á mínu nafni
en hann ætlaði að borga iðgjaldið. Ég
fór svo í Almennar og lét tryggja mig
fyrir tvær milljónir vegna örkumls eða
örorku og inní þeirri tryggingu var mið-
að við tíu þúsund krónur á viku í dag-
peninga. Þetta er lægra en atvinnurek-
endur hafa yfirleitt fyrir sína starfsmenn
— og auk þess man ég ekki betur en að
mamma hafi borgað iðgjaldið á endan-
um.
í ágúst í fyrra vorum við svo að gera
við steypuskemmdir á svölum í hjónag-
arðabyggingunum við Suðurgötu. Ég
var að saga með slípirokk í síðustu
svölunum þegar slysið varð. Þetta var
bölvaður gallagripur, með engri hlíf, og
dagana þarna á undan höfðu sagarblöð-
in brotnað einum þrisvar sinnum.
Venjulega notuðum við annars konar
rokka en það rigndi svo mikið þessa
daga, að það sló stöðugt út af þeim og
þá lét Valgarð mig nota þennan, sem
var tengdur við loftpressu en ekki raf-
magn eins og hinir. Blöðin voru líka
léleg, rússnesk held ég, og þau voru
búin eftir hálftíma eða þrjú kortér en á
hinum rokkunum dugðu þau í tvo eða
þrjá tíma.
Eins og að fá byssukúlu í
hausinn
Allt í einu var eins og það væri sparkað
í hausinn á mér af miklu afli, ég kastað-
ist aftur fyrir mig og steinlá. Þetta var
rosalegt högg, eins og sparkð væri af
öllu afli með fjallgönguskó í hausinn á
manni, eða, eins og augnlæknirinn sagði
síðar, eins og að fá byssukúlu í hausinn.
Ég sá ekkert og gat ekki opnað augun
en þóttist strax vita hvað hefði gerst —
sagarblaðið hafði brotnað. Til allrar
hamingju var ég með plasthlíf fyrir and-
litinu en hún hafði sprungið í V og
oddurinn stakkst rúman sentimetra inní
augnkrókinn. Gríman hefur örugglega
bjargað miklu — ef hún hefði ekki verið
þá hefði sagarblaðið lent í hausnum á
mér og þá er aldrei að vita hvað hefði
gerst.
Fyrst í stað gat ég ekki staðið upp en
það hafðist á endanum og þá slökkti ég
á loftpressunni og kallaði í Valgarð,
sem var að vinna uppá þriðju hæð.
Hann kom niður og keyrði mig á
slysadeild Borgarspítalans á meðan
blóðið fossaði úr sárinu í augnkróknum.
Á slysadeildinni vissu menn eiginlega
ekkert hvað þeir áttu að gera við mig —
voru helst á því að senda mig bara heim
— en loks var ákveðið að senda mig til
augnlæknis niðrá Lækjartorgi. Þangað
ók Valgarð mér líka — og læknirinn
sendi mig umsvifalaust uppá Landakots-
Þráinn Fríðríksson:
Ótryggður — eineygður.
spítala. Tveimur dögum síðar fór Val-
garð til útlanda og síðan hef ég ekki séð
hann og ekkert heyrt í honum.
20 prósent öryrki
Á Landakotsspítala var gerð á mér
aðgerð og kom í ljós, að ljósnæmu
frumurnar í augnbotninum höfðu marist
og ysta himnan rifnað. Hún var saumuð
saman — og það var allt annað en þægi-
legt að vera með sauma fyrir innan
augnlokið.
Ég var svo á spítalanum í þrjár vikur
og mátti ekki hreyfa mig allan tímann á
meðan blóðlirfur og fleirri vessar voru
að setjast til í auganu. Það var svo kom-
ið fram í desember þegar það lá endan-
lega fyrir, að ég var búinn að missa sjón-
ina á vinstra auganu. Nú sé ég nánast
ekkert með því — og býst ekki við nein-
um sérstökum kraftaverkum."
Þráinn Friðriksson er nú 20 prósent
öryrki. Hann fékk tæplega 500 þúsund
krónur út úr slysatryggingunni, sem
hann tók út sjálfur og að auki fékk hann
360 þúsund krónur í örorkubætur hjá
Tryggingastofnun ríkisins.
„Mér finnst auðvitað vont að vera
orðinn eineygður og blóðugt að hafa lát-
ið plata mig svona,“ segir hann. „En fátt
er svo með öllu illt, eins og máltækið
segir. Þetta slys hefur til að mynda gert
mér ljóst að ég er dauðlegur — ég fer til
dæmis miklu varlegar í umferðinni en
áður — og ég ræð mig áreiðanlega ekki
aftur í vinnu uppá þessi býti. Það ætti
enginn að gera.“
4 DAGSBRÚN