Búskapur hins opinbera 1997-1998 - 01.03.1999, Síða 34

á mánuði - sem skerðist með sama hætti og tekjutryggingin. Njóti lífeyrisþegi sem býr
einn auk þess sáralítilla tekna annarra en greiðslna frá opinbemm aðilum á hann rétt á
sérstakri heimilisuppbót, 6.500 krónur á mánuði, sem þá skerðist með svipuðum hætti og
aðrar greiðslur. Örorkulífeyrisþegi sem hefur 75% skerta starfsorku nýtur sömu réttinda
og hér hefur komið fram.
Lifeyrisþegi sem nýtur allra ofangreindra bóta óskertra hefur þvi um 63 þúsund krónur
á mánuði síðari hluta árs 1998. En hér er þó ekki allt talið því greiða má maka
lífeyrisþega svokallaðar makabœtur ef sérstakar ástæður em fyrir hendi.27 Sömuleiðis má
greiða svokallaðar barnabcetur með bömum lífeyrisþegans yngri en 18 ára.28 Þá njóta
lifeyrisþegar afsláttar á símagjaldi.
8.1.1.2 Lífeyrissjóðir
A árinu 1997 tóku gildi ný lög um skyldutryggingu lífeyrisréttinda og starfsemi
lífeyrissjóða. Þar er meðal annars kveðið á um að öllum launþegum og atvinnu-
rekendum sé skylt að tryggja sér lífeyrisréttindi með aðild að lifeyrissjóði. Sömuleiðis
er kveðið á um að lágmarksiðgjald til lífeyrissjóðs skuli vera a.m.k. 10% af iðgjalds-
stofni. Þá kemur fram að lágmarkstryggingavemd miðað við 40 ára sjóðsaðild skuli
vera 56% af þeim mánaðarlaunum sem greitt er af. Með lögunum er einnig gefinn
möguleiki á tiltekinni viðbótartryggingavemd sem nýtur sambærilegra kjara og
trygging lágmarksvemdar.
Lífeyrissjóðakerfið hefur vaxið hröðum skrefum eins og lesa má af töflu 8.2. Á
þessum áratug einum hefur hlutfall hreinnar eignar þeirra af landsframleiðslu vaxið úr
um 40% árið 1991 í tæplega 67% árið 1997. Einnig sést að árlegar tekjur sjóðanna
námu 6,4% af landsframleiðslu árið 1991 en hins vegar 10% af landsframleiðslu árið
1997. Iðgjaldagreiðslur hafa einnig orðið umfangsmeiri, þær námu um 2,4% af
landsframleiðslu árið 1997 en voru um 1,3% árið 1991.
Tafla 8.2 Lífeyrissjóóir.
/ milljónum króna: 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997
Iðgjöld 14.530 15.278 15.687 15.692 17.054 19.054 26.261
Eignatekjur 10.940 12.665 13.351 14.249 13.622 21.806 26.209
Lifeyrisgreiðslur 4.998 5.678 6.647 7.457 8.353 9.332 12.409
Hrein eign i árslok 157.491 181.269 208.781 234.151 262.617 306.506 352.690
Iðgjöld % af landsframleiðslu 3,66 3,84 3,81 3,61 3,78 3,92 4,96
Iðgjöld og eignatekjur % af VLF 6,42 7,03 7,06 6,88 6,79 8,40 9,90
Lífeyrisgreiðslur % af VLF 1,26 1,43 1,62 1,71 1,85 1,92 2,34
Hrein eign í árslok % af VLF 39,7 45,6 50,7 53,8 58,2 63,0 66,6
- þ.a. séreignasjóðir % af VLF 0,9 1,2 1,5 1,7 2,0 2,4 2,9
Á næstu árum og áratugum má búast við að vægi svokallaðra séreignasjóða og
frjálsra trygginga vaxi verulega. Þegar má greina að hrein eign séreignasjóða hefur
ríflega þrefaldast á sex ára tímabili mælt sem hlutfall af landsframleiðslu. Það hlutfall
var komið í 2,9% árið 1997 en var 0,9% árið 1991. Sérstakir eftirlaunasamningar við
fyrirtæki eru hins vegar mjög veigalítill hluti af eftirlaunakerfí landsmanna og því ekki
ástæða til að ræða þá frekar hér.
Er um að ræða 50 eða 80% af fullum grunnlífeyri og fullri tekjutryggingu lífeyrisþegans.
Rétturinn er þó skýlaus gagnvart börnum örorkulífeyrisþega. Fullur barnalífeyrir er ríflega 12 þúsund
krónur á mánuði.
32
J