Bændablaðið - 28.08.2007, Blaðsíða 20

Bændablaðið | Þriðjudagur 28. ágúst 20070
Það varð svo á árinu 1993 að Stéttarsam­
band bænda óskaði eftir viðræðum við Bún­
aðarfélagið um sameiningu þessara tveggja
meginsamtaka bænda. Skipuð var samein­
ingarnefnd og tók hún þegar til starfa. Ég átti
sæti í henni og vann í þessum málum af hálfu
BÍ.
Mér varð það ljóst frá upphafi að Jónas var
ekki mikill áhugamaður um sameininguna og
dró þar margt í efa. Á hinn bóginn vil ég taka
það sérstaklega fram að hann vann aldrei
gegn þeirri þróun sem þarna átti sér stað.
Jónasi var mjög annt um Búnaðarfélagið,
starf þess og alla starfsmenn. Það var því í
raun hlutverk hans að gæta hagsmuna félags­
ins og starfsmanna þess við sameininguna.
Vissulega kom margt upp á í þessum ferli,
sem ekki verður rakið hér, og ég átti allmik­
il persónuleg samskipti við Jónas á þessum
tíma. Sameiningin varð svo að raunveruleika
og Bændasamtök Íslands urðu til. Þar með
var starf búnaðarmálastjóra lagt niður. Ég
ætla ekki að dylja það að ég hugsaði þá all­
mikið um það hvernig Jónas tæki þessu og
hvað tæki við hjá honum. Ég er ekki í vafa
um að þessi umskipti fengu töluvert á hann
þó að ekki bæri hann það á torg.
Jónas fór þá að vinna að ýmsum sérverk­
efnum fyrir Bændasamtökin, en síðan tók
hann til við ritstörf af fullum krafti. Hann
ritstýrði bókinni „Gunnar á Hjarðarfelli“,
sem BÍ gaf út. Einnig ritstýrði Jónas bók­
inni „Æðarfugl og æðarrækt á Íslandi“, mikið
verk og verðlaunað. Þá var Jónas að vinna
ásamt fleirum að miklu riti um sögu íslensks
landbúnaðar. Eru þá ótaldar margar greinar í
fagritum og blöðum.
Þá vil ég geta þess að í Bændahöllinni var
ávallt leitað til Jónasar þegar afla þurfti upp­
lýsinga um margt það sem gerst hafði á fyrri
árum, bæði í félagsmálum og um einstaklinga
sem komið höfðu við sögu landúnaðarmála.
Mér fannst Jónas blómstra við fræði­ og
ritstörfin og leyfi mér að halda því fram að
þarna hafi hann virkilega fundið starfsvett­
vang sem hann undi vel og þó að önnur störf
hans séu hin merkustu þá trúi ég því að rit­
verk hans muni halda nafni hans hæst á lofti
um ókomin ár.
Jónas var gríðarlega fróður um sögu lands
og þjóðar. Það er mér ómetanlegt að eiga
minningar frá ferð stjórnar Búnaðarfélags
Íslands hringinn í kringum landið og hlýða
á þá Jónas og Magnús á Gilsbakka ræða
um bændur og býli um land allt og aldrei
var komið að tómum kofunum. Eins þegar
maður kom í kaffistofuna í Bændahöllinni,
þar miðlaði Jónas óspart af þekkingu sinni,
en vissulega voru Þingeyjarsýslan og bændur
þar efstir á blaði. Maður fann að þar var hug­
urinn.
Eitt er ótalið og það var hin mikla varð­
staða Jónasar alla tíð um íslenskan land­
búnað. Ég er ekki viss um að menn almennt
geri sér grein fyri þessu. Yrði Jónas var við
að málsmetandi fólk hallaði réttu máli um
landbúnað var Jónas fyrsti maður til að hafa
samband við viðkomandi og benda á hið
rétta. Jónas var gríðarlega þekktur og virtur
einstaklingur í íslensku þjóðfélagi.
Kunningsskapur okkar Jónasar þróaðist og
þroskaðist eftir því sem árin liðu og varð að
vináttu. Ég þakka Jónasi fyrir þessi kynni og
fyrir hið mikla ævistarf hans fyrir íslenskan
landbúnað. Fjölskyldunni sendi ég samúðar­
kveðjur mínar.
Gunnar Sæmundsson
Jónas Jónsson helgaði íslenskum landbúnaði
allt sitt ævistarf. Það eru nú rétt 50 ár síðan
hann lauk kandídatsprófi frá Landbúnaðar­
háskólanum í Ási í Noregi og hóf kennslu
við Bændaskólann á Hvanneyri. Síðan féll
honum varla verk úr hendi í hálfa öld eða
nánast til dauðadags.
Starfsferill Jónasar mun rakinn hér að
framan, en ævi hans og störf mótuðust öðru
fremur af brennandi áhuga á ræktun landsins,
lífi og sögu þjóðarinnar. Hann var uppalinn á
menningarheimili og bar þess merki.
Jónas Jónsson lifði mikla umbrotatíma í
íslenskum landbúnaði. Hann var æskumaður
í sveit þegar vélvæðingin hófst, kennari við
bændaskóla, rannsóknamaður og ráðunautur
hjá Búnaðarfélagi Íslands, þegar uppgangur
sveitanna var hvað mestur, en þurfti síðar sem
búnaðarmálastjóri að takast á við samdrátt­
arskeiðið undir lok aldarinnar. Sem ráðunaut­
ur ferðaðist Jónas um mestallt landið til að
leiðbeina um nýrækt og mæla fyrir framræslu
og varð þannig gjörkunnugur landsháttum og
lífi sveitafólksins.
Jónas var mjög fjölhæfur maður og hafði
vítt áhugasvið. Landbúnaðurinn, framþróun
hans og hagur bænda stóð hjarta hans næst,
en stjórnmál og saga, ljóð og reyndar öll
þjóðleg menning áttu stórt rúm í huga hans,
enda var hann mjög fjölfróður og naut þess
að fræða aðra. Hann lagði drjúgt af mörkum
til skógræktar og náttúruverndarmála, var vel
ritfær og skrifaði mikið.
Ég kynntist honum fyrst að ráði eftir að
hann varð búnaðarmálastjóri og réð mig í
hlutastarf sem ráðunaut í sauðfjárrækt. Hann
var þægilegur yfirmaður, ekki afskiptasam­
ur, ef honum virtust verkefnin vera í réttum
farvegi, en þó áhugasamur um árangur og
framfarir. Okkur samdi ætíð vel, bæði þá og
síðar, þótt ekki færu skoðanir okkar saman
um alla hluti. Við vorum frændur; vinskap­
ur ávallt með heimilum okkar fyrir norðan,
og ég mun alltaf hafa notið frændskaparins,
enda Jónas frændrækinn vel. Jónas var dag­
farsprúður, en hann var ekki skaplaus og gat
funað upp, jafnvel af litlu tilefni, sérstaklega
ef hann taldi vegið ómaklega að sínum kær­
ustu hugðarefnum. En hann var jafnfljótur að
friðmælast, og aldrei varð ég var við að hann
væri langrækinn. Hann var félagslyndur,
tók fullan þátt í félagslífi á vinnustað, bæði
meðan hann var þar yfirmaður og engu síður
nú síðustu árin. Þau hjónin voru ávallt með
í sumarferðum starfsfólks og þá mátti fletta
ýmsum fróðleik upp í Jónasi.
Það eru nú rúm tólf ár síðan Jónas lét af
starfi búnaðarmálastjóra, þegar Búnaðarfélag
Íslands og Stéttarsamband bænda samein­
uðust á ný og nefndust Bændasamtök Íslands.
Hann hefur síðan haft starfsaðstöðu hjá sam­
tökunum og sneri sér fljótlega að því hugð­
arefni, sem hann hafði gælt við lengi, að rita
sögu íslensks landbúnaðar. Að þessu verki
hefur Jónas unnið sleitulaust undanfarin ár
ásamt Árna D. Júlíussyni sagnfræðingi og
aðeins fengið launað að litlu leyti, sem sýnir
ódrepandi dugnað hans og áhuga á málefn­
inu. Dauða hans bar brátt að en hann hafði
að mestu leyti lokið sínum hluta skrifanna,
þannig að ég vona að verkið komi út í heild
sinni á tilætluðum tíma; – það veit ég að
Jónas mundi meta mikils.
Að síðustu vil ég fyrir hönd Bændasamtaka
Íslands, stjórnar og samstarfsfólks Jónasar
til margra ára, svo og okkar hjónanna
þakka honum samfylgdina og allt sem hann
vann íslenskum bændum. Við sendum öll
Sigurveigu konu hans og fjölskyldu þeirra
innilegar samúðarkveðjur.
Sigurgeir Þorgeirsson
„Það er gott að vera Íslendingur í Wales,“
sagði Jónas við mig þegar fundum okkar bar
saman á skrifstofu hans á Rannsóknastofnun
landbúnaðarins í gamla Atvinnudeildarhúsinu
skammt frá Þjóðminjasafninu um miðjan 7.
áratug liðinnar aldar. Hann var annar tveggja
íslenskra búvísindamanna sem höfðu dvalist
um skeið við framhaldsnám og rannsóknir á
Welsh Plant Breeding Station í Gogerddan
upp úr 1960 og var þarna að gefa mér, ungum
stúdent, upplýsingar, því að ég stefndi að
búvísindanámi við Háskólann í Aberystwyth,
skammt frá WPBS, haustið 1966. Þessi
fyrstu kynni af Jónasi eru mér mjög minn­
isstæð; alúðleg framkoma og margvíslegum
spurningum svarað greiðlega. Veganestið
frá honum reyndist vel, það var virkilega
gott að vera Íslendingur í Wales, og þegar ég
kom þaðan að loknu doktorsprófi sumarið
1972, og var að leita að starfi, reyndist Jónas
mér afar vel, þá aðstoðarmaður Halldórs E.
Sigurðssonar landbúnaðarráðherra.
Á Hvanneyrarárum mínum kynntist ég
Jónasi enn betur, m.a. vegna formennsku hans
í nefnd sem samdi ný lög um búnaðarfræðslu,
og eftir að ég kom til Búnaðarfélags Íslands
urðum við samstarfsmenn og nágrannar á
ganginum langa á 3. hæð Bændahallarinnar
í 30 ár.
Hvort sem hann var ritstjóri Freys, bún­
aðarmálastjóri eða við sagnaritun í þágu land­
búnaðarins var hann alltaf sami góði félaginn.
Skotist var á milli skrifstofa með alls konar
hugmyndir, spurningar, vandamál, fróðleik
eða bara gamanmál, hann til mín, ég til hans.
Og þá var hann ekki amalegur ferðafélagi;
fróður um byggðir og bú, annt um hag bænda
og sá vítt um völl. Læt ég nægja að nefna eft­
irminnilega réttaferð í þrjár af stærstu fjár­
réttum í Húnavatnssýslum skömmu eftir að
ég kom til BÍ 1977, þ.e. Víðidalstungurétt,
Undirfellsrétt og Auðkúlurétt. Þó get ég
ekki látið hjá líða að geta þess hve ég, og
Svanfríður kona mín, minnumst oft með
ánægju afburðagóðrar leiðsagnar Jónasar
í starfsmannaferð í Þingeyjarsýslur, með
höfðinglegum móttökum í sumarhúsinu í
Yztafellsskógi, fyrir nokkrum árum.
Skógrækt, eins og reyndar öll ræktun, var
Jónasi kær og naut ég vissulega góðs af sam­
skiptum við hann við mótun leiðbeininga­
starfa á sviði landnýtingar. Með dugnaði og
góðri eftirfylgni hafði hann með ýmsum hætti
áhrif á gang mála. Má nefna að Jónas beitti
sér fyrir útgáfu veggspjalda með myndum af
íslenska búfénu og var mikill áhugamaður
um verndun þess, þar með íslensku mjólk­
urkýrinnar. Nú, þegar lífrænn landbúnaður
er í sókn víða um lönd, tel ég sérstaklega við
hæfi að geta þess að Jónas lagði í raun grunn
að leiðbeiningastarfi á því sviði vorið 1993
með því að biðja mig að kynna mér slíka
búskaparhætti og liðsinna bændum sem vildu
hlúa að þessum vaxtarbroddi til nýsköpunar í
búvöruframleiðslu.
Samskiptin við búnaðarmálastjórann
Jónas voru ekki alltaf átakalaus þegar ég sat í
fyrstu samninganefnd landsráðunauta BÍ um
kaup og kjör og sem trúnaðarmaður þeirra hjá
Félagi íslenskra náttúrufræðina. Ætíð fengust
þó sanngjarnar og farsælar niðurstöður því
að félagshyggjumaðurinn Jónas var drengur
góður sem vildi leysa málin þannig að sem
flestir mættu vel við una.
Það er því margs að minnast þegar litið er
um farinn veg en þó er mér nú efst í huga hve
góður samstarfsmaður og félagi Jónas var
alla tíð.
Hann kveð ég með söknuði.
Eiginkonu, börnum og öðrum aðstandend­
um sendum við kona mín innilegar samúðar­
kveðjur.
Ólafur R. Dýrmundsson
Ystafell í Kinn. Jónas mun hafa fæðst í gamla húsinu en allt sem eftir er af því er grunnurinn og kjallarinn sem sést til vinstri. Ofan á honum rís súla sem reist var til minningar um að í því húsi
var Samband íslenskra samvinnufélaga stofnað árið 1902. Mynd: –ÞH