Bændablaðið - 28.03.2006, Blaðsíða 18

18 Þriðjudagur 28. mars 2006
Meiri mjólk!
Nú þarf að auka mjólkurfram-
leiðslu hér á landi til að mæta þörf-
um markaðarins fyrir okkar frá-
bæru mjólkurafurðir og til að láta
reyna á útflutningsmög-uleika! Þá
er ljóst að a.m.k. út verðlagsárið
verður greitt fyrir umframmjólkina
og því ástæðulaust annað en að
reyna nú sem aldrei fyrr að há-
marka nyt eftir hverja kú! Ræddar
hafa verið ýmsar leiðir til að auka
afköst kúnna og langar mig að
ræða örlítið þá leið sem líklega er
einfaldast að fara fyrir marga kúa-
bændur, að auka kjarnfóðurgjöf-
ina!
Gluggað í skýrsluhaldið
Hér skal gripið niður í opinberar
tölur í skýrsluhaldinu á bondi.is og
tekin út fjögur bú af Vesturlandi
árin 2000-2005. Öll hafa þau færst
umtalsvert upp listann á undan-
förnum árum. Þetta eru búin á
Eystri Leirárgörðum, Hjarðarfelli,
Leirulækjarseli og Stakkhamri. Ég
vil nota tækifærið og óska ábúend-
um til hamingju með frábæran ár-
angur á tímabilinu. Í töflu 1 gefur
að líta vegið meðaltal yfir afurðir
og kjarnfóðurgjöf, á Stakkhamri er
gefið súrsað bygg og er tekið tillit
til þess í kjarnfóðurtölunni þaðan í
skýrsluhaldinu. Hér má sjá að
aukning afurða á búunum helst
nokkuð í hendur við meiri kjarn-
fóðurgjöf, ábúendum hefur tekist
vel að fóðra kýrnar til afurða!
Er nóg að gefa kúnum
almennilega að éta?
Ef við leikum okkur aðeins með
meðaltalsaukningu í kjarnfóður-
gjöf á búunum fjórum, þá eru í 634
kg af kjarnfóðri, 634 FEm. Ef kýr-
in skilar öllu kjarnfóðrinu með
aukinni nyt þá á hver FEm að gefa
um 2,2 lítra af mjólk. Þannig má
segja að 634 kg aukning á kjarn-
fóðurgjöf eigi að geta skilað 634 x
2,2 = 1395 lítrum af mjólk, sem er
ríflega sú aukning á nyt sem orðin
er á þessum fjórum búum á um-
ræddu sex ára tímabili.
Auðvitað er þetta mikil einföld-
un, annað og meira þarf að koma
til s.s. betri aðbúnaður kúnna og
bætt fóðrun jafnt á innistöðu sem á
beitartíma, auk þess sem kynbætur
hafa skilað sínu en þetta er samt at-
hyglisvert og mætti jafnvel spyrja
hvort nóg sé að gefa kúnum al-
mennilega að éta? Svarið við þeirri
spurningu er að mínu áliti bæði já
og nei. Séu aðbúnaðarþættir kúnna
allir góðir, má ná umtalsverðri
aukningu í nyt með aukinni kjarn-
fóðurgjöf upp að vissu marki. Ef
aðbúnaðurinn er aftur á móti
slæmur, þarf oftast meira til! Ljóst
er að á þessum fjórum myndarbú-
um fara saman mikil gæði gróffóð-
urs, góð fóðrun og aðbúnaður
kúnna, enda voru þau öll í hópi af-
urðahæstu kúabúanna á Íslandi
árið 2005. Afkastageta kúnna okk-
ar er greinilega mikil þegar vel er
að verki staðið!
Aukin kjarnfóðurgjöf skilar sér!
Ef málið snýst eingöngu um að
framleiða meiri mjólk, en ekki endi-
lega að framleiða þá mjólk með
heimaöfluðu fóðri, þá virðist aukin
kjarnfóðurgjöf vera fljótlegasta
leiðin til að svara kalli markaðarins
um aukna mjólk! Ekki er sama
hvernig kjarnfóðurgjöf er háttað,
velja þarf rétta blöndu m.t.t. gróf-
fóðurs og svo þarf kýrin að fá kjarn-
fóðrið í hóflegum skömmtum yfir
daginn! Kjarnfóðurgjöfin á fyrri
hluta mjaltaskeiðs skilar mestu, en
ef tekst að ná kúnum í hærri nyt
þegar þær mjólka mest, þá skilar
það hærri nyt út mjaltaskeiðið.
Vissulega er verð á kjarnfóðri hátt
hérlendis, en hefur þú skoðað hve
mikilli mjólk aukin kjarnfóðurgjöf
getur skilað hjá þér og hvaða verð
þú getur fengið fyrir þá mjólk í dag?
Er ekki rými fyrir auknar tekjur hjá
þér? Ef þú hefur ekki skoðað þetta,
skaltu gera það, hugsanlega kemur
niðurstaðan þér á óvart!
Allt hitt, sem hægt er að bæta!
Vinna þarf markvisst í ,,öllu hinu“
sem getur aukið nytina, setja sér
markmið og vinna eftir þeim! Þar
má nefna atriði eins og uppeldi
kálfa og kvíga, aðbúnað kúnna,
hreinlæti, júgurheilbrigði, gæði
gróffóðurs og beitarstjórnun svo
eitthvað sé nefnt! Mannlegi þáttur-
inn varðandi mjaltirnar skiptir t.d.
gríðarlegu máli og þar má eflaust
gera betur í mörgum fjósum! Frá-
bært starf við mjaltir kúnna leggur
grunn að aukinni endingu þeirra, en
þar er mikla aukningu afurða að
sækja. Aflaðu þér aukinnar fræðslu
og þekkingar með námi við LBHÍ
eða leitaðu aðstoðar nágranna,
ráðunauta, dýralækna eða hjá
mjólkureftirlitinu til að ná betri tök-
um á því að láta kúnum „semja við“
þau tæki og tækni sem þú notar við
mjaltirnar. Staðreyndin er nefni-
legaa sú að eldri kýr mjólka meira
en þær yngri, svo framarlega sem
þær halda heilsu! Hve lengi endast
kýrnar í fjósinu hjá þér? Það er
spennandi til þess að vita að í kúa-
búskapnum geta allir bætt sig, líka
þeir sem eru að ná góðum árangri í
dag! Gangi ykkur öllum vel!
Tafla 1. Meðaltal meðalnytar
og -kjarnfóðurgjafar á kúabúunum fjórum
Ár Meðalnyt/kú Kjarnfóðurgjöf/kú
2000 5572 807
2001 5789 933
2002 5782 970
2003 6204 1171
2004 6268 1217
2005 6870 1441
Aukning á tímabilinu 1298 lítrar/kú 634 kg/kú
Til að auka nyt íslenskra
mjólkurkúa skjótt......
.....er einfaldast að auka kjarnfóðurgjöfina!
Brák á Stakkhamri, sem mjólkaði 9032 lítra árið 2005. Ljósfufjöll í baksýn.
Þar á bæ er kúnum einfaldlega gefið svo að þær mjólki mikið! Brák bar 6.
desember og mjólkaði yfir 40 lítra á dag í febrúar. Þá fékk hún 10 kg af
súrsuðu byggi og 10 kg af kjarnfóðri auk gróffóðurs að vild, bæði
vallarfoxgras og vel verkaða há.
Afkvæmadómur fyrir nautin,
sem fædd voru árið 1999 og not-
uð á Nautastöð BÍ, liggur nú fyr-
ir. Þessi nautaárgangur var í
minnsta lagi eða aðeins 20 naut.
Nokkrir síðustu árgangar nauta
hafa verið að skila til ræktunar-
starfsins mjög öflugum kynbóta-
gripum. Eftirtekjan úr þessum
árgangi verður greinilega veru-
lega minni.
Af þessum 20 nautum voru tíu
talin óhæf til frekari notkunar. Af
þeim tíu sem fá notkunardóm
verða fimm nú sett í almenna sæð-
isdreifingu frá Nautastöðinni og
skal gerð örstutt grein fyrir þeim
hér á eftir.
Rétt er að geta þess að nýtt kyn-
bótamat hefur verið reiknað fyrir
afurðaeiginleika og frumutölu, en
fyrir eiginleika sem byggja á skoð-
un og mjaltaathugun hafa engar
nýjar upplýsingar komið frá því í
haust.
Þollur 99008 frá Þverlæk í
Holtum var settur í almenna notk-
un síðastliðið haust. Hann hefur
með upplýsingum fyrir aukinn
fjölda dætra verulega styrkt sinn
dóm, hefur afurðamat 117 og 111 í
kynbótaeinkunn. Ekkert vafamál
er að þetta er öflugasti kynbóta-
gripurinn í þessum árgangi nauta.
Veikasti þáttur í mati hans er skap
þar sem hann hefur 73 í einkunn
en ástæða er til að leggja áherslu á
það að þrátt fyrir það eru ekki að
koma undan honum verulega
skapgallaðar kýr og um leið hefur
hann eitt alhæsta mat í gæðaröð
eða 126 þannig að eigendurnir
meta þessar kýr yfirhöfuð að góðu
einu. Þollur er undan Skildi 91022
og á Bassa 86021 að móðurföður.
Þollur er eina nautið úr 1999 ár-
ganginum sem notað verður sem
nautsfaðir.
Spuni 99014 frá Berustöðum í
Ásahreppi var einnig tekinn í al-
menna notkun síðastliðið haust.
Hann stendur með nánast óbreytt-
an dóm frá síðasta hausti (sem
finna má í Nautskrá) með sömu
kynbótaeinkunn, 103. Spuni er
sonur Stúfs 90035 og einnig dótt-
ursonur Bassa 86021 eins og Þoll-
ur.
Ábætir 99002 er frá Svalbarði
á Svalbarðsströnd. Þetta naut er
með í 105 í kynbótaeinkunn en
dætur hans eru ágætlega mjólkur-
lagnar með fremur góða júgur- og
spenagerð. Dómur um mjaltir er
heldur undir meðaltali (85) en
hans stóra tromp er kynbótamat
fyrir frumutölu sem er 131 og nýt-
ur hann þar góðra eiginleika föður
síns, Bætis 91034, en móðurfaðir
hans er Suðri 84023.
Ótti 99029 er frá Arnstapa í
Þingeyjarsveit. Kynbótaeinkunn
hans er 106. Dætur hans eru ágæt-
lega mjólkurlagnar með góða júg-
urgerð en slakasta kynbótamat fyr-
ir einstaka þætti er fyrir frjósemi
en þar geldur hann afa síns í móð-
urætt sem er Andvari 87014 en
Ótti er sonur Tudda 90023.
Gangandi 99035 er frá Göngu-
stöðum í Svarfaðardal. Kynbóta-
einkunn hans er 104. Dætur hans
eru vart nema í tæpu meðallagi
með afurðasemi. Þetta eru hins
vegar að útliti, einkum hvað júgur-
og spenagerð varðar einhver glæsi-
legast dætrahópur sem nokkru
sinni hefur komið til skoðunar hér
á landi og kynbótamat um mjaltir
er gríðarlega hátt (130). Lágt mat
fyrir frumutölu (73) er hins vegar
það sem mest dregur til lækkunar á
kynbótamati en þar er ástæða til að
benda á að hann er sonur Krossa
91032 og ætternisþátturinn vegur
enn mjög þungt í mati um þennan
eiginleika. Móðurfaðir Ganganda
er Þráður 86013.
Hin nautin, sem fengu notkun-
ardóm, geta áhugasamir bændur
fengið til notkunar með sérpöntun
úr sæði úr þeim líkt og menn
þekkja. Það eru eftirtalin naut; Viti
99016 frá Hundastapa á Mýrum,
Duggari 99022 frá Böðmóðsstöð-
um í Laugardal, Örvar 99028 frá
Lambhaga á Rangárvöllum, Kofri
99030 frá Stóra-Ármóti og Oddi
99034 frá Helluvaði á Rangárvöll-
um. Rétt er að benda á að úr Vita
99016 eru til það takmarkaðar
sæðisbirgðir að ekki var af þeirri
ástæðu mögulegt að bjóða hann til
almennrar notkunar.
Athygli er vakin á því að þessi
nýju naut, sem núna koma til notk-
unar, eru af fjölbreyttari uppruna
en oft hefur verið með nýja nauta-
hópa og þannig gjörbreytt mynd
miðað við t.d. síðasta árgang (1998
nautin).
Kynbótamat allra nautanna fyrir
einstaka eiginleika er að finna á
Netinu. Ítarlegri umfjöllun um
nautin mun einnig birtast í Frey og
endurnýjað nautaspjald með upp-
lýsingum um reynd naut í almennri
dreifingu verður fljótlega sent til
viðskiptavina Nautastöðvarinnar.
Afkvæmadómur nauta Nauta-
stöðvarinnar, sem fædd voru
1999, liggur fyrir
Jón V. Jónmundsson,
ráðunautur BÍ
jvj@bondi.is
Sverrir Heiðar, kennari
við Búfræðibraut LBHÍ
á Hvanneyri
Bændasamtökin
og vatnalaga-
frumvarpið
Að undanförnu hefur mikið verið
rætt um vatnalögin á Alþingi og
nokkrir þingmenn hafa nefnt um-
sögn Bændasamtaka Íslands við
frumvarpið í þessu sambandi. Ein-
staka þingmenn hafa haldið því
fram í umræðum að BÍ séu and-
stæð vatnalagafrumvarpinu. Þetta
er rangt.
Umsögn BÍ er á engan hátt nei-
kvæð gagnvart atriðum sem mest
hefur verið deilt um og snúa að
eignarrétti. Bændasamtökin hafa
ávallt stutt að tryggður sé einka-
eignarréttur á öllum landtengdum
réttindum. Það er mikil mistúlkun
á umsögn BÍ að halda því fram að
samtökin séu andsnúin meginefni
frumvarpsins.
BÍ sendu frá sér umsögn um
frumvarpið í fyrra og hún var
ítrekuð nú í vetur. Í umsögninni
eru gerðar nokkrar athugasemdir
við frumvarpið, en þær snúa ann-
ars vegar að skilgreiningum og
hins vegar voru settar fram spurn-
ingar er lúta að stjórnsýsluákvæð-
um. Þannig var lýst efasemdum
um að færa jafn mikið vald til
Orkustofnunar og gert er í frum-
varpinu, en samtökin lýstu ekki
yfir andstöðu við þessa breytingu.
Í umsögn BÍ er bent á að með
frumvarpinu eru numin á brott
ákvæði um réttarstöðu er varða
framræslu lands og við því var
varað.
Sigurgeir Þorgeirsson,
framkvæmdastjóri
Bændasamtaka Íslands