Læknablaðið - 15.12.1980, Blaðsíða 24

312
LÆKN ABLADIÐ
af viðbrögðum flakktaugarinnar (N. Vagus) og
áhrif hennar á hallarhnút (nodus sino-atrialis).
Þessi viðbrögð geta í versta falli orsakað
hjartastopp. Þau eru algengust í börnum.
Breytingar á sýrustigi (pH) geta átt sér
stað, ef um ónóga öndun er að ræða í
svæfingu, t.d. vegna truflandi áhrifa sumra
svæfingalyfja á öndunarstöðvar í mænukylfu
eða vanstillingar á öndunarvél. Þessi lækkun
getur einnig haft efnaskiptalegan uppruna
(metabolic acidosis). Þessi blóðsúr (acidosis)
getur aukið á óstöðugleika frumuhimna í
gangráðum hjartans þannig að þeir afskautast
(depolarise) auðveldar (12).
Líkur eru á því að hækkun á sýrustigi
(alkalosis) sem orðið getur m.a. vegna vanstill-
ingar á öndunarvél, geti einnig valdið hjart-
sláttaróreglu. Líklegustu skýringar á því er
truflun á leiðni í leiðslukerfi hjartans vegna t.d.
lækkunar á kalíumþéttni eða af öðrum orsök-
um (7, 15).
Súrefnisskortur, sem átt getur sér stað í
svæf./deyf. vegna lungnasjúkdóma eða vegna
tæknilegra vandamála, getur leitt til hjartslátt-
aróreglu á óbeinan hátt með því að örva
semjutaugakerfið og framleiðslu á katekóla-
mínum í nýrnahettumerg (6).
Einnig eru líkur á því að súrefnisskortur geti
haft bein áhrif á einangraðar hjartafrumur og
geti leitt til óstöðugleika í frumuhimnum á
svipaðan hátt og blóðsúr.
Innlögn á barkarennu (endotracheal intuba-
tion) veldur oft hjartsláttaróreglu. Skýringar á
því geta verið a) ofstarfsemi semjutaugakerfis-
ins vegna sársauka og ertingar á barka, b)
súrefnisskortur c) hækkun á koldíoxíðþrýstingi
í blóði d) hækkun á blóðþrýstingi, e) lyfjagjöf
samfara innlögninni (t.d. súxametónum). Oft er
um samspil margra þessara þátta að ræða.
Breytingar á blóðþrýstingi er algeng orsök
hjartsláttaróreglu í svæf./deyf. Miklar breyting-
ar og óstöðugleiki á blóðþrýstingi eru algeng í
svæfingu, þar sem mörg svæfingarlyf hafa
sterk áhrif á ósjálfráða taugakerfið. Hækkað-
ur blóðþrýstingur getur valdið auknu álagi á
hjartað auk þess sem blóðrás til vefja undir
hjartaþeli (subendocardium) getur truflast.
Lágur blóðþrýstingur getur hins vegar minnk-
að hættulega blóðflæði gegnum þrengdar
kransæðar. Hvort tveggja getur því valdið
súrefnisskorti í hjartafrumum með áðurgreind-
um afleiðingum.
Elektrólýtatruflanir t.d. of lág eða of há
þéttni af kalíum eru vel þekktar orsakir
hjartsláttaróreglu. Vanstillt öndunarvél, sem
veldur oföndun (hyperventilation) getur t.d.
lækkað kalíumþéttni í blóði.
Lyf, sem sjúklingar hafa tekið fyrir aðgerð
geta valdið hjartsláttaróreglu, t.d. digitalis.
Eins og áður segir er tíðni hjartsláttaróreglu
í svæf./deyf. mjög há. Tölum um tíðni ber hins
vegar ekki saman, enda fer hún mikið eftir því
hvers konar rannsóknaraðferð var notuð og
einnig um hvers konar sjúklinga og aðgerðir
var að ræða. Hæstu tölur um tíðni eru yfir
60 °/o (9) en annars er sú tala mjög breytileg (5,
8, 16).
Langflestar tegundir hjartsláttaróreglu í
svæf./deyf. eru saklausar og þarfnast ekki
meðferðar.
Ekki verða dregnar almennar ályktanir um
tíðni hinna alvarlegri tegunda óreglu byggðar
á niðurstöðum þessarar rannsóknar. Til þess
getur hún vart talist nógu nákvæm, þótt
fremur ólíklegt sé að margar alvarlegri truflan-
ir á hjartslætti hafi farið framhjá þeim sem að
svæfingunni stóðu. Þó getur hún gefið nokkra
hugmynd um hvers konar óreglu sé helst að
vænta á þeim stöðum, þar sem margvíslegar
skurðaðgerðir fara fram.
Meðferð fer að sjálfsögðu eftir því hversu
alvarleg óreglan er og því hver líkleg orsök er.
í þessari rannsókn var hægur hjartsláttur
meðhöndlaður með gjöf á atrópíni 0,5-1,0 mg í
æð og var það áhrifaríkt í öllum 6 tilvikum og
bendir það til þess að áhrif flakktauga hafi
verið aðalorsökin.
Hraður hjartsláttur með uþptök ofan slegils
var í 3 tilvikum meðhöndlaður á áhrifaríkan
hátt með edrophonium sem mælt hefur verið
með að reyna í slíkum tilvikum (4). Proprano-
loi var notað í 2 tilvikum, einnig með góðum
árangri. í einu tilviki var meðferð ekki nauð-
synleg.
í því eina tilviki sem upp kom hraður
hjartsláttur með upptöku í slegli (ventriculer
tachycardia), leiddi það á stuttum tíma til
hjartastopps, en endurlífgun með hjartahnoði
og raflosti bar árangur.
Aukaslög með uppruna í slegli voru oftast
(ef orsök var ekki augljós) meðhöndluð með
lidocaini, sem oftast reyndist áhrifaríkt. Ef
þessi aukaslög stóðu aðeins í stuttan tíma t.d.
eftir innlögn á barkarennu, var meðferð oftast
talin ónauðsynleg.
í engu þessara 39 tilvika leiddi hjartsláttar-
óreglan til dauða eða varanlegs skaða fyrir
sjúklingana. Óreglan stöðvaðist venjulega