Bændablaðið - 10.09.2009, Blaðsíða 8

8 Bændablaðið | fimmtudagur 10. september 2009
Það hefur farið góðum sögum
af loðdýrarækt undanfarin ár.
Miklar framfarir hafa orðið í
greininni á flestum sviðum og
afkoma bænda sem hana stunda
verið góð. Loðdýrarækt er ekki
fjölmenn atvinnugrein, hún er
stunduð á rúmlega 20 býlum og
veitir tæplega 100 manns vinnu.
Framtíðarhorfur eru hins vegar
afar bjartar, ef marka má orð
Björns Halldórssonar formanns
Sambands íslenskra loðdýra-
ræktar. Bændablaðið hefur að
undanförnu rætt við formenn
búgreinasamtaka íslenskra
bænda og nú er röðin komin að
loð dýra bændum.
Loðdýrarækt hefur þá sérstöðu
meðal íslenskra búgreina að fram-
leiða að heita má eingöngu til út-
flutnings.
„Já, við erum algerlega háð
heims markaði og flytjum alla okk-
ar framleiðslu úr landi. Þessi litli
innanlandsmarkaður sem hér er
fyrir skinn sækir nær ekkert til
okkar. SÍL er umboðsaðili fyrir
Copenhagen Fur í Danmörku sem
er uppboðshús og markaðsfyrirtæki
í eigu danskra loðdýrabænda. Þetta
fyrirtæki tekur við svo gott sem
allri okkar framleiðslu.
Bændur borga ákveðna upphæð
á hvert skinn og fyrir það gjald
fá þeir sendar allar umbúðir og
merkingar. Þeir þurfa svo að koma
skinnunum á næsta flutningsaðila
en kostnaður við flutning og trygg-
ingar er innifalinn í gjaldinu sem
er 8,50 danskar krónur á skinn. Í
þeirri upphæð er einnig fólginn
allur kostnaður við sölu og mark-
aðssetningu skinnanna. SÍL fær 1
kr. danska á hvert skinn í umboðs-
laun og 0,25% af veltu íslenskra
loðskinna á uppboði. Undanfarin ár
hafa bændur svo fengið 1% af verði
hvers skinns til baka sem einskonar
premíu vegna þess hve vel gengur
að reka Copenhagen Fur, þannig
að heildarkostnaður þeirra við að
koma vöru sinni á markað hefur
verið um 5 krónur danskar, eða um
120 ísl. kr. fyrir hvert skinn. Mér er
til efs að nokkur útflutningsgrein í
landinu búi við sambærileg kjör.“
Skinnaverðið hefur líka verið
talsvert hátt að undanförnu.
„Já, síðustu 7-8 árin hefur
það varla farið undir 200 krónur
dansk ar og farið upp í tæpar 300
kr. Þetta gerir að lágmarki 4.800
ísl. kr. á núverandi gengi. Fram-
leiðslu kostnaður skinnanna er að
meðal tali um 3.200 krónur og þá
er búið að reikna inn mjög mikinn
fjár magns kostnað. Afkoman er því
mjög góð eins og er.“
Tekjur og skuldir í erlendri mynt
Hversu mikil er framleiðslan?
„Undanfarin ár hefur hún verið
á bilinu 150-180.000 minkaskinn á
ári. Búin eru rétt rúmlega 20 tals-
ins og meðalvelta á bú hefur verið á
bilinu 25-30 milljónir króna.“
Þessi staða að hafa tekjur ykkar
og skuldir í erlendum gjaldmiðli
hefur væntanlega þýtt það að hrun-
ið sem hér varð hefur ekki komið
eins illa við ykkur og flesta aðra
bændur.
„Já, það er rétt að skuldir flestra
loðdýrabænda eru í erlendri mynt,
enda eðlilegt að tengja þær tekjun-
um. Langflestir eru með afurðalán
sín í Danmörku og þau eru á mun
betri kjörum en bjóðast hér á landi,
4,8% vexti og enginn annar kostn-
aður. Þetta er samkvæmt samningi
við uppboðshúsið.
Að öðru leyti hafði hrunið
áhrif á markaðsverðið í heiminum.
Lækkunin er í kringum 20% í doll-
urum. Það er ekki mikil lækkun í
ljósi þess að gengi íslensku krón-
unnar hefur lækkað um 100% á
sama tíma. Þetta er mikil breyting
frá því sem var hér í mörg ár þegar
gengið var allt of hátt skrifað, það
var eins og ætlunin væri að drepa
allar útflutningsgreinar nema
kannski álframleiðslu. Það mun-
aði litlu að það tækist. Við lifum að
verulegu leyti á útflutningi og það
eru galnir pólitíkusar sem halda að
við getum lifað ár eftir ár við nei-
kvæðan viðskiptajöfnuð. Það dæmi
gengur einfaldlega ekki upp. Við
sitjum í súpunni út af þessu núna.“
Mikill hraði í minkarækt
Fóðurframleiðslan var lengi
vanda mál en er það ekki liðin tíð?
„Jú að miklu leyti, það var
gengið í að laga það sem var að í
fóðurgerðinni og auka stöðugleik-
ann í henni sem skiptir mestu máli.
Smæðarinnar vegna náum við ekki
eins langt í því og við viljum, en
við fengum aðstoð til þess að hag-
ræða í fóðurstöðvunum enda höfðu
þær liðið fyrir fjármagnsskort frá
upphafi og voru illa búnar tækni-
lega. Þetta tókst að laga og á fimm
ára timabili lækkaði fóðurverð í
krónutölu þrátt fyrir verðbólgu.
Nú erum við með eitt allra lægsta
fóðurverð í Evrópu, þriðjungi lægra
en í Danmörku og Noregi.
En við erum ekki hætt því það er
hægt að gera miklu meira. Hraðinn
í þessari búgrein er mun meiri en í
öðrum greinum. Sjálfur er ég með
kýr og kindur ásamt minkunum og
mér finnst tíminn standa kyrr þar
í samanburði við minkaeldið. Þar
kemur líka til að ræktunin geng-
ur hratt fyrir sig, það er svo stutt
á milli kynslóða og fjöldi dýranna
mikill. Þekkingin og tæknin er á
svo háu stigi í minkaræktinni að
maður verður að vera á tánum til
þess að fylgjast með.“
Í ljósi þessarar góðu stöðu er
þá ekki grundvöllur fyrir að auka
ræktina? Er ekki pláss fyrir fleiri
bændur í greininni?
„Jú, það er það. Ekki er það
markaðurinn sem takmarkar okkur.
Heimsmarkaðurinn fyrir minka-
skinn er 47 milljónir skinna á þessu
ári svo við gætum alveg aukið
okkar framleiðslu í 1-2 milljónir án
þess að það væri til trafala á mark-
aðnum. Ef við getum framleitt
ódýrari skinn en aðrir þá er ekkert
því til fyrirstöðu að auka ræktina.
Við höfum flest allt sem þarf til að
auka framleiðsluna. Hráefnismálin
í fóðurgerðinni yrðu auðveldari
viðfangs ef greinin stækkaði því
við höfum liðið fyrir smæðina.
Sporin hræða
Við erum með samtök og umgjörð
sem virka vel og tökum virkan þátt
í norrænu og evrópsku samstarfi.
Menn taka eftir því sem við erum
að gera því hér hafa orðið meiri
framfarir en í öðrum löndum und-
anfarin ár í kynbótum og gæðum
skinnanna. Við þessir eldri í brans-
anum vitum hvaða mistök hafa
verið gerð og hvað þarf að gera til
þess að láta hlutina ganga.
Við höfum hins vegar verið
tregir til að hvetja menn til þess
að fara út í þessa starfsemi og því
ræður forsagan. Það er þannig að
loðdýrarækt hefur um langt skeið
verið eitt tveggja helstu skamm-
aryrða tungunnar ásamt fiskeldi þó
þau hafi nú horfið í skuggann af
útrásinni. En við vitum miklu betur
núna hvernig á að reka loðdýrabú
en íslenskt bankafólk hvernig á að
reka banka.“
Sérðu fyrir þér að bændum sem
leggja loðdýrarækt fyrir sig muni
fjölga?
„Mér fyndist í raun fáránlegt
ef það gerðist ekki. Það er verið
að leita að atvinnutækifærum og
leiðum til þess að nýta það sem
landið hefur upp á að bjóða. Þessi
grein gefur augljóslega færi á því
að nýta hráefni og þekkingu sem
til er. Náttúran hrópar á skít, meiri
áburð, en við erum í þeirri und-
arlegu stöðu að heilbrigðiseftirlitið
bannar okkur að nota skítinn. Hann
er nýttur til matvælaframleiðslu
í nágrannalöndum okkar en við
megum ekki nota hann.
Þessi grein byggist á því að nýta
úrgang og gera úr honum verðmæti,
vissulega með nokkrum bygging-
um og tækjum, en að mestu leyti
með vinnu. Af hverju skinni sem
selt er fara 6-700 krónur í laun og
það í hreinum gjaldeyri. Mér fynd-
ist því mjög skrítið ef menn huga
ekki að möguleikum loðdýrarækt-
ar, en sporin hræða.“
Leitað eftir erlendum fjárfestum
Björn segir að verið sé að skoða að
frumkvæði Fjárfestingarstofunnar
hvort það sé raunhæfur kostur að
kynna Ísland fyrir erlendum fjár-
festum sem land tækifæranna í loð-
dýrarækt. „Þessi vinna er að fara af
stað. Það er verið að skoða stöðu
okkar og markaðinn í samanburði
við nágrannalöndin. Þetta er gríðar-
lega spennandi verkefni, enda hefur
það verið stefna SÍL undanfarin ár
að fá erlenda aðila inn í greinina.
Það eru blikur á lofti í þessari grein
í öðrum löndum. Hún er beinlínis
bönnuð í Bretlandi og Austurríki
og önnur lönd eins og Holland og
Svíþjóð eru að þrengja að henni.
Danir eru búnir að banna refarækt
en það tekur gildi eftir 15 ár.
Þörfin fyrir framleiðslu skinna
hefur hins vegar vaxið. Þegar
hrunið varð í greininni árið 1986
fór heimsframleiðslan úr 30 millj-
ónum skinna í 20 milljónir. Núna
er framleiðslan miklu meiri, fór í
55 milljónir skinna fyrir tveimur
árum. Það eru tugir þúsunda starfa
í Evrópu tengd loðdýrarækt og
ljóst að ef hún verður bönnuð þar
þá flyst hún til annarra landa. Við
höfum sagt að við teljum skynsam-
legt að auka hana hér því við þekkj-
um allar aðstæður og vitum hvaða
kröfur eru gerðar til aðbúnaðar dýr-
anna og faglegrar meðhöndlunar
þeirra. Það er hins vegar staðreynd
að í sumum þeirra landa sem hafa
verið að hasla sér völl í greininni er
ekki litið sömu augum á dýravernd
og hér á Vesturlöndum. Ef við vilj-
um að þessi framleiðsla fari fram
í löndum þar sem dýravernd er í
hávegum höfð þá er Ísland augljós
kostur. Hér er heldur enginn áhugi
á að leggja þessa grein í einelti, það
ég best veit.“
Þarf að vera aðalbúgrein
Þú sagðist vera með kýr og kind-
ur meðfram loðdýraræktinni. Er
hún yfirleitt aukabúgrein eða hafa
menn hana að aðalstarfi?
„Hún verður helst að vera aðal-
búgrein. Þetta er mjög sérhæfð
vinna sem krefst sérhæfðrar þekk-
ingar og búnaðar. Auðvitað er
hægt að stunda þetta sem aukabú-
grein, til dæmis ef sameinast er um
skinnaverkun og slíkt. En það er
skynsamlegast að menn einbeiti sér
að þessu og þannig er það í flestum
tilvikum. Það eru 4-5 blönduð bú,
hin eru hrein loðdýrabú og þau eru
yfirleitt frekar stór með veltu allt
upp undir 100 milljónir. Á stærstu
búunum eru um 4.000 læður og árs-
framleiðslan um 20.000 skinn. Alls
skaffar þessi grein á bilinu 80-100
störf en þau gætu verið mikið fleiri.
Hráefnisframboðið í landinu er
það mikið að það væri auðvelt að
tífalda veltuna. Við vitum hvernig
á að gera þetta svo þeir sem hafa
áhuga ættu að snúa sér til okkar hjá
SÍL.“
Að lokum, Björn, hver er af staða
SÍL til aðildar Íslands að Evr ópu-
sam bandinu sem nú hefur verið sótt
um?
„Hún er mjög skýr, við vilj-
um alls ekki fara inn í Evrópu sam-
bandið. Fyrir því eru margvísleg
rök þótt bein áhrif á rekstur okkar
yrðu ekki mikil við aðild. En hlið-
arverkanir af aðild yrðu þær að loð-
dýrarækt myndi leggjast fljótlega af.
Fyrir því eru einföld rök. Við aðild
myndi mjólkurframleiðsla dragast
verulega saman og þar með fram-
boð á sláturúrgangi af nautgrip-
um sem skiptir okkur miklu máli.
Neysla kindakjöts myndi minnka
en sláturúrgangur úr sauðfjárrækt
er einnig mikilvægur í fóðurfram-
leiðslunni, sem og úrgangur úr kjöt-
vinnslum. Það þarf enginn að efast
um hvað verður um sjávarútveginn
sem heyrði ummæli spænska sjáv-
arútvegsráðherrans í sumar, hann
færi illa, vinnslan myndi færast burt
af landinu. Við það myndi framboð
á hráefni snarminnka og þar með
grundvöllur undir loðdýrarækt, svo
einfalt er það. Þess vegna segjum
við nei,“ segir Björn Halldórsson
bóndi á Akri í Vopnafirði og for-
maður Sambands íslenskra loðdýra-
bænda. –ÞH
Fáránlegt ef loðdýrabændum fjölgar ekki á næstunni
– segir Björn Halldórsson, formaður Sambands íslenskra loðdýrabænda, SÍL, en samtökin vinna nú að því að laða erlenda
fjárfesta að greininni
Björn Halldórsson loðdýrabóndi að störfum hjá minkunum á Akri í Vopnafirði.
Landbúnaðarsýningin Glæta 2009 var haldin í Borgarnesi í lok ágúst en um 3.000 manns lögðu þangað leið
sína. Enginn kreppubragur var á sýningarhöldurum sem náðu að fylla nýja reiðhöll Borgnesinga af fyrirtækj-
um sem höfðu ýmislegt að bjóða. Þá var húsdýrasýning þar sem m.a. mátti sjá geitur og hænsni í öllum
regnbogans litum. Nokkrir bændur kynntu framleiðsluvörur sínar en á meðfylgjandi mynd má sjá bændurna
frá Ytra-Álandi sem voru komnir alla leiðina úr Þistilfirði til að kynna kofareykt sauðahangikjöt. Þeir eru með-
limir í „Beint frá býli“ og ekki var annað að sjá á viðtökum gesta að hangikjötið félli í góðan jarðveg.
Hangikjötið
freistaði gesta