blaðið - 12.11.2005, Síða 24

24 I HEILSA
LAUGARDAGUR 12. NÓVEMBER 2005 blaAÍ6
Ristilkrabbamein:
Hinn hljóðláti morðingi
Hver er þín
áhætta?
Fjölmargir áhættuþættir ristil-
krabbameins eru þekktir, þú
gætir átt hættu á að fá sjúkdóm-
inn ef
-einhver náinn ættingi hefur fengið
ristilkrabbamein, það er ættgengt.
-ef þú hefur fengið tengda sjúkdóma,
t.d. ristilbólgu eða ristilsepa.
-ef mataræði þitt er ríkt af fitu.
-ef mataræði þitt er ríkt af rauðu
kjöti.
-ef þú reykir.
-ef þú drekkur mikið áfengi.
Til að minnka áhættuna á að
fá sjúkdóminn má til dæmis
hreyfa sig reglulega og borða
trefjaríkan mat og gæta hófs
hvað varðar mat og drykk.
Árlega deyja um fimmtíu íslend-
ingar úr ristilkrabbameini þrátt
fyrir að lækka megi þessa tölu
umtalsvert með skipulagðri leit
líkt og gert er með brjóstakrabba-
mein og leghálskrabbamein.
Stjórnvöld hafa farið sér hægt
hingað til en nú virðist kominn
skriður á málið.
Ásgeir Theodórs er sérfræð-
ingur í meltingarsjúkdómum og
yfirlæknir á
Meltingarsjúkdómadeild St. Jósefs-
spítala í Hafnarfirði. Hann hefur
ásamt mörgum öðrum unnið að
undirbúningi skipulagðrar leitar að
ristilkrabbameini hér á landi. Á síð-
asta þingi var umræðum um leitina
frestað en nýlega var málið afgreitt
úr fyrri umræðu á Alþingi og hefur
verið komið til nefndar í atkvæða-
greiðslu þar sem 40 þingmenn
greiddu atkvæði með tillögunni. Ás-
geir segir að ekki sé eftir neinu að
bíða, hefja þurfi leitina við fyrsta
tækifæri. „Þetta er önnur algeng-
asta dánarorsök vegna krabbameina
á Islandi á eftir lungnakrabbameini
þegar tekið er mið af báðum kynj-
um,“ segir Ásgeir. „Við greinum um
115 tilfelli á ári og það eru um 50 Is-
Iendingar sem falla í valinn sökum
þessa sjúkdóms á hverju ári. Þetta
eru miklar „búsifjar“ fyrir okkar
fámennu þjóð þegar um er að ræða
illkynja sjúkdóm sem við teljum að
sé hægt að fyrirbyggja."
Einkennalaus sjúkdómur
Ristilkrabbamein er lúmskur sjúk-
dómur. „Þegar hann gerir vart við
sig er krabbameinið orðið svo út-
breitt að í um 50% tilvika er of seint
að grípa inn í með skurðaðgerð til
að lækna sjúklinginn." Því hefur
helmingur sjúklinga enga mögu-
leika á lækningu. „Þess vegna
segjum við, leitum að þessu krabba-
meini og forstigum þess meðan það
er læknanlegt. Besta og reyndar
eina leiðin til þess að fyrirbyggja
þetta krabbamein er að leita hjá
einkennalausum einstaklingum.
Það er hægt að greina góðkynja
forstig með auðveldri aðferð. Ef
við greinum þetta góðkynja for-
stig getum við fjarlægt það með
speglunartæki og við erum eigin-
lega búin að fyrirbyggja að þessi
einstaklingur fái ristilkrabbamein.
Vandamálið við þetta er að á þessu
góðkynja forstigi er sjúkdómurinn
einkennalaus sem þýðir að það
verður að leita að þessum meinum
hjá einkennalausum einstaklingum
ef raunverulegur árangur á að nást.“
Heimingslíkurnar
„Það eru því helmingslíkur á að við
getum gert eitthvað fyrir einstakling
sem er greindur nú til dags. Það er
þess vegna sem fimmtíu íslendingar
deyja úr þessu krabbameini á hverju
ári. Dánartíðnin er svona há þrátt
fyrir gríðarlegar framfarir í lækn-
isfræði, í skurðtækni, greiningu og
meðferðum. Fólk lifir lengur með
þennan sjúkdóm en það deyja samt
alltof margir úr þessum sjúkdómi
á ári hverju. Við erum sem sagt að
greina þessa einstaklinga of seint.
Þetta er lúmskur sjúkdómur af því
að einkennin koma of seint. Á enskri
tungu er ristilkrabbamein meira að
segja kallað „The Silent Killer", hinn
hljóðláti morðingi.“
Aukning á næstunni
íslendingar eru ung þjóð og því má
búast við að þegar hún eldist aukist
nýgengi ristilkrabbameins. Því er
meðal annars spáð að fyrir árið 2020
verði feikileg aukning í nýgengi.
„Undanfarið hefur fjöldi greindra
einstaklinga verið að aukast í öllum
hinum vestræna heimi, fyrir utan
eitt land, Bandaríkin', segir Ásgeir.
Hvers vegna?
„Vegna þess að þar hefur verið áróður
í áraraðir, fólk hefur verið hvatt til
að koma í skoðun. Ég held að þetta
sé eina landið þar sem við sjáum að
fjöldi greindra tilfella á ári fer heldur
lækkandi. Og þetta er þrátt fyrir að
Bandaríkjamenn séu taldir til offitu-
þjóðar heimsins, þannig að þarna
er stöðugur áróður og hvatning til
forvarna að skila árangri. Menn
hafa enga aðra skýringu á þessu.“
Lífsgæðin
„Það má ekki gleyma því að þetta
er líka spurning um lífsgæði“, seg-
ir Ásgeir. „Yfirleitt greinast flestir
eftir fimmtugt, á tíma sem margir
telja hin raunverulega góðu ár. Þetta
er fólkið með reynsluna sem lifir
mjög virku lífi. Það er komið að
starfslokum og ætlar að njóta lífsins
með stóra fjölskyldu. Ef þessir ein-
staklingar fá svo ristilkrabbamein
þá skerðir það mjög lífsgæði þeirra.
Það þarf að fara í skurðaðgerð, lyfja
og/eða geislameðferð sem getur
reynst erfið og timafrek. Lífsgæðin
eru oft verulega skert um lengri eða
skemmri tíma.“
Baráttan
Ásgeir hefur barist fyrir því að yfir-
völd opni augun fyrir alvarleika ris-
tilkrabbameins. Rannsóknir hafa
sýnt fram á mikinn árangur sem
fæst með ristilkrabbameinsleit er-
lendis og eru íslendingar að heltast
úr lestinni miðað við nágrannalönd-
in. „Þetta er bara svona, við þekkj-
um gang sjúkdómsins, við þekkjum
áhættuþættina, við kunnum að grípa
inn í til þess að greina góðkynja for-
stig hans. Fyrir mér er þetta gríðar-
lega einfalt, það þarf að hefja skipu-
lagða leit. Það hefur verið sýnt fram
á það með góðum vísindalegum
rannsóknum að leit hjá einkenna-
lausu fólki borgar sig fyrir ríkið,
þ.e.a.s. að úttekt á kostnaðarvirkni
kemur mjög vel út miðað við að ekki
sé leitað skipulega og einnig að ef
slík leit er borin saman við margar
forvarnaraðgerðir sem okkur finnst

Hjónarúm
180x200 cm
Verð frá kr.
74.100,
án fylgihluta
Úrvalið er hjá RB
Hjá okkur er fjölbreytnin í fyrirrúmi. Þú velur það sem þér hentar:
Springdýnur, tvöfaldar fjaðradýnur, sérhannaðar sjúkradýnur með
varmaklæðningu eða Super deluxe og Grand deluxe springdýnur
með tvöföldum mjúkum yfirmottum.
Sælurúm
Nolte rúm
Verð frá kr.
58.000,-
án dýna
160x200 cm
r
Verð frá
160.000,-
Stærðir: 80-90-1.20,-1.30 cm.

RAGNÁR BjÖRNSSON 4
Sérhæfing í framleiðslu og hönnun springdýna.
Dalshrauni 8
Sængurfatnaður og fylgihlutir
Rúmteppi, púðar, pífur, sængurverasett, lök, dýnuhlífar,
náttborð, kommóður og margt fleira.
220 Hafnarfirói Sími: 555 03 97 Fax: 565 17 40 www.rbrum.is