Reykjavík Grapevine - 02.07.2008, Side 56

Úr skýrslu Framtíðarlandsins. „Þegar atvinnu-
ástand versnar má búast við auknum þrýstingi á stjórn-
völd að slaka á kröfum til umhverfisverndar og arðsemi
svo að auðvelda megi orkunýtingu til uppbyggingar
stóriðju, einkum áliðnaðar. Stjórnvöld, ekki síst sveitar-
stjórnarmenn, horfa á framkvæmdir framkvæmdanna
vegna en varanleg fjölgun starfa er einnig mikilvæg
forsenda fyrir áhuga þeirra á stóriðju. Meginreglan
ætti að vera að arðsemi ráði vali á fjárfestingarkost-
um. Fjölgun starfa er ekki góður mælikvarði á ágæti
fjárfestingar. Í fyrsta lagi eru störf hluti af kostnaði frá
sjónarhóli atvinnurekanda. Þeirra markmið er að auka
framleiðni sem mest og fækka störfum ef mögulegt
er. Í álverksmiðjum gildir þetta einnig og víst að reynt
verður að auka framleiðni í framtíðinni. Hefðu menn
verið jafn áfjáðir í að fórna landinu fyrir Kárahnjúka-
virkjun ef álverið á Reyðarfirði kæmist af með fáeina
tugi starfsmanna? Í öðru lagi er mikil fjárfesting á bak
við hvert starf í álverksmiðjum og samsvarandi orku-
framkvæmdum. Ef markmiðið er aðeins að útvega
sæmilega launuð störf er hægt að ná því markmiði fyrir
brot af þeirri fjárfestingu sem fer í orkuframkvæmdir
til stóriðju. Þótt álver séu umfangsmikill atvinnurekandi
og greiði tiltölulega góð laun hefur reynslan m.a. frá
Bandaríkjunum sýnt að stafsemi þeirra hefur aðeins
spornað gegn óhagstæðri byggðaþróun í strjálbýli þar
sem slík álver eru rekin, en hún hefur ekki megnað að
snúa þróuninni við. Loks er rétt að hafa í huga að ný
tækni- eða verkþekking kemur varla inn í landið með
fleiri álverum þar sem framleiðsla á áli er stöðluð og
tæknin fáanleg um allan heim.
Bygging Kárahnjúkavirkjunar kostaði með flutnings-
virkjum um 145 milljarða króna sem samsvarar ríflega
350 milljónum á hvert af 400 störfum. Ekki er ástæða
til að reikna með meiri margföldunaráhrifum af þessari
starfsemi heldur en annarri úflutningsstarfsemi. Ef litið
er til vaxtar vinnumarkaðar hér á landi undanfarin ár
kemur í ljós að starfandi fólki hefur fjölgað um 40.000
frá 1991-2007. Fjármuna-myndun í atvinnuvegum hefur
verið sveiflukennd en að meðaltali kringum 10% af
vergri landsframleiðslu (VLF) á þessu tímabili. Hins vegar
voru þáttatekjur í álframleiðslu árið 2006 18,5 milljarðar
af um 670 milljarða heildarþáttatekjum í landinu. Þar
af voru 10 milljarðar rekstrarafgangur sem fer í vasa
erlendra eigenda. Árið 2006 voru vergar þáttatekjur
rafveitna tæpir 30 milljarðar króna, en árið 2004,
síðasta árið sem gögn eru um, var um fjórðungur tekna
rafveitna frá stóriðju. Það hlutfall hefur líklega aukist
með hækkandi álverði. Af þáttatekjum af rafveitum eru
tæpir 9 milljarðar laun og tengd gjöld, en mikill hluti
rekstrarafgangs fer í vexti af erlendum lánum. Álfram-
leiðsla hefur 2-3 faldast síðan 2006. Norðurál hefur
stækkað og hafin er álframleiðsla á Austurlandi og enn
eru uppi ráðagerðir um ný álver. Vissulega munar um
þessa framleiðslu, en ljóst er þó að áliðnaður hefur ekki
úrslitaáhrif á þróun vinnumarkaðs eða byggðar, nema
þá á afmörkuðum svæðum. Framkvæmdir við álver og
virkjanir kalla hins vegar á mikið vinnuafl. Starfsmenn
hafa margir verið erlendir undanfarin ár eins og
kunnugt er og það hefur létt nokkrum þrýstingi af
vinnumarkaðinum. Engu að síður hafa stóriðjufram-
kvæmdir aukið væntingar um betri tíð og m.a. þannig
stuðlað að verðbólgu og háum vöxtum hér á landi.
Nýjar framkvæmdir munu ekki draga úr þeim vanda.

Hér hefur ekki verið talinn fórnarkostnaður vegna
náttúruspjalla eða slæmrar landnýtingar. Dæmi um
slíkt eru neikvæð áhrif á ferðamannaiðnað þar sem
ljóst er að erlendir ferðamenn koma ekki hingað til
að skoða álverksmiðjur eða háspennulínur heldur til
að njóta ópilltrar náttúru og víðernis. Vafalaust munu
einhverjir varpa fram þeirri hefðbundnu spurningu
hvað annað eigi að gera til að efla atvinnulíf en að
byggja álverksmiðjur. Þegar litið er á niðurstöðuna hér
er svarið önnur spurning: Hvað er ekki hægt að gera
með umhverfisvænum hætti fyrir þá miklu fjármuni sem
varið hefur verið og verja á til orkuframkvæmda fyrir
stóriðju? Fjárfesting í einstökum fyrirtækjum er verksvið
einkageirans, en hið opinbera getur bætt mannauð
landsins með auknum tækifærum til sérmenntunar
svo þörfum atvinnulífsins á því sviði verði betur mætt.
Niðurstaðan er að fjárfesting í orkuframkvæmdum fyrir
stóriðju með núverandi ríkisaðstoð er langt frá því að
vera hagkvæm leið til uppbyggingar atvinnulífs hér á
landi.„
FRAMTÍÐARLANDIÐ
NATTURA.INFO
Nattura.info is a new website about
Icelandic environmental hotspots.
Nattura.info is a grassroots initiative
to inform the public of what
we have, what we can lose and how
we can grow into greener directions.
The possibilities are endless in all
directions of business. The proposed
aluminium smelters will use large
slices of our landscape in an unsustain-
able way. Each smelter is using more
electricity than the total need of the
entire nation and its industries. We
believe that we can do bigger things
slower and better.
But what is needed is more public
awareness and a democratic
enlightened view of the future.
Framtíðarlandið hefur staðið fyrir
fundum og fengið sérfræðinga til að
meta efnahagsleg og umhverfisleg
áhrif stórframkvæmda; verkfræðing
a,hagfræðinga, viðskiptafræðinga og
líffræðinga.Skýrslurnar eru
aðgengilegar á vefnum framtidar-
landid.is Á dögunum kom út skýrsla
þar sem stuðningur íslenska ríkisins
við stóriðju var metinn á 30 milljarða
árlega. Hér eru brot úr skýrslunni.
H
el
lis
h
ei
ð
i.
Lj
ó
sm
yn
d
C
h
ri
s
Lu
n
d
.
Lj
ó
sm
yn
d
N
A
SA
.
FOR
TRANSLATION
ASK A LOCAL
REYKJAVIK GRAPVINE SPECIAL NATURE SUPPLEMENT ÚTGEFANDI NÁTTÚRA RITSTJÓRN HANNA BJÖRK VALSDÓTTIR, ANDRI SNÆR MAGNASON,
GUÐRÚN TRYGGVADÓTTIR, HRUND SKARPHÉÐINSDÓTTIR HÖNNUN BJADDDNI HELGASON III FORSÍÐUMYND SIGRÚN HRÓLFSDÓTTIR