Búskapur hins opinbera 1997-1998 - 01.03.1999, Síða 37

greiðir það mæðrum33 [feðrum] fæðingardagpeninga í allt að sex mánuði34 [tvær
vikur] þó háða atvinnu- eða skólaþátttöku þeirra síðustu tólf mánuði fyrir töku
fæðingarorlofs.35 Hefji mæður hins vegar störf áður en fæðingarorlofstíma er lokið
falla dagpeningamir niður. Sömuleiðis eiga foreldrar ekki rétt á ofangreindum bótum
þann tíma sem þeir njóta óskertra launa í fæðingarorlofí eða hluta þess samkvæmt
kjarasamningi.36
Tafla 8.5 Fœðingarorlof.
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997
Fæðingarorlof í m.kr. 1.126 1.165 1.205 1.232 1.175 1.172 1.224 1.285
Fæðingarorlof % af landsframleiðslu 0,31 0,29 0,30 0,30 0,27 0,26 0,25 0,24
Fjöldi bótaþega 5.528 5.404 5.433 5.499 5.286 5.066 5.039 4.943
Kaupmáttur á bótaþega, magnvísitala 100,0 99,1 98,2 95,3 93,1 95,4 98,0 103,0
Á árinu 1997 vom greiddar 1.285 milljónir króna í fæðingarorlofsbætur eða sem
svarar til 0,25% af landsframleiðslu og hefur það hlutfall lækkað á þessum áratug.
Sömuleiðis hefur kaupmáttur þessara greiðslna á bótaþega farið lækkandi og einnig
fjöldi bótaþega sem var rétt undir 5 þúsund á árinu 1997. Kaupmátturinn hefur þó
hækkað aftur og er svipaður í upphafí og lok umrædds tímabils. í þessu samhengi er þó
rétt að nefna aukin kjararéttindi launþega er lúta að þessum málum en þau koma ekki
fram hér.
8.1.2.4 Mœðra- og feðralaun
Einstæðir foreldrar með tvö böm eða fleiri á ffamfæri njóta sérstaks stuðnings í
velferðarkerfmu í formi mæðra- og feðralauna uppfylli þeir ákveðin skilyrði.37 Á
þessum áratug sem er að líða hafa orðið allverulegar breytingar á þessum stuðningi.
Árið 1996 var til dæmis felld niður greiðsla með fyrsta bami. Sú ráðstöfun fækkaði
bótaþegum um fimm þúsund og lækkaði útgjöld þessa bótaflokks um helming mælt
sem hlutfall af landsframleiðslu, þ.e. úr 0,06% i 0,03%. Þá lækkaði þessi stuðningur
umtalsvert árið 1993 eða úr 0,2% af landsframleiðslu í 0,06%. Á móti voru
meðlagsgreiðslur hækkaðar verulega.
Tafla 8.6 Mœðra- ogfeóralaun.
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997
Mæðra- og feðralaun i m.kr. 669 752 803 261 262 284 153 168
- fjöldi bótaþega 7.738 8.010 8.121 7.595 7.546 7.789 2.791 2.941
- % af landsframleiðslu 0,184 0,189 0,202 0,063 0,060 0,063 0,031 0,032
8.1.2.5 Meðlög
Meðlagsgreiðslur teljast ekki með velferðarkerfí hins opinbera þar sem hér er fyrst
og fremst um greiðsluskyldu að ræða milli fráskyldra foreldra bams. Velferðarkerfíð
annast hins vegar útborgun meðlaganna. Fjármögnunin kemur því að mestu frá öðru
33 Með samþykki móður getur hluti af réttindum hennar færst yfir til föður.
34 Fæðingarorlofið getur þó orðið styttra eða lengra ef viss skilyrði eru fyrir hendi.
35 Fullra dagpeninga [1.290 krónur á dag árið 1998] nýtur sá sem unnið hefur 1032-2064 dagvinnu-
stundir síðustu 12 mánuði fyrir töku orlofs og hálfra dagpeninga njóta þeir sem unnið hafa 516-1032
dagvinnustundir.
36 Opinberir starfsmenn njóta til dæmis flestir óskertra launa í sex mánuði í fæðingarorlofí.
37 Á árinu 1998 eru greiddar 3.555 krónur á mánuði með öðru barni en 9.242 krónur með þriðja og fleiri.
35