Fréttablaðið - 21.08.2012, Qupperneq 15

ÞRIÐJUDAGUR 21. ágúst 2012 15
Evrópumál
Í fyrri greinum hef ég rakið þann mikla ávinning sem við höfum
haft af opnun hagkerfisins með
EES-samningnum en líka rætt
hversu berskjölduð við urðum þá
fyrir hræringum á alþjóðlegum
fjármálamörkuðum. Markmið
okkar hlýtur nú að vera að koma
Íslandi aftur í full tengsl við hið
alþjóðlega viðskiptaumhverfi,
en tryggja okkur líka fullnægj-
andi hagvarnir svo að við verðum
ekki aftur jafn berskjölduð og við
höfum verið síðustu ár. Og stóra
spurningin er hvort það sé mögu-
legt innan EES eða hvort það verði
auðveldara með aðild að ESB?
Fyrst af öllu þurfum við þá að
greina rétt þann vanda sem nú
steðjar að mörgum Evrópuríkjum.
Sumir kenna evrunni um stöðuna
og aðrir segja vandamálið einung-
is vera skuldavanda sumra aðild-
arríkja evrunnar. Málið er hins
vegar flóknara er svo.
Fjármálakreppan frá 2008
hefur nú þróast í torleysta skulda-
kreppu. Heimili á Vesturlöndum
hafa um áratugi gengið á eigið
fé og aukið skuldsetningu sína.
Þetta á við um Bandaríkin, Bret-
land, ýmis evruríki og svo Ísland,
en í misríkum mæli. Skuldsetn-
ing í atvinnulífi hefur líka aukist
í kjölfar sífellt fjölbreyttara fram-
boðs á fjármálaþjónustu. Sama
má svo segja um hið opinbera
– ríki og sveitarfélög – í ýmsum
ríkjum. Evran greiddi að mörgu
leyti fyrir þessari þróun, því með
henni fengu flest aðildarríkin og
bankar þeirra aðgang að lánsfé á
mun lægri kjörum en þeim hefðu
ella boðist. Fleiri og fleiri gátu
því tekið hærri og hærri lán. En
það þurfti ekki evruna til – þar
er reynsla Íslendinga ólygnust.
Bætt lánshæfismat íslenska ríkis-
ins nýttist íslenskum bönkum til
útþenslu með sama hætti.
Grunnurinn að vandanum er
því skuldsetning heimila, fyrir-
tækja og opinberra aðila. Þeim
mun fleiri þættir efnahagslífsins
sem eru skuldsettir upp í rjáfur,
því minna svigrúm er til að tak-
ast á við óvænt áföll. Þess vegna
er enginn eðlismunur á orsök-
um vanda evruríkjanna Spánar,
Írlands og Portúgals og svo Lett-
lands, Ungverjalands og Bret-
lands. Eini munurinn felst í því
hversu víðtæk skuldsetningin var
og hvort það var ríkið sjálft, sveit-
arfélögin, bankakerfið, heimilin
eða fyrirtækin sem stofnuðu til
skuldanna. Sú staðreynd að regl-
ur innri markaðarins byggja á
því að hvert ríki um sig styðji við
og regli eigið fjármálakerfi veld-
ur því hins vegar að vandi banka
verður fljótt vandi þjóða á hinum
evrópska markaði. Þar gildir einu
hvort við eigum í hlut eða evru-
ríki. Spurningin er bara hversu vel
eða illa gengur að komast hjá því
að bankakerfi í vanda verði við-
komandi þjóð að fótakefli.
Þegar harðnar á dalnum hætta
bankar að geta lánað og lánsfé
verður torfengnara og hækkar
í verði. Bankar vilja að lán séu
greidd upp eða vextir hækki.
Afleiðingarnar verða ólíkar
eftir því hvaða land á í hlut, en þær
eru alltaf erfiðar. Ísland byggði
allt sitt á erlendum lánum. Fyrir
vikið komu áhrif versnandi skil-
yrða að fullu og öllu fram á gjald-
eyrismarkaðnum. Erlendir bank-
ar heimtuðu að íslenskir skuldarar
borguðu lánin sín. Spákaupmenn
vildu líka breyta krónunum sínum
í evrur. Enginn gjaldeyrir var til
og krónan hrundi.
Evran veldur því að kreppan
hefur annars konar áhrif á evru-
ríkin. Innan evrusvæðisins er
ekki um gjaldeyrisyfirfærslur
að ræða. Þar koma afleiðingar
fram á skuldabréfamarkaði, þar
sem áhættuálag á skuldug ríki og
skulduga banka eykst. Ríkin þurfa
að verja meira fé til að styðja við
fjármálakerfi sín. Hóflegar ríkis-
skuldir geta fljótt orðið algerlega
óviðráðanlegar þegar vaxtastigið
fer upp úr öllu valdi. Vandinn er
sá sami, en afleiðingarnar verða
aðrar.
Hið öfugsnúna er að við núver-
andi aðstæður ýkir evran aðstöðu-
mun aðildarríkjanna. Lántöku-
kostnaður Þjóðverja hefur þannig
lækkað stórlega á meðan kostnað-
ur annarra hefur hækkað. Spán-
verjar og Ítalir hafa undanfar-
ið þurft að borga 6-7% vexti á 10
ára skuldabréfum, en Þjóðverj-
ar borga nú rétt rúmt prósent og
njóta neikvæðra vaxta á bréfum
til tveggja ára – fjárfestar borga
sem sé fyrir að fá að lána Þjóð-
verjum peninga til skamms tíma.
Fjármögnunarkjör þessara þjóða
voru hins vegar áþekk fyrir 2008.
Þjóðverjar hafa þannig sparað sér
tugi milljarða evra í vaxtagjöld á
þessu ári einu, á meðan öll önnur
lönd þurfa að skuldsetja sig – og
almenning – til að standa skil á
vaxtagreiðslum, sem oftar en ekki
renna á endanum til þýskra banka.
Þetta ójafnvægi hefur sífellt
víðtækari áhrif. Vaxtastig það
sem ríkið borgar er það gólf sem
vaxtastig allra annarra miðast
við. Þannig mun vaxtakostnaður
ítalskra og spænskra fyrirtækja
rjúka upp að óbreyttu þegar þar-
lendir bankar munu hækka vexti.
Augljóst virðist því að þessi staða
muni að óbreyttu valda vaxandi
misvægi á evrusvæðinu, sem birt-
ist í lakari samkeppnisstöðu banka
í ríkjum í erfiðleikum, hættu á
fjármagnsflótta og mismun í fjár-
mögnunarkjörum ríkja sem er
langt umfram það sem eðlilegt
getur talist.
Evran hafði þannig áhrif til að
auka skuldsetningu sumra evru-
ríkja og hún ýtir – við núverandi
aðstæður – undir misvægi milli
aðildarríkja, en hún er sem slík
hvorki orsök vanda allra evru-
ríkja né hindrun í vegi skynsam-
legra lausna á vandanum. Ekki má
gleyma því að evran kemur líka í
veg fyrir að menn geti beitt hefð-
bundnum lausnum sem ríki hafa
gripið til í alvarlegum fjármála-
kreppum hingað til – stórfelldum
gengisfellingum, höftum á fjár-
magnsútstreymi og einangrun-
arstefnu í milliríkjaviðskiptum.
Það er auðvelt að mæla með hinni
„íslensku leið“ stórfelldrar gengis-
fellingar – sem felur í sér launa-
lækkun um tugi prósenta – en við
vitum líka að slík leið skapar engin
verðmæti heldur einfaldlega flyt-
ur þau til. Ef allir færu hana, væru
allir á sama stað.
Ef evran á að lifa, þurfa aðild-
arríkin að takast á við hið raun-
verulega misvægi sem er að baki
kreppunni og þá veikleika sem
þegar hafa komið fram í evrusam-
starfinu. Á sama tíma er það mis-
vægi sem olli hér bankahruni og
haftabúskap óleyst. Þetta misvægi
ógnar ekki bara stöðugleika evru-
samstarfsins heldur líka umgjörð
frjálsra fjármagnshreyfinga á
hinum samevrópska markaði. Ef
ekki tekst vel til kann innri mark-
aðurinn og sá stöðugleiki sem
honum hefur fylgt um áratugi að
vera í hættu. Það er jafn mikið
áhyggjuefni fyrir okkur og önnur
Evrópuríki.
En hvað er þá til ráða? Við þá
spurningu held ég áfram að glíma
í næstu greinum.
Skuldadagar. Um Ísland í Evrópu
Evrópumál
Árni Páll
Árnason
alþingismaður
Veiðar á lóu og spóa
Að meginreglu eru allar villt-ar fuglategundir friðaðar
hér á landi samkvæmt lögum um
vernd, friðun og veiðar á villtum
fuglum og villtum spendýrum.
Þær tegundir sem heimilt er að
veiða eru sérstaklega tilgreind-
ar í reglugerð um fuglaveiðar
og nýtingu hlunninda af villtum
fuglum. Það sama á við um veiði-
tímabil og veiðiaðferðir. Lóa og
spói eru ekki á meðal þeirra 29
fuglategunda sem heimilt er að
veiða á Íslandi en þær eru hrafn,
fýll, dílaskarfur, toppskarf-
ur, súla (hefðbundin ungataka),
helsingi, hvítmáfur, rita, skúm-
ur (hefðbundin eggjataka), kjói,
álka, langvía, stuttnefja, teista,
lundi, svartbakur, sílamáfur,
silfurmáfur, heiðagæs, duggönd,
hávella, toppönd, hettumáfur,
grágæs, stokkönd, urtönd, rauð-
höfðaönd, skúfönd og rjúpa.
Um vernd villtra fugla í Evr-
ópusambandinu er fjallað í svo-
nefndri fuglatilskipun. Markmið
tilskipunarinnar er að tryggja
vernd allra fuglategunda sem
eiga náttúruleg heimkynni á
yfirráðasvæði aðildarríkja ESB.
Samkvæmt tilskipuninni er meg-
inreglan sú að allar fuglategund-
ir eru friðaðar en í viðaukum við
tilskipunina eru taldar upp þær
tegundir sem undanþegnar eru
veiðibanni.
Í viðauka II-A við fuglatilskip-
unina eru taldar upp 24 fuglateg-
undir sem öllum aðildarríkjum
Evrópusambandsins er heimilt
að leyfa veiðar á. Af þessum 24
tegundum lifa fimmtán á Íslandi.
Sex þeirra er heimilt að veiða hér
á landi (grágæs, stokkönd, urt-
önd, rauðhöfðaönd, skúfönd og
rjúpa) en hinar níu eru friðaðar.
Ekki yrði þörf á að aflétta friðun
umræddra tegunda við innleið-
ingu tilskipunarinnar, ef til aðild-
ar Íslands kæmi, þar sem aðild-
arríkjum er heimilt að kveða á
um strangari verndarákvæði en
tilskipunin krefst.
Í viðauka II-B við fuglatilskip-
unina er listi yfir þær fuglateg-
undir sem sumum aðildarríkj-
um er heimilt að leyfa veiðar á, á
sínu umráðasvæði, og tafla sem
sýnir hverjar þessara tegunda
má veiða í hvaða landi. Bæði
lóan og spóinn eru taldar upp í
viðauka II-B. Heimilt er að leyfa
veiðar á lóu í Belgíu, Danmörku,
Grikklandi, Frakklandi, Írlandi,
Möltu, Hollandi, Portúgal og
Bretlandi. Í þremur löndum, Dan-
mörku, Frakklandi og Bretlandi,
er heimilt að leyfa veiðar á spóa.
Af þeim tegundum sem heimilt
er að veiða á Íslandi eru átta tald-
ar upp í viðauka II-B (svartbak-
ur, sílamáfur, silfurmáfur, heiða-
gæs, duggönd, hávella, toppönd
og hettumáfur) og því fordæmi
fyrir því að heimilt sé að veiða
þær í tilteknum aðildarríkjum.
Til að halda ástandi fuglaveiða
óbreyttu í landinu, ef til aðildar
að Evrópusambandinu kæmi,
þurfa stjórnvöld að semja um
heimild til áframhaldandi veiða
á þeim 23 tegundum sem heim-
ilt er að veiða á Íslandi en ekki
eru taldar upp í viðauka II-A. Það
mundi krefjast þess að þeim teg-
undunum sem heimilt er að veiða
á Íslandi en hvorki eru taldar upp
í viðauka II-A né II-B yrði bætt
við viðauka II-B.
Veiðar á lóu og spóa verða að
sama skapi ekki sjálfkrafa leyfð-
ar þótt Ísland gerðist aðili að
ESB. Þær verða bannaðar áfram
svo lengi sem íslensk stjórnvöld
vilja, þar sem aðildarríkjunum
er ætíð heimilt að kveða á um
strangari verndarákvæði en til-
skipunin krefst. Hins vegar yrðu
veiðar á lóu og spóa ekki heimil-
aðar nema með samþykki Evr-
ópusambandsins.
Þórhildur Hagalín
ritstjóri Evrópuvefsins
AF EVRÓPUVEFNUM
Yrðu veiðar á lóu og spóa leyfðar hér á
landi í kjölfar inngöngu í ESB?
Veiðar á lóu og
spóa verða að
sama skapi ekki sjálf-
krafa leyfðar þótt Ísland
gerðist aðili að ESB. Þær
verða bannaðar áfram
svo lengi sem íslensk
stjórnvöld vilja.
Meðaleyðsla aðeins
3,8 lítrar á hverja 100 km**
www.volkswagen.is
Sparnaðarráð
frá Þýskalandi
Volkswagen Golf BlueMotion
Komdu og reynsluaktu Volkswagen Golf
** Miðað við blandaðan akstur á beinskiptum
Volkswagen Golf BlueMotion 1.6
A
uk
ab
ún
að
ur
á
m
yn
d:
1
8”
á
lfe
lg
ur
Golf kostar aðeins frá
3.290.000 kr.
Sigurvegari
í sparakstri *
* Volkswagen Golf var sigurvegari í árlegri sparaksturskeppni Atlantsolíu 2012, í flokki dísilbíla 1.4-1.6 cc.