Bændablaðið - 09.06.2011, Blaðsíða 10

10 Bændablaðið | fimmtudagur 9. júní 2011
Sigurður Gunnarsson, bóndi á
Hnappavöllum í Öræfum (þar
sem búið er á þrem bæjum), var
að aðstoða bændur í Fljótshverfi
þegar blaðamenn Bændablaðsins
bar að garði í fyrri viku. Hann segir
öskuvandamál í Öræfunum hverf-
andi í samanburði við það sem er
í Fljótshverfinu. „Ég held að þar
hafi ekki nokkur maður áhyggjur af
heyskap í sumar.
Þar er bara ryk í grasi og ég vona
að það verði ekki til ama í sumar.
Yfirleitt rignir það mikið hjá okkur í
austanáttinni að við þurfum sjaldnast
að kvarta undan skorti á vætu.
Fréttir
Best væri að fé yrði ekki hleypt á
afrétti Skaftfellinga í sumar að mati
Gústavs Magnúsar Ásbjörnssonar
héraðsfulltrúi Landgræðslu ríkis-
ins á Suðurlandi. Ástand þeirra
er afar dapurt vegna ösku frá
Grímsvatnagosinu og sömu sögu
má segja um heimalönd á ákveðn-
um svæðum.
Að sögn Gústavs er um
að ræða afréttarlönd upp af
Kirkjubæjarklaustri. „Þetta eru
Landbrotsafréttur, Miðafréttur og
Austur-Síðuafréttur. Svo eru þrjár
heiðar þarna sem eru heimalönd og
ástandið þar er svipað, Núpahraun,
Seljalandsheiði og Kálfafellsheiði.“
Ástandið víða slæmt
Gústav hefur farið um svæðið allt
og segir að ástandið sé víða slæmt.
„Það er ansi mikil aska og það
verður minna hægt að nýta svæðið
í ár heldur en venjulega. Það væri
best að sleppa því að fara með fé
á þessa afrétti en auðvitað verður
féð einhvers staðar að vera.“ Gústav
bendir á reynsluna frá því í fyrra.
„Það var í raun nægur gróður á
svæðinu en þegar var um öskufok
að ræða hraktist féið bara undan því
og hafði það kannski ekki allt of gott.
Það má gera ráð fyrir svipuðu ástandi
í ár ef fé verður sett á afréttinn og
það mun væntanlega koma niður á
afurðum þá.“
Gústav segir að ýmislegt geti haft
áhrif á framvindu mála á svæðinu.
„Það hefur auðvitað verið mjög kalt
og það hjálpar ekki gróðrinum. Góðu
fréttirnar eru þær að í dag [þriðjudag]
og í gær hefur mikið magn ösku
fokið á haf út. Á sama tíma er hins
vegar hefðbundið sandfok í gangi
sem að særir gróðursvörðinn þannig
að þetta er svona tvíbent sverð. Það
væri auðvitað til mikilla bóta ef við
fengjum verulega góða úrkomu,
bæði til að hjálpa gróðrinum og til
að binda öskuna.“ /fr
Best ef fé færi ekki á afrétt
Kindur að næla sér í tuggu á gossvæðinu undir Kálfafellsheiði. Mynd / HKr.
Ekki áhyggjur af ösku í Öræfum
Sigurður Gunnarsson, bóndi á
Hnappavöllum í Öræfum. Mynd / HKr.
Fjöldi manna hefur aðstoðað íbúa á gossvæðinu við að hreinsunarstörf. Mynd / TB
Jarðvísindamenn sögðu Gríms-
vatnagosið formlega lokið
30. maí og í kjölfarið afléttu
Almannavarnir viðbúnaðarstigi
vegna hamfaranna. Eftir gosið tók
við hreinsunarstarf hjá íbúum á
svæðinu, fjölda hjálparsveitar-
manna og annarra sjálfboðaliða
sem spúluðu byggingar og þrifu
innandyra. Í Fljótshverfi hefur
verið unnið að hreinsun úti við þar
sem þess reynist þörf. Ráðunautar
og dýralæknar hafa heimsótt bæi
og rætt við bændur sem flestir
hverjir bera sig vel þrátt fyrir
óvenjulegar og á tíðum erfiðar
aðstæður. Ljóst þykir að askan
verður bændum og búpeningi til
ama um nokkurt skeið, bæði hvað
varðar gæði heyja og öskufok sem
er afar hvimleitt.
Bændur ættu að forþurrka hey
eins og hægt er
Unnsteinn Snorri Snorrason, bútækni-
ráðunautur hjá Bændasamtökunum,
fór um öskusvæðið í síðustu viku
ásamt fleiri ráðunautum og ræddi við
bændur um afleiðingar gossins. Hann
sagði að heilt yfir væri ástandið bæri-
legt og betra en hann hafði gert sér í
hugarlund. „Þegar litið er til reynsl-
unnar af Eyjafjallajökulsgosinu þá
tel ég að heyskapur á svæðinu muni
ganga ágætlega fyrir sig þó vissulega
verði heyið öskumengað af sumum
svæðum. Við teljum að bændur ættu
að einbeita sér að því að forþurrka
heyið vel og gæta að því að stilla
sláttuvélar aðeins fjær en vaninn
er. Sama er að segja um stillingar
á snúnings- og rakstrarvélum. Þeir
bændur sem ekki ætla að forþurrka
þurfa að huga vel að gerjunarhæfni
fóðursins og þá jafnvel notkun á
sýrandi íblöndunarefni. Reynslan úr
Eyjafjallagosinu sýndi okkur að áhrif
ösku á vélarnar eru þónokkur, t.d.
slitna hnífar margfalt hraðar þegar
öskumengun er í sverðinum,“ sagði
Unnsteinn. Hann taldi jafnframt að
menn ættu að flýta sér hægt í endur-
ræktun, skaðinn væri e.t.v. ekki eins
mikill og liti út fyrir í fyrstu.
Kornræktin skaddaðist ekki
við öskufallið
Jónatan Hermannsson jarðræktar-
fræðingur hjá Landbúnaðarháskóla
Íslands og Kristján B. Jónsson
ráðunautur hjá Búnaðarsambandi
Suðurlands fóru um öskusvæðið
síðasta dag maímánaðar til þess að
meta ástand kornakra eftir öskufallið.
Fóru þeir félagar á 17 bæi og nánast
í hvern einasta kornakur í sýslunni
að eigin sögn. Fram kom í pistli sem
Jónatan ritaði á Netið eftir heimsókn-
ina að ástandið reyndist mun betra
en menn höfðu talið. „Akrar voru
eðlilega misjafnir en í heildina leit
kornið prýðilega út. Sáð hafði verið
í akra á bilinu 30. apríl – 18. maí.
Sumt kornið var því ekki komið upp
þegar öskubylur geisaði og hafði
því ekkert af honum að segja. En
af korninu sem farið var að spretta
hafði öskufok sorfið blöðin svo þau
visnuðu. Við það gulnuðu akrar
um hríð. Hvergi sást þó að askan
hefði skemmt vaxtarsprota og ný
blöð koma nú fram á eðlilegan hátt.
Kornið er nú í sprettu og guli blærinn
er að hverfa af ökrunum. Ætla má
þó að askan hafi tafið sprettu eitt-
hvað í þeim ökrum þar sem fyrst
var sáð. Beinar skemmdir eru hins
vegar ekki miklar,“ sagði Jónatan
Hermannsson í stuttum pistli á vef
LbhÍ eftir heimsóknina.
Fé á batavegi
Gunnar Þorkelsson héraðsdýralæknir
á Kirkjubæjarklaustri sagði í sam-
tali við Bændablaðið að það sem
mest skæri í augun, ef svo mætti
að orði komast, væri blindan sem
lagðist aðallega á fullorðið fé. „Hún
er hins vegar að ganga til baka og féð
virðist vera að ná sér af þessu. Það
var helst fullorðið fé sem varð blint
en lambféð þoldi öskufjúkið betur.
Féð er á batavegi og kindur að fá
sjónina á ný. Vonandi verður þetta
því ekki viðvarandi vandamál,“ sagði
Gunnar. Hann sagði að það sem ylli
áhyggjum væri hvernig fóðrið kæmi
til með að verkast hjá bændum en
öskumengað hey getur valdið auknu
tannsliti í búpeningi. Varðandi öskuf-
júkið þá sagði Gunnar það pirrandi
bæði fyrir menn og skepnur. „Við
höldum að það hafi hins vegar ekki
teljandi áhrif á öndunarfæri búfjár
en í lungum sem voru krufin af
Eyjafjallasvæðinu í fyrra kom ekkert
óeðlilegt í ljós.“
Áhrifin á lífríkið margvísleg
Starfsmenn Veiðimálastofnunar fóru
í vettvangsferð á gosslóðir og gerðu
ýmsar mælingar við goslok. Ekki
hafa fengist spurnir af dauðum fiski
í ám eða vötnum á svæðinu ef frá er
talið tjón hjá fiskeldisbændum sem
var minna en á horfðist. Ein ástæða
fyrir því að ekki hefur verið vart við
fiskidauða er talin sú að sjóbirtingur,
hrygningar- og geldfiskur sé genginn
til sjávar. Þótt fyrstu niðurstöður
Veiðimálastofnunar bendi til þess
að gosaskan hafi ekki haft teljandi
áhrif á fiska í ám í Skaftárhreppi
kunna enn að koma fram skaðleg
áhrif þegar aska skolast í árnar,
segir í skýrslu starfsmanna sem birt
er á vefnum. Kviðpokaseiði, sem
eru viðkvæm, eru nú í mölinni og
kunna þau að hafa skaðast. Frekari
rannsóknir munu væntanlega gefa
betri mynd af hver áhrif öskufalls
frá Grímsvötnum hefur haft á fiska
í ám í Skaftárhreppi.
Gróður mun standast áfallið ef
tíðarfar verður hagstætt
Erling Ólafsson skordýrafræð-
ingur og Sigurður H. Magnússon
gróðurvistarfræðingur hjá
Náttúrufræðistofnun Íslands ferð-
uðust um svæðið um mánaðamótin
í þeim tilgangi að huga að gróðri,
smádýra- og fuglalífi. Þeir mátu það
svo að þrátt fyrir verulegt öskufall
mætti ætla að gróður muni víðast
hvar á láglendi standast áfallið en það
fari þó mjög eftir tíðarfari á komandi
vikum. Neikvæð áhrif á smádýr geta
orðið veruleg, einkum á jarðvegsdýr
af ýmsu tagi og smádýr sem byggja
afkomu sína á víði og birkilaufum.
„Lítið varð vart við varpatferli fugla,
söng eða önnur merki um gott gengi
þeirra. Það skal þó haft í huga að kalt
var í veðri, mest um 6°C, og kann
það að hafa ráðið miklu um það hve
fuglalíf var dauft,“ segir í samantekt
Erlings og Sigurðar sem birt er á vef
Náttúrufræðistofnunar.

Þjónustumiðstöð á Klaustri
Þjónustumiðstöð fyrir íbúa
í Skaftárhreppi hefur verið
opnuð í grunnskólanum á
Kirkjubæjarklaustri. Hún verður opin
frá klukkan 10-13. Meginverkefni
þjónustumiðstöðvarinnar er að
sinna eftirmálum eldgossins í
Grímsvötnum, sem snúa að íbúum,
sveitarfélögum og uppbyggingar-
starfi. /TB
Skaftfellingar að ná vopnum sínum eftir Grímsvatnagosið:
Askan gerir bændum í
Skaftárhreppi erfitt fyrir