blaðið - 20.06.2007, Blaðsíða 10

10 MIÐVIKUDAGUR 20. JÚNÍ 2007
blaöiö
Helgi Magnús Gunnarsson, saksóknari efnahagsbrota hjá ríkislögreglustjóra:
Erum ekki samkeppnishæfir
■ Refsingar hugsaðar sem herkostnaður ■ Vill tvöfalda starfsmannafjölda ■ Dæmt inni á skrifstofum eftirlitsaðila
Eftir Þórð Snæ Júlíusson
thordur@bladid.net
„Viðskiptalífið hefur náttúrulega
breyst raikið á síðustu árum og efna-
hagsbrotin breytast eðlilega í takti
við það. Eftir því sem íslendingar
eignast meiri peninga, verður meira
til að stela og meira til að svíkja
undan skatti,“ segir Helgi Magnús
Gunnarsson, saksóknari efnahags-
brota hjá Ríkislögreglustjóra, um
aðstæður deildarinnar sem hann
stjórnar. Hann segir deildina bæði
vera of fámenna og skorta fjármagn
til að geta tekist með viðunandi
hætti á við það nýja umhverfi sem
nú er til staðar á Islandi. „Fyrir átta
til níu árum, þegar ég var að byrja
hérna, vorum við að taka á fjárdrætti
eða -svikum upp á 20 til 30 millj-
ónir. Það þóttu miklar upphæðir á
þeim tíma. Núna erum við farin að
sjá mál sem snúast um milljarða í til-
raunum manna til fjársvika."
Að sögn Helga hefur deildin þó þró-
ast eftir bestu getu í takt við þessar
samfélagsbreytingar. „Við höfum
byggt upp töluvert af reynslu og
þekkingu. Á síðari árum höfum við
líka fengið til starfa lögreglumenn
sem hafa menntað sig í viðskipta-
fræðum og erum ríkari að því leyti.
En það er spurning hvort við verðum
ekki í auknum mæli að fara að leita
að viðskiptafræðingum og viðskipta-
lögfræðingum til að starfa í þessum
rannsóknum. Leita til manna sem
hafa reynslu úr viðskiptalífinu. Það
kostar auðvitað allt peninga."
Málin ná yfir nokkur landamæri
„í alþjóðavæðingu viðskiptalífsins
og útrás fyrirtækja felst að þau brot
sem við erum að rannsaka eru að
teygja sig mikið víðar um heiminn.
Það er fjöldi ríkja sem lifir á því að
hjálpa mönnum að fela peningana
sína og við þurfum að fara þangað
eftir upplýsingum. í dag erum við til
dæmis að rannsaka mál sem tengjast
níu þjóðríkjum í þremur heimsálfum.
Við þurfum að hafa samskipti við
lögregluyfirvöld í þessum löndum
til að upplýsa þessi brot. Við þurfum
að óska eftir að þau fari í handtökur,
húsleitir, skýrslutökur og aðra gagna-
öflun fyrir okkur. Við verðum líka
að geta farið á staðinn til að fylgja
málunum eftir því annars erum við
kannski að fá upplýsingar sem nýtast
ekki vegna þess að lögregluy firvöld á
staðnum hafa ekki þekkingu á hvers
konar rannsóknar er krafist.
Það er ekki hægt að segja annars
vegar að við viljum ekki láta nægilega
mikla peninga i þetta, og hins vegar
að gagnrýna að við séum ekki að
standa okkur. Þetta helst auðvitað í
hendur. Annaðhvort rannsökum við
brotin og höfum þau úrræði sem til
þarf eða afbrotamenn geta ákveðið
að fara með fjársvikin sín yfir nokkur
landamæri til að koma í veg fyrir að
rannsóknin nái tilgangi sínum. Mér
þykir það ekki ásættanlegt."
Vill tvöfalda starfsmannaijölda
Hann segist hafa áhyggjur af þess-
ari þróun mála. „Ég er ekki tilbúinn
að segja að hér sé allt í fínu lagi og
að við séum að ráða við þetta allt
saman. En við erum að gera margt
mjög vel. Sakfellingaprósentan hjá
okkur er vel yfir níutiu prósent og
hærri en á hinum Norðurlöndunum.
Þó getum við oft gert betur og það
vanalega í mjög áberandi málum.
Núna erum við, gróflega áætlað,
með 20 til 30 mál í meðferð. Við erum
með sextán og hálft stöðugildi. Til að
geta lokið öllum þessum málum á
eðlilegum hraða þá þurfum við hins
vegar meira til. Við þurfum að hefja
fleiri rannsóknir að eigin frumkvæði
I þessu umhverfi er nefnilega
vandinn sá að halda í starfs-
fólk sem kann þetta fag. Þeir
eru iðulega komnir í hitt liðið
á tvöföldum íaunum eftir örfá
ár með alla sína reynslu héðan,
eii iki 1 n 1 lögfræðingarnir.
Blaðiö/Eýþór
og ég tel ekki óraunhæft að miða við
tvöföldun á starfsmannafjölda á ekki
mjög löngum tíma. Þá þurfum við
að sækja þekkingu og menntun fyrir
fólk en slík þekking er oft sérhæfð og
bara að finna erlendis.
Svo þurfum við náttúrulega fjár-
magn. 1 þessu umhverfi er nefni-
lega vandinn sá að halda í starfsfólk
sem kann þetta fag. Þeir eru iðu-
lega komnir í hitt liðið á tvöföldum
launum eftir örfá ár með alla sína
reynslu héðan, einkum lögfræðing-
arnir. Á meðan erum við með nýút-
skrifað fólk sem við erum að þjálfa og
vonast til að geta haldið í en vitum að
við missum líklega eftir ákveðin tíma.
Þá er mikilvægt að fjölga saksóknara-
stöðum sem gefa stöðu og laun sem
gera fleiri lögfræðingum tækifæri á
að gera þetta að framtíðarstarfi.
Herkostnaður
Á síðustu árum hefur færst í vöxt
að eftirlitsaðilar geti lagt á menn
og fyrirtæki stjórnvaldssektir, sem
Málið gegn olíuforstjórunum:
Þurfum að fá efnislega meðferð
„Ég gaf út ákæru í des-
ember þegar ég var við
störf hjá Ríkislögreglu-
stjóra. Lögmenn olíufor-
stjóranna eyddu miklum
tíma í undirbúning sinn,
skiptu efninu á milli sín
og nutu aðstoðar fleiri
lögmanna í þeim undir-
búningi. Ég hafði á þessum tíma
ekki á að skipa lögfræðingi sem ég
gat nýtt í þessu máli og reiknaði
út að ég hefði þurft að byrja í okt-
óber að undirbúa málflutningin
til að eyða jafnmiklum tíma í
hann og hinir. Þetta er veruleik-
inn. Ég hefði þurft fjóra til fimm
aðra með reynslu í þetta með
mér með sama vinnumagn og á
jafnréttisgrundvelli.
Ég er ekki að segja að þetta
skipti sköpum, en það
skiptir án efa máli. Ég vil
taka það fram að það er
ekkert athugavert við að
sakborningar njóti þeirrar
aðstoðar lögmanna sem
fæst, en legg áherslu á að
við verðum að geta mætt
þessu með sama hætti.
Það hefur borið á frávísunum
efnahagsbrotamála fyrir dómi og
það vekur upp spurningar. Hverju
í niðurstöðu þessa máls, fyrir-
mælum og athugasemdum Hæsta-
réttar getum við brugðist við
þannig að rétturinn sé sáttur við
það? Margt af því sem hefur verið
kallað áfellisdómur yfir ákæru-
valdinu eru í raun í það minnsta
að stórum hluta tilkomið þar sem
nýjar og meiri kröfur eru gerðar
nú en hafa verið gerðar áður í
svona málum. Ég hef áhyggjur
af þróun þessara mála á Islandi
því það er augljóst að dómafram-
kvæmd í nágrannalöndum okkar
er á annarri leið. En hvaða for-
sendur eru til þess hér þar sem
akademísk fræðimennska á þessu
sviði er í lágmarki miðað við þar
og byggir á sömu lagahefð? Og er
samræmi í dómum Hæstaréttar
að þessu leyti? Það er mikilvægt
að við fáum efnislega meðferð í
þessum málum og þá niðurstöðu
um hvort menn séu sekir eða
saklausir í stað þess að þetta snú-
ist alltaf um einhver formsatriði.
Þess utan er náttúrulega ekki eðli-
legt að sakborningar þurfi að sitja
undir endurtekinni málssókn
árum saman.“