Prentarinn - 01.10.1984, Qupperneq 6

Prentformarnir
þvegnir með lút
S: Ég kom til Akureyrar frá Hrísey haust-
ið 1929 og ætlaði að læra eitthvað, ekki
endilega prentiðn — hafði helst löngun til
að fara í húsgagnasmíði — en það var
hvergi hægt að komast að, allstaðar svo
yfirsetið að ekki mátti bæta við fleiri nem-
endum. En til að fá nokkra aura tók ég
að mér að bera út auglýsingar um
skemmtanir. Pegar félögin í bænum héldu
skemmtanir í samkomuhúsinu, sem núna
er leikhús, voru auglýsingarnar bornar út í
1000 eintökum í útbæinn eða innbæinn,
fjöruna, og það varð að fara samviskusam-
lega í hvert hús. Já, ég tók þetta að mér þó
ég væri orðinn 17 ára og var einn með
þetta. Ég var náttúrlega lengi með bunk-
ann en af hverju sem það hefur verið voru
skemmtanirnar vel sóttar. Svo hvarf ég frá
þessu, þá tóku aðrir við og þá brá svo við
að aðsóknin virtist ekki vera jafn mikil
þótt skemmtanirnar væru jafn góðar.
En einn góðan veðurdag birtist Oddur
Björnsson heima og fer að tala við
mömmu. Ég var úti við en mamma kallaði
á mig og sagði að nú gæti ég komist til að
læra. Hvort ég vildi verða prentari. Ég tók
þessu hálffálega, sagðist hafa undirbúið
mig undir að fara í trésmíði. Og voru ekki
margir sem vildu læra prent? Af hverju var
mér boðið það? Þá segir Oddur: Þú hefur
sýnt það í þeim viðskiptum sem þú hefur
átt við prentsmiðjuna að vera traustur og
áreiðanlegur. Hvað er þetta, segi ég, ég
hefi ekki átt nein viðskipti við prentsmiðj-
una. Jú, það var prentsmiðjan sem þurfti
að sjá um dreifinguna á auglýsingunum og
það verk varð að vinna af samviskusemi.
Jæja, ég fór til hans og sá alls ekki eftir því
Stefán Traustason.
þegar ég var byrjaður, þótt ég væri svolítið
stúrinn þarna við hann fyrst.
„Svissarasverð"
Þ: Ég sé á samningnum að hann er gerður
í janúar 1930. Og hér segir: „Lærimeistar-
inn á að kenna nemanda svo fljótt sem
unnt er, prentlistariðn þá er hann hefur
verið settur til og láta sér annt um að
nemandinn taki framförum í iðn sinni og
að hann, þá er kennslutíminn er á enda,
geti hjálparlaust leyst af hendi sveinspróf."
Og í sveinsskírteininu stendur: „Ber því að
lýsa hann prentsvein frá deginum í dag sem
handsetjara og vjelprentara." Heyrðu
Stefán, þú ert þá „Svissarasverð", jafnvíg-
ur á báðar greinarnar?
S: Já, ég er víst síðasti maðurinn sem
lærði hvort tveggja á sama námstímanum.
Ég var tvö og hálft ár í setningunni og svo
tvö ár í pressunni, þó var ég með setning-
una með, það fór dálítið eftir verkefnum.
Þ: Voru ekki breytingar í uppsetningu
og fleira á þessum tíma?
S: Jú, jú, og Oddur fylgdist vel með,
hann keypti fagtímarit, minnsta kosti frá
Danmörku. En hann var nokkuð fastheld-
inn og íhaldssamur en ég var ungur maður
og nýjungagjarn, vildi fylgja nýjum háttum
og við vorum ekki alltaf sammála, þó allt
væri það frekar í góðu. Hann fylgdist vel
með nemunum, næstum passaði upp á þá
og hafði mikla ábyrgðartilfinningu
gagnvart þeim. Oddur var einstakur mað-
ur að ýmsu ieyti, hann var sérstaklega
reglusamur, notaði hvorki vín né tóbak,
var heiðarlegur á öllum sviðum, stundvís
og reglusamur. Og ég hef sagt það að hafi
ég eitthvað sem heitir reglusemi og stund-
vísi, þá hafi ég lært það hjá Oddi Björns-
syni.
Hann átti það oft til að ganga að nem-
endum þar sem þeir voru að setja við
púltin og var þá vís með að leiðbeina þeim,
ef þeir héldu skakkt á hakanum eða eitt-
hvað þess háttar. Og einu sinni var ég
dálítið þungt hugsandi. Þá var ég að setja
fínan bréfhaus og allt í einu stendur hann
fyrir aftan mig og segir yfir öxlina á mér:
Hvað ertu nú að fikta?
Þ: Brá ykkur aldrei þegar hann fylgdist
svona með ykkur?
S: Nei, nei, en sumir áttu það til þegar
hann var að vanda um við þá að glotta að
honum, það var sérstaklega einn, sem gat
skælbrosað svo hæðnislega út í annað
munnvikið og það leiddist Oddi. Og hann
reifst stundum, það var sérstaklega við
einn sem var jafn fastur fyrir og ákveðinn
og Oddur og það var stundum svolítið
þungt. En Oddur var smekkmaður á þeirra
tíma vísu og vildi segja þeim til. Hann
hafði fengið verðlaun 1918, viðurkenningu
fyrir prentun og þá notaði hann ýmis konar
rósaverk í ramma, ég held ég sé með sýnis-
horn af því hérna.
í meðfylgjandi viðtali ræðir Þóra Elfa Björnsson við
Stefán Traustason um námsárin á Akureyri uppúr 1930
og meistara hans Odd Björnsson. Stefán starfaði lengst-
af hjá Prentsmiðjunni Eddu og var þar yfirverkstjóri
þegar hann lét af störfum fyrir aldurssakir.
Stefán var fæddur í Hrísey 29. maí 1912, en hann lést
29. nóvember sl.
6
PRENTARINN 4.4.'84