Læknablaðið - 15.12.1980, Blaðsíða 16

306
LÆK.NABLADID
Páll B. Helgason
SLITSJÚKDÓMAR OG VÖÐVABÓLGUR
Námskeið um atvinnusjúkdóma
LÆKNAPING 27. september 1979
INNGANGUR
Það er engin ný bóla að heyra minnst á
slitsjúkdóma og vöðvabólgu. Gigtin hefur
verið að drepa íslendinga frá upphafi búsetu
lands peirra. Gamlar sagnir og skýrslur bera
pví ljóslega vitni. Körin alræmda er vel pekkt,
ekki sízt áður en nútímapægindi urðu til. Hins
vegar er alls ekki víst, að slit eða gigt hafi
valdið körinni. Hún getur einfaldlega hafa
stafað af andlegri uppgjöf og langvarandi
preytu af pví að takast á við lífið og tilveruna í
erfiðu landi. Finnst mér reynsla mín í viðskipt-
um við gigtarsjúklinga vel geta bent í pá átt.
Hvað er slitsjúkdómur? Pegar við nefnum
beinslit, er um að ræða böguð, kýtt eða
aflöguð bein, liðamót og slitið brjósk. Það er
ekki óeðlilegt að álykta, að slíkar breytingar
geti verið afleiðingar vinnustrits um langa ævi,
og raunar hafa margir lærðir og leikir álitið
slíka skoðun nánast sjálfsagða og óparfa að
efast um.
Helstu slitsjúkdómar, sem skal nefna, eru
slitgigt, pekkt líka sem degenerativ osteoarth-
ritis (= degenerative joint disease, D.J.D.),
osteoarthritis eða osteoarthrosis. Nefna má
líka brjóskeyðingu, en trúlega er hún nátengd
degenerativ osteoarthritis. Síðan skal telja
osteoporosis (beineyðing = beinfæð).
Hvort pjóðsagan um vinnustrit sem orsök
slits stenzt eða ekki, eru menn ekki á eitt
sáttir. í nútímaiðnaðarpjóðfélagi, hlýtur sú
hugsun að vakna, hvort orsakasamband sé
milli starfs og sjúklegs ástands. Sé svo, hvert
er pað, hvernig má bæta úr, uppræta eða
fyrirbyggja?
Því verður ekki neitað, að prátt fyrir ýmsar
hugmyndir um, að atvinna sé ekki tengd
slitsjúkdómum, verður að viðurkenna, að viss-
ar starfstéttir virðast pjást meir en aðrar.
Sem dæmi má nefna prolapsus disci inter-
vertebralis í hjúkrunarstéttum, hnéslit í knatt-
spyrnumönnum, mjaðmaslit i atvinnuballet-
dönsurum, hálsslit í konum peim, erlendum,
sem bera punga á höfði og pekkt er slit í
Barst ritstjórn 02/05/80. Send í prentsmiðju 01/06/80.
múrhandverksmönnum, handaslit í trésmiðum
o.s. frv.
Hins ber líka að geta, að slit sést í fólki, sem
telst tæpast hafa dýft hendi í kalt vatn
nokkurn tíma, en jafnframt má sjá ótrúlega
lítið slit í öðrum, sem hafa verið algerir
vinnujálkar um ævina.
Hvað snertir vöðvabólgur, eru vissar stéttir
viðkvæmari en aðrar. Virðast pær, a.m.k.
hérlendis, næmar, sem vinna á köldum vinnu-
stöðum, sbr. konur, sem starfa í frystihúsum.
Bókhaldarar, sem vinna við vélar svo og
vélritarar og hársnyrtifólk er áberandi stór
hópur líka, án kaldra vinnustaða, en par gætu
aðrir pættir gripið inn í t.d. isometrisk vöðva-
vinna.
Sé farið i saumana á pessum vandamálum,
kemur í ljós, að upplýsingar varðandi nýgengi
(incidence) og algengi (prevalence), hvað
atvinnu snertir, eru ekki til á íslandi. í skýrsl-
um landlæknis eru ekki upplýsingar um pessi
mál. Til er skrá um atvinnusjúkdóma, en pessi
atriði eru ekki par á meðal.
Landlæknir bendir á réttilega, að pótt slík
skrá sé fyrir hendi í mörgum löndum, megi
búast við meiri háttar ónákvæmni í henni, og
pví sömu ónákvæmni hérlendis, væri hún gerð.
(1)
Ef unnt væri að telja fjarverudaga eða
greiddar bætur á skýrslum Tryggingastofnun-
ar ríksins, t.d. vegna vöðvabólgu, gæti sú
stofnun verið hrein upplýsingaáma, en skýrslur
paðan verða ekki til gagns sem stendur, en
gætu orðið í framtíð, pegar tölvuskráning
hefst.
í læknaritum er ekki unnt að finna mikið að
gagni um tengsl atvinnu við slitsjúkdóma eða
vöðvabólgu. Verður pví rætt um orsakir pess-
ara vandamála frá fræðilegu (theroretisku)
sjónarmiði.
Meðferð pessa kvilla er að sjálfsögðu hefð-
bundin, p.e. að uppræta orsakavald, ef fyrir
hendi er, p.e.a.s., ef unnt er eða hann finnst.
Meðferð er hins vegar »symptomatisk« og
verða henni ekki gerð hér skil enda of
margpætt til pess að rúm gefist í pessari grein.