Fréttablaðið - 21.08.2012, Page 16

16 21. ágúst 2012 ÞRIÐJUDAGUR
Við Íslendingar höfum verið svo lánsamir lengst af að búa
við lítið atvinnuleysi. Undan-
farin fimmtíu ár hafa þó komið
nokkur atvinnuleysistímabil,
t.d. í kjölfar síldarbrests á sjö-
unda áratugnum, í efnahags-
þrengingum upp úr 1990 og nú
í kjölfar hrunsins. Þessi tíma-
bil hafa þó verið tiltölulega
stutt. Í hagfræðinni er ákveð-
ið samband milli atvinnuleys-
is og verðbólgu sem jafnan er
kennt við Phillips. Samkvæmt
því er sterk neikvæð fylgni milli
verðbólgu og atvinnuleysis, þ.e.
þegar atvinnuleysi er mikið er
verðbólga lítil og öfugt. Þetta
samband gildir þó ekki yfir löng
tímabil, t.d. er viðvarandi verð-
bólga engin trygging fyrir litlu
atvinnuleysi. Mikil verðbólga í
langan tíma veldur því að erfitt
er að reka fyrirtæki með ásætt-
anlegum hætti, þau verða undir
í samkeppni og fólkið missir
vinnuna. Lækning atvinnuleys-
isvandans felst ekki í því að auka
verðbólguna enn meira.
Orsakir atvinnuleysis
Í grunninn eru orsakir atvinnu-
leysis af tvennum toga. Annars
vegar er um að ræða eðlilegt eða
náttúrulegt atvinnuleysi sem
ekki er hægt að losna við, jafn-
vel þótt aðstæður efnahagslífs-
ins séu með besta móti. Þetta
atvinnuleysi stafar af því að hluti
fólks skiptir um vinnu og það er
atvinnulaust meðan það finnur
nýjan vinnustað og því að hluti
vinnuaflsins hefur ekki mennt-
un eða aðra hæfni til að þiggja
þau störf sem eru í boði. Einnig
hefur bóta- og skattkerfi áhrif
á atvinnuleysi og á skilvirkni
atvinnuleitar. Árstíðabund-
ið atvinnuleysi þekkist vel hér
á landi en því hefur m.a. verið
mætt með því að nýta skólafólk
til starfa á sumrin þegar mikil
vinna er í ýmsum þjónustugrein-
um. Jafnvel nokkur prósent
vinnuaflsins geta verið án vinnu
vegna grunn- og árstíðabundins
atvinnuleysis. Stjórnvöld geta
dregið úr atvinnuleysi af þessum
toga með menntastefnu sem mið-
ast við þarfir atvinnulífsins. Hin
orsök atvinnuleysis leiðir beint af
efnahagsástandi á hverjum tíma
líkt og verið hefur frá hruni.
Stjórnvöld geta dregið úr því
með margvíslegum innspýting-
araðgerðum. Á þessu sviði hafa
íslensk stjórnvöld (bæði ríki og
sveitarfélög) nær alla tíð staðið
einkar illa að verki. Þau hafa nýtt
uppsveiflur til enn meiri innspýt-
ingar og magnað upp verðbólg-
una. Í niðursveiflum hafa þau
kippt að sér höndum og aukið á
atvinnuleysisvandann.
Verðbólgustefnan
Íslendingar hafa lengstum valið
þá leið að halda atvinnuleysi lágu
sem hefur leitt af sér mikla verð-
bólgu. Allur góður rekstur krefst
þess að menn geri áætlanir um
tekjur og gjöld og geti brugðist
við ágjöf eða meðgjöf með góðum
fyrirvara. Þegar verðbólga ríkir
í hagkerfi er óhjákvæmilegt að
gengi gjaldmiðils þess hagkerf-
is falli, nema menn vilji og geti
safnað skuldum. Gengisfallið
leiðir svo til enn meiri verðbólgu
og hagkerfið kemst í vítahring
sem við Íslendingar þekkjum vel.
Áætlanagerð verður marklaus
og rekstur fyrirtækja erfiður.
Sú spurning vaknar hvort þessi
leið Íslendinga sé sú besta fyrir
þjóðina. Er e.t.v. betra að sætta
sig við lítils háttar atvinnuleysi
en að hleypa verðbólgu á skrið?
Það er óyggjandi að slík stefna
myndi skila þjóðinni betri kjör-
um en verðbólgustefnan þegar til
lengdar lætur.
Hægt er að líta á atvinnu sem
hverja aðra vöru á markaði.
Vörur á markaði sem ofgnótt
er af missa virði sitt og virðing
fyrir þeim þverr. Færa má rök
fyrir því að slík hafi orðið raun-
in um atvinnu á Íslandi. Hér á
landi skipta menn oft um vinnu-
stað, vinna mikla yfirvinnu og
eru löngum stundum frá heim-
ilum sínum vegna vinnunnar.
Vinnuveitendur bera einnig sína
ábyrgð, þeir ráða misjafnlega
hæft fólk til starfa og láta vinna
mikla eftirvinnu til þess að ná
markmiðum vinnunnar. Smám
saman verður hinn langi vinnu-
dagur að lensku og framleiðni á
hverja vinnustund verður lítil.
Þetta skilar sér í lægri þjóðar-
tekjum á mann og mun lengri
vinnudegi en í nágrannalöndun-
um. Íslendingar vinna 10-15%
fleiri vinnustundir en aðrir
Norðurlandabúar en hafa samt
umtalsvert lægri landsfram-
leiðslu á mann. Þegar horft er á
landsframleiðslu á hverja unna
vinnustund erum við fyrir neðan
meðaltal OECD-landa og tals-
vert langt frá meðaltali landa
sem mynda evrusvæðið. Þau
lönd evru svæðisins sem glíma við
hvað mestan vanda, eins og Ítalía,
Spánn og Írland, eru öll fyrir ofan
okkur. Við bætum okkur upp litla
framleiðni með löngum vinnudegi
og höfum þannig náð að halda
góðum efnislegum kjörum.
Mikilvægi nýsköpunar
Tæknibreytingar hafa leitt til þess
að vélar leysa mannshöndina af
hólmi við ýmis störf. Þetta veldur
atvinnuleysi en einnig stóraukinni
þjóðarframleiðslu á mann. Vél-
væðingin leiðir til aukins hagnað-
ar þeirra sem eiga vélarnar, hagn-
aðar sem getur skapað atvinnu á
öðrum sviðum þjóðfélagsins, t.d.
á sviðum þjónustu og menningar.
Þannig skapast ný störf sem koma
í stað þeirra sem hurfu vegna nýrr-
ar tækni. Þetta skilar umræðunni
að mikilvægi nýsköpunar. Nýsköp-
un á sem flestum sviðum er lykilat-
riði til að vinna bug á atvinnuleysi
sem verður til vegna nýrrar tækni.
Á Íslandi er unnið gott nýsköpun-
arstarf á menningarsviðinu sem
halda verður áfram og efla en
jafnframt verður að huga að und-
irstöðunum sem eru menntun og
nýsköpun í tækni og framleiðslu.
Þannig er hægt að halda uppi góðu
atvinnustigi en búa samt við lága
verðbólgu.
Hugleiðingar um virði vinnunnar
Atvinnumál
Svana Helen
Björnsdóttir
formaður Samtaka
iðnaðarins
Er e.t.v. betra að
sætta sig við lítils
háttar atvinnuleysi en að
hleypa verðbólgu á skrið?
Sígilda Óskajógúrtin
sem enginn verður
leiður á.
Óskajógúrt
þjóðarinnar
í 40 ár
Í gegnum súrt og sætt hefur Óskajógúrt
verið kærkominn kostur íslensku þjóðarinnar,
hvort sem er í ferðalaginu, á róló, í vinnu,
hjá dagmömmu, í vegasjoppunni eða sem
morgunmatur heima við. Þín óskastund
getur verið hvar sem er.
Létta Óskajógúrtin
án viðbætts sykurs.