Bændablaðið - 28.03.2006, Blaðsíða 14

14 Þriðjudagur 28. mars 2006
Framtíð garðyrkju-
menntunar á Íslandi
Nemendur garðyrkjubrauta
Landbúnaðarháskóla Íslands
á Reykjum í Ölfusi standa
fyrir málþingi miðvikudaginn
29. mars frá kl. 15:00 til
17:00 í húsnæði skólans á
Reykjum um framtíð
garðyrkjumenntunar á
Íslandi. Allt áhugafólk er
velkomið. Ekkert
þátttökugjald og veitingar í
lok þingsins.
Ferðamálasamtök Snæfellsness
sendu nýlega bæjarstjórn Snæ-
fellsbæjar bréf um vega- og fjar-
skiptamál. Formaður ferðamála-
samtakanna er Marteinn Njáls-
son, ferðaþjónustubóndi á Suð-
ur-Bár, og sagði hann í samtali
við Bændablaðið að vegalagnir
á Snæfellsnesi hefðu gengið vel
síðustu árin og beri að þakka
það. Í bréfinu er bent var á mik-
ilvægi þess að vegaframkvæmd-
um verði haldið áfram og að litið
verði á Snæfellsnesið sem eina
heild í því sambandi.
„Þarna er aðeins verið að tala
undir rós vegna þess að menn hafa
deilt nokkuð um veg yfir Fróðár-
heiði. Ólafsvíkingar vilja fara í
mjög stórbrotnar framkvæmdir
sem er gerð jarðganga í stað vegar
yfir heiðina. Þetta tefur vegagerð-
ina og gæti tafið málin næstu 15
árin ef stefna ætti á jarðgöng. Það
myndi að sjálfsögðu hafa áhrif á
allt Snæfellsnesið,“ sagði Mar-
teinn.
Varðandi fjarskiptin sagði hann
að þau þyrftu að vera mun betri úti
í sveitunum. Þar búi menn við
símalínur og ISDN. Gagnvart
ferðaþjónustunni séu góð fjarskipti
mjög mikilvæg fyrir utan að vera
hluti af búsetuskilyrðum líka.
Bréf Ferðamálasamtaka Snæ-
fellsness er á þessa leið: „Stjórn
Ferðamálasamtaka Snæfellsness
fagnar þeim samgöngubótum sem
hafa orðið á Snæfellsnesi á liðnum
árum og hvetur til þess að hugað
verði að áframhaldandi uppbygg-
ingu vega. Þar má telja fram-
kvæmdir á Útnesvegi, uppbyggðan
veg með bundnu slitlagi um Fróða-
árheiði og uppbyggingu vegar um
Skógarströnd. Þessar framkvæmd-
ir eru hagsmunamál allra Snæfell-
inga og hafa jákvæð áhrif á ferða-
þjónustu á öllu Snæfellsnesi en
ekki aðeins hagsmunamál þeirrar
byggðar sem er næst framkvæmd-
unum. Stjórn Ferðamálasamtaka
Snæfellsnes fagnar einnig fyrir-
huguðum bótum á fjarskiptasam-
bandi og Internettenginum á öllu
svæðinu samkvæmt nýrri fjar-
skiptaáætlun og bendir á að þessar
úrbætur er allri ferðaþjónustu á
svæðinu nauðsynlegar og mjög
mikilvægar.“
Ferðamálasamtök Snæfellsness
Vilja nýjan veg yfir Fróðárheiði
en ekki bíða eftir jarðgöngum
Óánægja meðal þjóðanna fimm-
tán, sem mynduðu ESB fyrir
stækkun sambandsins, grefur um
sig. „Var það þetta sem við vild-
um?“ spyrja Frakkar og Ítalir, þeg-
ar verið er að leggja niður verk-
smiðjur vegna harðnandi sam-
keppni. Efnahagsvandamál og at-
vinnuleysi blasir við. Lausnin,
sem stjórnarandstæðingar innan
ESB stöðvast við, er „minna
ESB“, eða m.ö.o. minni sam-
keppni með því að loka landamær-
um og draga úr samkeppni utan
frá.
Þarna er á ferð grundvallar-
ágreiningur. Samstarf innan ESB
hefur frá upphafi byggst á því að
draga úr viðskiptahindrunum og
hvetja til aukinna viðskipta á innri
markaði sambandsins, og styrkja
þannig samkeppnisstöðu ESB á
alþjóðamarkaði. Aðrir líta svo á að
það að víkja frá grundvallarstefnu
frjálsra viðskipta, þegar á bjátar,
sé bæði hættulegt og rangt.
Ljóst er þó að sú opna stefna í
viðskiptamálum, sem segja má að
ESB hafi byggst upp í kringum,
hafi nú leitt til árekstra milli aðild-
arlanda sambandsins.
Það skref í átt til aukinnar frí-
verslunar, sem stigið var í Úrúgvæ
viðræðulotunni innan Alþjóða við-
skiptastofnunarinnar, WTO, og
hélt svo áfram í Doha-viðræðulot-
unni, hefur valdið áður óþekktum
óróa í mörgum löndum ESB, eink-
um í sunnanverðri Evrópu.
Skýrust merki þess er hin gríð-
arlega aukna samkeppni sem staf-
ar af ódýrum vörum og þjónustu
frá Kína og Indlandi. Þar má m.a.
minna á ódýr föt frá Kína og ódýra
tölvuvinnu sem Indverjar bjóða
fram.
ESB er þannig bundið í báða
skó þegar það er annars vegar að
tala fyrir auknu viðskiptafrelsi en
hins vegar að taka tillit til eindreg-
innar verndarstefnu. Í stuttu máli
rekst þar á frjálslynd engilsaxnesk
stefna og latnesk verndarstefna
ríkja Suður-Evrópu.
(Internationella Perspektiv nr.
3/2006).
ESB og alþjóða-
væðingin
Grundvallar
ágreiningur
gerir vart
við sig
Ný Jarðabók Íslands var opnuð
formlega af landbúnaðarráð-
herra á ársfundi Landbúnaðar-
háskóla Íslands (LBHÍ) á Sel-
fossi þann 17. mars. Hin nýja
Jarðabók markar mikilvæg
tímamót í sögu landupplýsinga
á Íslandi. Upplýsingarnar eru
almannaeign og öllum frjáls til
afnota. Þau mynda afar mikil-
vægan grunn fyrir skipulagsmál
í dreifbýli og skipulag landnotk-
unar.
Að baki Jarðabókarinnar er
viðamikill gagnagrunnur sem
byggir á þremur meginþáttum:
1. Landamerkjum flestra jarða Ís-
lands
2. Gróðurfari, sem flokkað er í 10
meginflokka
3. Gervihnattamyndum, sem not-
aðar hafa verið við flokkun
gróðurs og sem landfræðilegur
grunnur jarðabókarinnar.
Jarðamarkanna var aflað mjög
víða, m.a. af gróðurkortum
RALA/NÍ, af aðilum sem vinna
fyrir sveitafélögin við skipulags-
mál, en flestra var þó aflað af
starfsmönnum Nytjalands í góðu
samstarfi við bændur og sveita-
stjórnir. Öflun jarðamarkanna er
ekki að fullu lokið og sum eru
frekar gróf en teljast þó góð fyrsta
nálgun. Upplýsingar um uppruna
markanna eru skráðar í grunninn.
Jarðamörkin munu í framtíðinni
mynda grunn fyrir bújarðir í
Landskrá fasteigna hjá Fasteigna-
mati ríkisins, sem mun taka við
vinnu við jarðamörkin í áföngum
á þessu og næsta ári.
Einföld gróðurflokkun
Gróðurflokkunin er einföld og
skírskotar til uppskeru beitilands.
Gróðurflokkunin miðaði einnig
að því að hægt væri að greina
milli flokkanna með hjálp gervi-
tunglamynda. Við flokkunina
voru notaðar gervitunglamyndir
og fjarkönnunaraðferðum var
beitt til að greina á milli ólíkra yf-
irborðsgerða. Yfirborðsgerðir
gefa frá sér mismunandi endur-
varp (bylgjulengdir) og fjarkönn-
unin gengur út á það að aðgreina
bylgjur sem endurvarpast frá ólík-
um gróðurlendum. Árangurinn af
fjarkönnuninni var staðfestur eft-
irá með vettvangsathugunum. Að
flokka allt yfirborð landsins með
þessum hætti er afar viðamikið og
metnaðarfullt verkefni en flokk-
unin er nú á lokastigum. Þó vantar
gervihnattamyndum af nokkrum
svæðum landsins, en eftir er að
flokka um 20% landsins, m.a.
stóra hluta af hálendinu.
Á undan áætlun
Verkefnið hófst að full í byrjun
árs 2000 með sérstakri fjárveit-
ingu á fjárlögum. Miðað var við
að verkið tæki 8-10 ár. Því hefur
miðað betur en ætlað var í fyrstu
en er þó ekki alveg að fullu lokið.
Þeir starfsmenn, sem hafa borið
hitann og þungan af vinnunni, eru
Sigmar Metúsalemsson, Fanney
Gísladóttir, Einar Grétarsson og
Björn Traustason, en Ólafur Arn-
alds hefur verið verkefnisstjóri. Í
stjórn Nytjalands hafa setið Sigur-
geir Þorgeirsson (Bændasamtök-
um Íslands), Sveinn Runólfsson
landgræðslustjóri, Níels Árni
Lund (landbúnaðarráðuneytinu),
og Þorsteinn Tómasson, forstjóri
RALA. Það hefur verið styrkt af
ýmsum aðilum, m.a. af verkefni
ríkisstjórnarinnar um upplýsinga-
samfélagið, Framleiðnisjóði land-
búnaðarins, Alþingi og fleiri aðil-
um.
Margháttuð not
Jarðabókin er nú þegar notuð í
margvíslegum tilgangi, m.a. í
skipulagsvinnu, arðgreiðslur
vegna hreindýraveiða, og marg-
víslegum rannsóknum þar sem
notaðar eru landfræðilegar upp-
lýsingar svo sem við vegagerð,
rannsóknir á kolefnisbúskap, við
jarðvegskortagerð, og staðsetn-
ingu ýmiss konar landupplýsinga,
svo sem náma og jarðhita. Jarða-
bókin hefur einnig mikið verið
nýtt í tengslum við eignarumsýslu
á jörðum síðustu árin og líklega
munu ekki margar bújarðir skipta
um eigendur án þess að leitað
verði upplýsinga í Jarðabókina.
Grunnurinn mun í framtíðinni
gegna mikilvægu hlutverki við
rannsóknir og menntun við í
LBHÍ. Grunninn má nota við
skipulagsrannsóknir og margvís-
legar rannsóknir á byggðaþróun
o.fl. með tengingu hagrænna og
landfræðilegra upplýsingar.
Nytjalandsgögnin munu einnig
verða kjörinn grunnur til kort-
lagningar og upplýsingaöflunar af
öðru tagi, t.d. við náttúrufarsrann-
sóknir og við skráningu örnefna,
fornleifa, jarðfræðiminja og bún-
aðarminja.
Bændur nytja stærsta hluta
landsins og er Nytjalandsgögnun-
um ætlað að vera grunnur fyrir
áætlanagerð á bújörðum, t.d.
varðandi ræktun, áburðargjöf,
beitarstýringu, skógræktar- og
landgræðsluáætlanir, friðun,
vatnsvernd og fleira, sem bændur
þurfa að huga að á jörðum sínum.
Mikilvæg heimildaöflun
Auk margþættra notkunarmögu-
leika þá felur vinna Nytjalands í
sér mikilvæga heimildaöflun.
Meðal annars verða til á aðgengi-
legu formi upplýsingar um hvern-
ig gróðurfari í landinu var háttað
um aldarmótin 2000 og er það
fyrsta samfelda skráning á gróð-
urfari á landinu öllu, í svo stórum
mælikvarða. Landamerkjaskrán-
ingin er einnig mikilsverð heim-
ild, þar sem fólki, sem þekkir
landamerki og/eða þau kennileiti
sem vísað er til í landamerkjalýs-
ingum, fækkar óðum í sveitum
landsins.
Í Jarðabókinni eru nú rúmlega
8.000 landskikar í dreifbýli, en
um 6.000 jarðir. Upplýsingar um
stærðir og gróðurflokka eru til
fyrir flestar jarðanna.
Slóðin er www.nytja-
land.is/vefsja Þar er að finna ít-
arlegri lýsingu á verkefninu auk
vefsjár fyrir jarðirnar. Þar eru
einnig krækjur í greinar sem sýna
dæmi um rannsóknir sem unnar
hafa verið upp úr Jarðabókinni og
birtar voru á Fræðaþingi landbún-
aðarins.
Það er von okkar sem að verk-
efninu höfum unnið að þetta sé
aðeins fyrsta útgáfa og að tæki-
færi gefist á næstu árum til að
bæta upplausnina og þar með
upplýsingagildi Nytjalands. Sá
möguleiki er nú þegar fyrir hendi,
þar sem nákvæmar gervitungla-
myndir eru nú fyrir hendi af nán-
ast öllu landinu.
Ólafur Arnalds og
Fanney Gísladóttir
Tímamót í notkun landupplýsinga á Íslandi
Nytjaland -
Jarðabók Íslands
Ólafur Arnalds skálaði með sínu fólki í gúrkustaupi þegar Jarðabókin var
formlega opnuð af landbúnaðarráðherra á fyrsta ársfundi Landbúnaðar-
háskóla Íslands, 17. mars sl.