Fjarðarpósturinn - 28.11.1991, Síða 6

Horft um öxl með Níelsi Arnasyni, fyrrverandi bíóstjóra, á kvikmyndahúsasögu Hafnarfjarðar:
Tilhlökkunarefnið var að frum-
sýna góða og fallega jólanynd
Miðaldra fólk miðar gjarnan tímatalið við heimsstyrjöldina síðari. Þegar rifjað er upp
það sem liðið er, þú segjum við gjarnan, að atburðir hafi gerst fyrir eða eftir stríð því
að svo margt breyttist og svo margt gerðist ú stríðsúrunum og eftir þau. Þróunin varð
allt í einu ör eftir langa stöðnun.
Fyrir stríð voru einungis tvö samkomuhús í Hafnarfirði, sem stóðu undir nafni, en
það voru Góðtemplarahúsið og Hafnarfjarðarbíó. Þessi tvö samkomuhús voru kjarninn
í afþreyingu og skemmtunahaldi bœjabúa, hvort ú sinn hútt og voru því miðpunktar
menningarlífsins ú þessu tímabili fyrir stríð og ú meðan styrjöldin geysaði.
Svo lengi sem menn muna, var Níels Arnason óaðskiljanlegur hluti af Hafnarfjarð-
arbíói. Allir þekktu Níels í bíó. Þangað sóttu allir aldurshópar til að sjú kvikmyndir af
öllu tagi. Níels eyddi allri starfsœvi sinni í bíóinu við að miðla fólki af gnœgtabrunni
kvikmyndanna. Níels er fyrir nokkru sestur í helgan stein, en hann er beðinn að segja
frú sögu Hafnarfjarðarbíós og ferli sínum þar.
Níels segir þannig frá árdögum
Hafnarfjarðarbíós: „Ámi Þor-
steinsson faðir minn stofnsetti
Hafnarfjarðarbíó 1914 og það var
þriðja elsta bíó á landinu. Gamla
bíó og Nýja bíó í Reykjavík voru
eldri. Bíóið var fyrst þar sem
Kirkjuvegur er núna, rétt við
Reykjavíkurveginn. Flestir
minnast hins vegar Hafnarfjarð-
arbíós sem var reist 1943 við
Strandgötu. Það þótti mjög
glæsilegt, þegar það var opnað.
Þar voram við þar til húsið var selt
árið 1989.“
- Pabbi þinn var trésmiður, en
hver var kveikjan að því að hann
stofnsetur bíó svo snemma á
árum, því að þetta var mikil
nýlunda löngu fyrir daga útvarps
hér á landi? I rauninni finnst
manni, þegar litið er til baka,
undarlegt að kvikmyndasýningar
skyldu hefjast löngu á undan út-
varpssendingum.
„Ég veit ekki hver var kveikjan
eða hvemig hugmyndin vaknaði,
nema þá að bíóin í Reykjavík hafi
vakið áhugann, en þau voru
byrjuð skömmu áður. Fyrsta bíó
landsins var þegar Bíó-Pedersen
byrjaði að sýna kvikmyndir í
Fjalakettinum í Reykjavík árið
1907. Það var upphafið að Gamla
bíói. Nýja bíó opnar síðan 1912.
Já, pabbi var trésmiður. Hann
lærði trésmíði hjá Jóhannesi
Reykdal. Síðar varð hann sýslu-
skrifari hjá Páli Einarssyni,
sýslumanni. Upp úr því fór hann
að huga að rekstri kvikmynda-
húss.
I húsi
afa og
ömmu
- Byggði pabbi þinn
gamla bíóhúsið?
„Nei, hann keypti
gamla íbúðarhúsið
þeirra afa og ömmu,
stækkaði það og breytti fyrir
kvikmyndasýningamar. Það tók
150 í sæti. Það stóð lengi til að
byggjanýtthúsog nteiraaðsegja
teiknaði Ásgeir Stefánsson, sem
síðar varð forstjóri Bæjarútgerð-
ar Hafnarfjarðar nýtt hús. Ásgeir
var þá við nám úti í Þýskalandi
á árinu 1932 og pabbi fékk hann
til að teikna nýtt kvikmyndahús
Það var stórhýsi og átti að standa
á lóðinni þar sem gamla bíóið var
á. Ég áþær teikningarenn. En það
voru krepputímar fyrir stríð
þannig að það var aldrei ráðist í
að byggja það hús, því miður."
- Bíórekstur á þessum árum
eftir 1914 og fram að styrjaldar-
árunum hefur kannski verið
gjörólíkur því sem síðar varð.
Hvernig fékk faðir þinn kvik-
myndir?
„I byrjun fékk hann myndir frá
Bíó-Pedersen í Gamla bíói. Pabbi
flutti líka inn talsvert af kvik-
myndum fyrir stríð en þá vora
sýningar tvisvar til þrisvar í viku.
Það var mikið um myndir frá
Evrópu, margar góðar þýskar
myndir, alveg frábærar sumar.
Þetta voru auðvitað þöglar
myndir á þessum tíma, en þá var
spilað undir á píanó. Ég man
sérstaklega eftir Ingibjörgu
Benediktsdóttur, sem spilaði
undir í mörg ár.“
- Kanntu nokkuð að nefna
einhverjar myndir frá þessum
tíma, sem vöktu athygli?
„Þetta er að mestu fyrir mitt
minni, en ég veit að íslensku
myndirnar Saga Borgarættarinn-
ar og Hadda Padda vöktu mikla
athygli. Þá var fengin gömul, ís-
lensk skipsklukka, sem varhringt
þegar það átti við. Þessa klukku
átti ég lengi en ég veit ekki núna
hvað hefur órðið af henni. Síðan
komu talmyndimar á markaðinn
árið 1932 og pabbi varekki lengi
á eftir bíóunum í Reykjavík að
afla sér tækja til að sýna tal-
myndir. Það varð mikil breyting.
En mesta breytingin varð, þegar
breski herinn kom í bæinn 1940.
Þá varð þvílík breyting á öllu,
sýnt á hverju kvöldi og stundum
tvær og þrjár sýningar. Stundum
voru sérstakar sýningar fyrir
herinn.
I desember 1943 lluttum við
svo í kvikmyndahúsið við
Strandgötu."
Hrun
í bíó-
Faðir þinn dó árið
1956, en þinn
. . . starfsaldur er allur
tengdur kvikmynd-
um?
„Já, ég fór strax og ég hafði
aldur til fyrir stríð að vinna í
bíóinu. Það var oft mikið að gera.
Ég tala nú ekki um á stríðsáranum
þegar öll þessi ósköp dundu yfir
og allt fylltist af hermönnum. En
þetta varð mitt ævistarf.“
- Þegar þú tókst við rekstrinum
og jafnvel nokkra fyrr, þá fluttir
þú inn kvikmyndir í stórum stíl?
„Já, það má segja það, alveg frá
1932 og fram til ársins 1967,
þegar sjónvarpið byrjaði. Þá varð
bylting í þessu öllu og hálfgert
hrun í bíó-rekstri. Fólk hætti að
koma úr Reykjavík í bíó, en fólk
kom áður víða að, ef það voru
góða myndir.
Ég var oft mjög heppinn með
góðar myndir og þá kemur upp í
hugann mynd eins og Carlsen
stýrimaður. Annars þótti Hafn-
firðingum nóg um, þegar búið var
að sýna sömu myndimar í hálft
ár eins og Carlsen stýrimann, sem
margir muna vafalaust eftir.
Margir sáu þá mynd tvisvar og
þrisvar og af einum vissi ég sem
sá Carlsen tólf sinum. Einn
Hafnfirðingur sem ég hitti úti á
götu, spurði mig hvort að Carlsen
færi ekki bráðum að fá full rétt-
indi svo að hann gæti orðið
skipstjóri. Honum þótti nóg um
hvað búið var að sýna Carlsen
stýrimann lengi."
Fékk - Fleiri myndir
hótunar voru það í þinni
_ tíð en Carlsen
stýrimaður,
sem vöktu at-
hygli. Þóttu ekki sumar þeirra
svolítið djarfar?
„Já, þær voru kallaðar það
sumar, en þær þættu það ekki
núna; Þær voru svona í léttum
dúr. I mörg ár hafði ég danskar
jólamyndir, mjög góðar og
skemmtilegar. Það vora þá alveg
nýjar myndir sem ég fékk að
utan. Hinn frægi gamanleikari
Dirch Passer lék í mörgum
þessum myndum.
Tilhlökkunarefni var að
frumsýna góða og fallega jóla-
mynd eins og gert var í Hafnar-
fjarðarbíói um árabil. Þýskar og
danskar myndir voru mjög vin-
sælar. Ég man eftir þýskri mynd,
sem ég skýrði Regínu. Guð-
mundur frá Miðdal, faðir Erro,
heillaðist svo af myndinni að
hann skrifaði í Morgunblaðið um
hana og það varð til þess að
myndin fékk mikla aðsókn og
athygli, og var sýnd í margar
vikur við rnikla hrifningu á-
horfenda.
Þá má nefna hinar frægu
Bergman-myndir. Þær vöktu
alltaf gey sintikla athygli. Ég held
að ég hafi flutt inn einar tólf
Bergman-myndir frá Nordisk
Film í Kaupmannahöfn. Þær
vöktu mikið umtal og mikil skrif
í blöðum. Ég man sérstaklega
eftir einni sem hét Meyjarlindin.
Það er alveg ógleymanleg rnynd.
Ég hugsa að margir þeir sem sáu
þá mynd muni seint gleyma
henni. Það var mikið um þá mynd
talað og ég fékk meira að segja
hótunarbréf, þó ég vilji ekki
nafngreina neina pennavini
minna. Hún féll nú svona í kramið
þá. Þó var ekki hægt að flokka
þessa mynd undir dj arfar myndir.
Það var ekkert svoleiðis. Þetta var
gömul sænsk saga, sem átti að
hafagerstáðurfyrr. Þettavarbara
sterk mynd og alls ekki nein
klámmynd. En svo voru aðrar
Ingmar Bergman myndir í léttari
dúr, eins og hann var kunnurfyrir.
Hann var vanur að framleiða
myndir í dálitlum sérklassa.
«iir_ - Bæjarbíó opn-
*r \: . ar síðan 1943.
fallegust Varð ekki
mynda nokkur sam-
keppni?
^Pa^^kKníægt að segja það.
Það var þá allt í góðu. Auðvitað
kíkti maður eftir því, hvort að það
væra fleiri bílar fyrir utan hjá
Helga í Bæjarbíói, en ég geri ráð
fyrir að það haft verið gagnkvæmt
og að Helgi hafi stundum kíkt yfir
til mín. Aðalatriðið var, að bæði
bíóin gengu vel á þessum áram.
Bæjarbíó flutti líka inn mikið af
góðum myndum til dæmis
ítölskum sem vöktu mikla at-
hygli. Þama biðu síðan strætis-
vagnamir fyrir utan bæði bíóin til
að flytja fólkið til Reykjavíkur.
Stundum var hringt til að vita,
hvort það væri ekki margt innan
að og hvort það þyrfti að senda
aukavagn. Og þannig var það, að
áætlunabílamir biðu fyrir utan,
eftir því að myndin væri búin og
þeir fylltu þama einn eða tvo
bíla “
- Ég vil biðja þig að nefna fleiri
af gömlu eftirminnilegu mynd-
unum.
“Þá get ég nefnt spænsku
ntyndina Marcelino. Kannski er
hún sú allra eftirminnilegasta.
Hún vakti geysilega hrifningu.
Ég held ég geti fullyrt, að sú mynd
sé sú allra fegursta sem hefur
verið sýnd hér á landi, þó ég viti
að margar góðar myndir hafi
verið sýndar á síðustu áram.“
- Síðan kemur sjónvarpið til
sögunnar og þá breytist margt?
„Sjónvarpið byrjaði 1967 og
þá varð svo mikil breyting, að ég
hélt að við yrðum að loka. Ég var
búinn að tryggja mér nokkrar
góðar myndir að utan, en ég náði
ekki endunum saman í rekstrin-
um. Síðan lagaðist þetta aðeins
og aðsóknin tók við sér aftur, en
varð aldrei eins og áður. Ég gafst
síðan upp við að leigja þessar
dýra myndir. Háskólabíó fékk
eitthvað af þessum myndum hjá
mér, sem ég var búinn að panta.
Svo má segja, að það hafi orðið
stökkbreyting á ný, þegar
myndbandaæðið kom til sög-
unnar. Á tfmabili vora tólf
myndabandaleigur hér í miðbæ
Hafnarfjarðar. Þettavaransihörð
samkeppni.
Dæmi-
gerð
þróun
Bíóin í Reykjavík
bragðust þannig
við að byggja fleiri
smáa sýningarsali
og sýna þannig
fleiri myndir í einu. Þetta hefði
maður kannski getað reynt í
Hafnarfirði, en það hefði auð-
vitað kostað mikla peninga og
mér fannst að maður væri farinn
að eldast. Ég hætti því rekstrinum
skömmu seinna.
Við seldum svo húseignina,
sem við áttum saman ég og
Kristinn bróðir minn. Það var
Hafnarfjarðarbær sem keypti því
að það er mikil lóð sjávarmegin
við húsið, sem bærinn vildi
tryggja sér. Annars vonaði ég að
Kvikmyndasjóður keypti húsið.
Þeir sýndu áhuga og voru búnir
að skoða húsið, en einn af þeim
sem átti að ákveða kaupin setti sig
upp á móti því, líklega af því að
húsið er í Hafnarfirði. Þá hefði
Kvikmyndasafni Islands verið
komið fyrir í húsinu og sýningar
orðið þar áfram í tengslum við
það. Það hefði mér þótt
skemmtilegt því að þetta var
vinalegt hús. Én það er kannski
dæmigerð þróun í nútímanum, að
þetta hús skuli vera orðið bar og
veitingahús, sagði Níels Árnason
í lok þessa innlits okkar í sögu
kvikmyndasýninga í Firðinum.
Níels Arnason býr við Grandaveg í Reykjavík. Heimili lians er fagurlega búið listmunum, þannig að
hvert listasafn gœti verið stolt af. Viðfengum að mynda Níels innan um málverk meistaranna og hús-
gögn úr búi foreldra hans, en þar er hver listasmíðin annarri fegurri.
Sestur
í helgan
stein
Níels er sestur í
helgan steinfráysi
og þys fyrri ára.
Hann hefur flutt
sig um set til
Reykjavíkur, þó hann sé borinn
og barnfæddur Hafnfirðingur, og
komið sér fyrir í rúmgóðri íbúð
í stóra fjölbýlishúsi við Granda-
veg. Níels er fagurkeri og hefur
á ævinni safnað um sig fögrum
gripum og listmunum, sem sóma
sér vel í fórum hans. Þeir sem til
þekkja vita, að hann fellur vel að
fögra og fáguðu umhverfi. Við
spurðum hann því í lokin, hvort
hann saknaði ekki Fjarðarins,
sem hann hafði daglega fyrir
augum hér í heimahögunum.
„Hugurinn er stöðugt í Firðin-
um. Ég er við góða heilsu, mér
líður vel og ég á góða vini. Það
getur því meira en verið að ég
flytji aftur í Fjörðinrí', sagði Ní-
els Ámason bíóstjóri að lokum..
- J.Kr.G.
LOÐIR I SETBERGSHLIÐ
Pær standa hátt Ióðirnar í Setbergshlíð og í töluverðum halla. Er hægt að byggja
þar? Framkvæmdir eru þegar hafnar við fyrsta einbýlishúsið í Setbergshlíð.
Hvað segir fyrsti húsbyggjandinn um það?
/
„Já, það er ekki bara hægt, heldur er þetta mjög auðveld byggingaiióð. Eg var ör-
lítið smeykur við hallann fyrst en eftir að ég hóf framkvæmdir kom í Ijós, að það er
mjög ódýrt að byggja þarna. Jarðvinna tók tvo til þrjá daga og kostaði aðeins um
300.000 kr. Þá eru sökkulveggir lágir,frá 30 cm upp í 1 m, sem þýðir að kostnaður
vegna sökkla og uppfyllinga í þá, er í lágmarki. Það er augljóst að þessi lóð er með
þeim allra hagstæðustu hvað varðar byggingarkostnað. “
Auk þess að vera hagstæðar byggingarlóðir þá eru lóðirnar í Setbergshlíð afar vel
staðsettar með stórkostlegu útsýni og alla þjónustu innan seilingar.
Við eigum nokkrar lóðir til afhendingar strax á sérstaklega
hagstæðu verði. Nú er tækifærið að eignast framtíðarlóð á
lágu verði í hásæti Hafnarfjarðar.
Allar nánari upplýsingar á
skrifstofunni, sími 652221
SH VERKTAKAR
SÖLUSKRIFSTOFA STAPAHRAUNI 4, HAFNARFIRÐI, SÍMI 652221
7