Fréttablaðið - 07.08.2012, Blaðsíða 16

16 7. ágúst 2012 ÞRIÐJUDAGUR
Þær ánægjulegu fréttir bárust nýverið úr herbúðum ríkis-
stjórnarinnar að nú gætum við
Íslendingar loks farið að rétta
úr kútnum eftir allmörg mögur
ár, botninum væri náð og fram
undan væri betri, alltént skárri,
tíð. Þjóðin hefur af skiljanlegum
ástæðum verið í vörn síðan hún
skoraði eitthvert eftirminnilegasta
sjálfsmark sem nokkur þjóð hefur
skorað á undanförnum áratugum.
Og þannig hefur það einnig verið
hjá Kvikmyndaskóla Íslands (KVÍ).
Ég kom til starfa við skólann haust-
ið 2010 og frá fyrsta degi hefur tak-
tíkin verið varnarleikur, gegn vilja
okkar og metnaði, því við viljum
leika sóknar leik og skora mikið af
mörkum. Núna, tæpum tveimur
árum síðar höfum við kannski
einu sinni eða tvisvar komist yfir
miðju og varla átt nema eitt skot
á mark. Það var þegar við vorum
formlega samþykkt í alþjóðasamtök
130 bestu kvikmyndaskóla heims,
CILECT.
Það gerðist ekki á einni nóttu.
Fyrst þurftum við að fara í gegn-
um ár reynsluaðildar, kollegarnir
þurftu að tékka almennilega á
okkur, hvort við værum samboðin
samtökunum. Og viti menn, svo
reyndist vera. Þrátt fyrir að við
værum að reka einn ódýrasta kvik-
myndaskóla Evrópu. Þrátt fyrir
að aðstandendur skólans gætu
ekki sýnt fram á örugga framtíð í
verndarskjóli ríkis valdsins. Þrátt
fyrir ótal óvissuþætti í rekstri
og ákveðna fordóma leikra sem
lærðra.
Við vorum boðin velkomin í
samtökin vegna þess að erlendir
félagar okkar dáðust af dirfsku
okkar og baráttuþreki. Einhverjir
myndu eflaust segja fífldirfsku,
en útlendingarnir sáu fyrst og
fremst skóla sem framleiddi
meira magn af frambærilegum
nemendaverkum en margir
skólar sem eru stærri, eldri og
ríkari. KVÍ er auðvitað engan
veginn eini kvikmyndaskólinn
í álfunni sem hefur þurft að
berjast fyrir tilverurétti sínum.
Eitt af hlutverkum CILECT er
að styðja við og standa vörð um
gæði kvikmyndamenntunar.
Þeir vita auðvitað að hagsæld
og ríkidæmi er engin trygging
fyrir listrænum afrekum. En
þeir vita jafnframt að af engu
vex ekkert. Þeir vissu að hin ört
vaxandi list- og atvinnugrein sem
kvikmyndagerðin er á Íslandi
þyrfti sterkt bakland, frjóa jörð.
Og þeir treystu KVÍ til að vera sá
jarðvegur.
Íslensk stjórnvöld hafa að
undan förnu sýnt að þau gera sér
fulla grein fyrir mikilvægi kvik-
myndagerðar fyrir íslenskt þjóðar-
bú. Þingmenn hafa lofað þennan
umhverfisvæna og ört vaxandi
tekjustofn. Enda má segja að
uppskera af vinnu íslenskra sem
erlendra kvikmyndagerðarmanna
á Íslandi lendi fyrst og fremst í
vasa ferðaþjónustunnar, hjá flug-
félögum, verslunum og almennri
þjónustustarfsemi, svo ekki sé
minnst á þær tekjur sem ríkið fær
í formi skatta. Og það er vel. En
það er reyndar synd að ávöxtur
erfiðisins lendir einna síðast í
vasa þeirra sem skópu verðmætin,
kvikmyndagerðarfólksins sjálfs.
Þetta horfir þó til bóta – að flestu
leyti: Það gleymdist því miður að
gera ráð fyrir undirstöðunni,
menntuninni sjálfri. Að vísu er
hópur á vegum mennta- og menn-
ingarmálaráðuneytisins að skila
skýrslu um framtíðarskipan kvik-
myndamenntunar á Íslandi á næstu
dögum, og það verður fróðlegt að
sjá hverjar tillögur þeirra verða.
En á meðan við bíðum hangir fram-
tíð eina starfandi kvikmyndaskóla
landsins í algerri óvissu. Skóla sem
hefur borið hróður íslenskrar kvik-
myndagerðar langt út fyrir land-
steinana. Skóla sem hefur vaxið og
dafnað á undanförnum árum og er
um þessar mundir að fagna tuttugu
ára afmæli.
Það væri sannarlega stórmann-
leg og glæsileg gjöf skólanum
og kvikmyndagerðinni á Íslandi
til handa, ef menntamálaráð-
herra myndi á næstunni bjóða
skólanum þjónustusamning til
nokkurra ára, samning sem gerði
skólanum kleift að starfa með eðli-
legum hætti, að mennta fólk sem
stenst aljóðlegar kröfur um fagleg
vinnubrögð, að snúa vörn í sókn,
og koma boltanum loks yfir miðju
og (við eigum nefnilega öfluga
markaskorara) skora glæsileg
mörk sem koma Íslandi endanlega
á blað.
Íslensk stjórnvöld hafa að undanförnu
sýnt að þau gera sér fulla grein fyrir
mikilvægi kvikmyndagerðar fyrir íslenskt
þjóðarbú.
Samfélagsgerð er afleiðing af umhverfi sem þróast í
langan tíma. Foreldrar skapa
umgjörð í uppeldi sem leggur
grunn að hugarfari þeirra
barna og börnin beita síðan
sömu aðferðum í uppeldi sinna
barna. Það eru mikil tengsl
á milli foreldra og barna í
menntun, tekjum og lífsmunstri
og foreldrar eru í uppeldinu að
leggja grunn að lífsmunstri
sinna barna.
Sú samfélagsgerð sem stjórn-
málamenn skapa, er sambæri-
leg við það sem foreldrar skapa
í uppeldi. Eru stjórnmálamenn
að skapa samfélag sem byggir
á sanngirni, réttlæti og trausti
eða samfélag sem byggir á
eigin girni, afskiptaleysi og að
hver sé sjálfum sér næstur?
Stjórnmálamenn hafa verið
slæmir foreldrar og hafa ekki
skapað gott samfélag. Þeir hafa
skapað samfélag sérhagsmuna,
mismunað þjóðfélagshópum,
komið vinum og vandamönnum
í störf og embætti og stuðlað að
forgangi vina og vandamanna
í atvinnulífi og fyrirtækja-
rekstri.
Við sjáum þriðju kynslóð
stjórnmálamanna ætla að leiða
okkar samfélag, en eru þessir
aðilar ekki bara að tryggja sér-
hagsmuni, sem þeirra fjölskylda
hefur byggt upp í kyn slóðir?
Ný gerð stjórnmálamanna
gerir grín að helstu gildum
samfélagsins, en er samt að
gera betri hluti en margir
aðrir. Síðan er það reiða fólkið
sem lofar samfélagslegum
breytingum í nýjum stjórnmála-
flokki, en breytingar byggðar á
reiði skapa varla gott samfélag.
Í okkar samfélagi er mikið af
sérhagsmunahópum sem draga
til sín peninga, völd og áhrif.
Við erum föst í þeirra neti og
nú ráða peningamenn, eigendur
fiskveiðiheimilda, fjármála-
stofnanir, stjórnmálaflokkar,
lífeyrissjóðir, verkalýðsfélög
og trúfélög of miklu um þróun
okkar samfélags. Almenningur
hefur gefist upp og sér enga leið
til að breyta stöðunni, sem sést
vel á því að traust á Alþingi og
stjórnmálamönnum hefur aldrei
verið minna.
Í samfélaginu eru að þróast
sífellt stærri hópar minni
máttar, s.s. öryrkja, atvinnu-
lausra, eldri borgara, fátækra,
einstæðra foreldra og fleiri
og samfélagið nánast fram-
leiðir fólk inn í þessa hópa.
Á nokkrum árum hefur 10%
af þjóðinni sem áttu 35% af
þjóðar auðnum, tekist að hækka
það hlutfall í 45% eða næstum
helming af öllum verðmætum í
landinu. Í þessum tölum endur-
speglast aukin misskiptingin
sem er afleiðing af hagsmuna-
gæslu stjórnmálamanna í ára-
tugi.
• Er hvati til frumkvæðis í
atvinnulífinu?
• Eru opinberir aðilar að styðja
við bakið á atvinnulífinu?
• Eru álögur á atvinnulífið
sanngjarnar?
• Eru álögur á einstaklinga og
fjölskyldur eðlilegar?
• Er framlag til menntunar og
félagslegs umhverfis eðlilegt?
• Er stuðningur við almenning
í heilbrigðismálum eðlilegur?
• Eru öryrkjar og aldraðir að
fá mannsæmandi framlög til
framfærslu?
• Er fólk að fá sanngjarnt fram-
lag að lokinni langri vinnu-
ævi?
Hugarfar okkar er í samræmi
við það sem stjórnmálamenn
skapa á hverjum tíma. Ábyrgð
stjórnmálamanna sem skapa
samtímalega samfélagsumgjörð
á hverjum tíma, er því mikil.
• Samfélagið þarf að tryggja að
fólk geti borið ábyrgð á sínu
lífi.
• Samfélagið þarf að skapa
möguleika á vali um leiðir
sem henta hverjum og einum.
• Samfélagið þarf að tryggja að
fólk hafi sjálfsákvörðunarrétt
um sitt umhverfi.
• Samfélagið þarf að tryggja
að sanngjarnir og sambæri-
legir valkostir standi öllum
til boða.
• Samfélagið þarf að tryggja að
einstaklingar eða hópar hafi
ekki forréttindi fram yfir
aðra.
• Samfélagið þarf að koma í
veg fyrir óeðlilega hagsmuna-
gæslu eða sérhagsmuni.
• Samfélagið á ekki að stuðla
að forræðishyggju eða mið-
stýringu einhverra hags-
munaafla.
Það þarf að byggja upp eðli-
legt hvatasamfélag sem gefur
fólki tækifæri til að vaxa
og dafna á eigin forsendum.
Samfélag með hvata fyrir
aldraða til að njóta ávaxta
af sínu sparifé, hvata fyrir
atvinnulausa til að fara á
atvinnumarkaðinn, hvata fyrir
öryrkja til að skapa sjálfsaf-
laumhverfi, hvata fyrir fólk til
að mennta sig, hvata til að efla
vísindi og rannsóknir, hvata
fyrir stofnun nýrra fyrir-
tækja, hvata fyrir fjárfesta til
atvinnuuppbyggingar, hvata til
að fjölga atvinnutækifærum og
svo mætti lengi halda áfram.
Samfélagið verður aldrei
betra eða verra en við sjálf
erum á hverjum tíma. Við
ákveðum hvort við látum klíku-
hópa ræna landinu eða hvort við
sköpum aðhald og farveg fyrir
heiðarlegt, sanngjarnt og traust
samfélag.
Við erum sjálfstæð í hjarta
okkar, viljum standa á eigin
fótum og bera ábyrgð á
eigin umhverfi. Við erum
framkvæmdafólk í eðli okkar
og samfélagið þarf að stuðla
að stuðningi til að okkar
frumkvæði geti skapað upp-
byggingu. Við þurfum heil-
brigðan, heiðarlegan og hóf-
saman stjórnmálaflokk sem
byggir á þessum gildum. Við
þurfum Lýðfrelsisflokkinn,
hófsaman hægri borgaraflokk
sem vill stuðla að jákvæðum
breytingum til uppbyggingar í
samfélaginu.
Sanngjarnt hvatasam-
félag í stað sérhagsmuna
og forræðishyggju
Úr vörn í sókn
Enn á ný berst heimilislækna-skortur í tal í fjölmiðlum.
Fyrir skömmu kom yfir læknir
bráðamóttöku Landspítalans
fram í sjónvarpi og sagði frá því
að fólk kynni ekki að leita sér
aðstoðar í heilbrigðiskerfinu og
kæmi því óþarflega oft á bráða-
móttöku með sín veikindi, slys
og áhyggjur af heilsu, vandamál
sem annars ættu heima í heilsu-
gæslunni sem er undir mönnuð og
þreytt. Heimilis læknum fer ört
fækkandi þó verkefnin séu næg,
því að þótt þjóðin hafi aldrei verið
hraustari þá höfum við heldur
aldrei verið óöruggari um heilsu
okkar og þegar áhyggjur gera
vart við sig þá er nauðsynlegt
að eiga einhvern að til að viðra
áhyggjur sínar við og leita ráða
hjá.
Iona Heath, formaður breska
heimilislæknafélagsins, hélt
ræðu á degi William Harveys í
október 2011. Þar gerði hún að
umtalsefni meðal annars áhrif
atburða og ævisögu á sjúkdóma
einstaklinga, það sem Linn Getz
hefur verið óþreytandi í að miðla
okkur Íslendingum undanfarin
ár, m.a. á læknadögum í vetur í
fyrir lestrinum „Máttur tengsla.
Áhrif lífsreynslu á heilsufar“.
Allir læknar hafa reynslu af
því hvernig lífið fer með fólk.
Ofbeldi, slys og langvinn streita
skaða líkama og sál. Áföll á
barnsaldri, svo sem líkamlegt,
tilfinningalegt eða kynferðis-
legt áreiti/ofbeldi og fleira það
sem vekur þá hugsun að lífið hafi
svikið eða farið ranga braut, auka
hættu á alvarlegum veikindum og
dauða fyrr en ella. Fátækt, mis-
skipting auðs og kynþáttahatur
hafa líka áhrif á líkamlega heilsu
fólks og einnig þeir dómar heil-
brigðiskerfisins sem sjúkdóms-
greiningar eru. Mikið hlakka ég
til þegar hægt verður að setja
inn í reiknilíkani áhættuþátta á
www.hjarta.is hjartasár fólks,
niðurlægingu og vonbrigði, þá
væri kannski mark á takandi. Í
ljósi tengsla áfalla og veikinda
ættum við að leggja af gamaldags
viðhorf um sekt og sjúkdóma. Í
samræmi við heimsýn okkar um
himin og helvíti hefur heilbrigðis-
vísindum fyrri ára tekist að leiða
almenningi fyrir sjónir að sjúk-
dómar og heilsubrestir séu refs-
ing fyrir syndsamlegt líferni. Við
boðum að með líferni sem lág-
markar áhættuþætti sjúkdóma
fleytum við lífinu í átt að ódauð-
leikanum. En það er ekki sann-
gjarn boðskapur?
Sérgrein heimilislækninga er
eitt af mörgu sem stórveldinu
Bretlandi hefur tekist að miðla
heimsbyggðinni. Tveir hópar
lækna með sömu grunn menntun
eru þar grundvöllur heilbrigðis-
kerfisins, annar hópurinn tekur
að sér þjónustu við ákveðinn hóp
fólks en hinn hópurinn tekur
að sér sérhæfða þjónustu við
sjúkdómaflokka. Þessar tvær
nálganir læknisþjónustu bæta
hvor aðra upp og getur hvorug
án hinnar verið. Sérgreinalæknar
og háskólasamfélagið hafa byggt
upp stórkostlega þekkingu á sjúk-
dómum, tilurð þeirra, flokkun og
meðferð og heimilislæknar og
þeirra fræðasamfélag njóta góðs
af sambandi sínu við fólk yfir
langan tíma.
Í vel starfandi heilsugæslu
sjáum við sjúkdóma ekki
sem stöðugt fyrirbæri heldur
fylgjumst með fólki frá því áður
en sjúkdómurinn heitir nafni og
er varla einkenni, kannski smá
brot í sálinni í lífsins ólgusjó. Og
við sjáum líka hvernig veikindi
verða hluti af lífi fólks og samfé-
lags, krefjast síns pláss og hafa
áhrif á sögu þeirra sem tengjast
fjölskyldu- og tilfinninga böndum.
Við fáum jafnvel stundum að
fylgjast með samhengi milli
kynslóða. Heyrum af langömmu
sem leitaði gæfunnar á mölinni,
sveitarómagi með króga upp
á arminn. Síðar hvernig von-
brigði og vonleysi kenndi dóttur
hennar æðruleysi sem jaðrar
við tómlæti gagnvart lífinu.
Við fylgjumst árum saman með
þessari lítillátu fjölskyldu, þar
sem fæstir hafa framfæri sitt af
vinnu, langömmubörnin sem fá
sjúkdómsgreiningar nútímans
og meðhöndlun við eirðarleysi
í skólanum, en foreldrarnir fá
greiningar á æðasjúkdómum, sem
venjulega kallast ellimörk, fyrir
fertugt svo tekið sé dæmi úr mínu
„samlagi“.
Ég var nefnilega svo lánsöm að
taka við samlagi. Hóp fólks sem
var tengt sínum lækni. Frá lækni
sem hafði byggt upp traust og
tengsl við sinn hóp og var að auki
í samfélagi samstarfsfólks á sinni
heilsugæslu. Svona tengsl sem
gera það mögulegt að kynnast
fólkinu sínu þannig að þegar
áföll og veikindin gera vart við
sig geta læknir og skjól stæðingur
velt fyrir sér ástæðum og þýðingu
veikindanna með tengingu í lífs-
hlaup viðkomandi auk þess að
koma á samstarfi um greiningu
og meðferð, gefið veikindum
meiningu í lífinu. Tengsl fólks
við sinn heimilislækni verður
sumpart ekki metið til fjár, en
þó hefur verið reiknað út að heil-
brigðiskerfi sem byggir á heilsu-
gæslu og heimilis lækningum
gefur betri árangur og borgar sig
fjárhagslega til framtíðar.
Ég á mér þann draum að hver
einasti Íslendingur geti í fram-
tíðinni sagt hver hans heimilis-
læknir sé.
Heimild: Heath, I. (2011). Divi-
ded we fall. Royal College of Phy-
sicians, 18. oktober 2011, sótt 4.
desember 2011 af http://www.
rcplondon.ac.uk/sites/default/
files/harveian-oration-2011-web-
navigable.pdf
Hugleiðing heimilislæknis
Stjórnmál
Hilmar
Oddsson
rektor Kvikmyndaskóla
Íslands
Heilsa
Salóme Ásta
Arnardóttir
heimilislæknir
Samfélagsmál
Guðmundur G.
Kristinsson
sölu- og
markaðsstjóri
Við sjáum þriðju kynslóð stjórnmála-
manna ætla að leiða okkar samfélag,
en eru þessir aðilar ekki bara að tryggja
sérhagsmuni, sem þeirra fjölskylda
hefur byggt upp í kynslóðir?