Ný dagsbrún - 30.03.1969, Blaðsíða 5

30. marz
NY DAGS3RUN
Samningaborð
Hvítliðar og lögregla gera árás á almenning fyrir framan Alþingishúsið 30. marz 1949.
Ólafur Jensson:
Dagu
íslenzka lýðveldið var tæplega ársgamalt, þegar
Bandaríkjamenn gáfu til kynna að þeir ætluðu að
svíkja loforð sín um að hverfa með her sinn brott af
íslandi í stríðslok. Þeir settu fram kröfur sínar um
herstöðvar á íslandi til 99 ára. Það tók þá 4 ár að
fá fram þessar kröfur að mestu leyti. Þáttaskil milli
hins fyrra og síðara hernáms voru staðfest með sam-
þykkt Alþingis hinn söguríka dag 30. marz 1949.
Jregar Bandaríkjamenn settu
fram herstöðvarkröfur sínar
1945 vakti andstaða helztu for
ystumanna Sjálfstæðisflokks-
ins bjartsýni, sem entist þó
stutt. Þessir sömu forystumenn
snéru við blaðinu og tóku að
vmna að því kappsamlega að
varpa fyrir borð stefnu lýð-
veldisins í átökum hervelda.
Frá 30. marz 1949 er ísland ef-
laust þekktara í veröldinni sem
amerísk herbækistöð en sjálf-
stætt ríki.
H,
Lvað olli þessum skoðana-
skiptum þingmeirihluta hægri
flokkanna, hinn sögulega dag?
í tilcfni dagsins skal það
hugléitt þessari gömlu spum-
ingu tU svars og skýringar.
A ' hinnm fyrri hernámsárum
varð herinn fljótlega, fyrst sá
brezki en síðar sá ameriski,
umsvifamesti atvinnurekandi í
landinu um árabil. Á þeim
thna lék varla nokkur vafi á
því að þessi stóri atvinnurek-
andi var ekki bara vandalaus
viðskiptavinur, heldur líka
vopnafróðir og BAKHJABL ís-
lenzkrar borgarastéttar. Og
það er víst, að skilningur á
þörfinni fyrir návist þessa
vopnabró'ður var til hjá sum-
um valdamönnum Sjálfstæðis-
flokksins, þegar herstöðvar-
kröfur Bandaríkjamanna voru
settar fram 1945. Það var þessi
skilningur, sem óx og dafnaði
í deiglu átakanna um hersetu
og hlutleysi á árunum 1945—
1949. Þegar hinn sögulegi dag-
ur rennur upp, er meirihluti
íslenzkrar borgarastéttar orð-
inn viss um, að hann getur
ekki án hers verið, auk alls
H,
en sigrar bandamanna og
Rússa óvissu og ótta. Þetta sál-
arástand var til í vissum hlut-
um allra borgarastétta í Vest-
ur-Evrópuríkjum í og uppúr
stríðslokum. Þær höfðu vissu-
lega gildar ástæður, hags-
munalegar og hugsjónalegar
til að syrgja fall nazismans og
skelfast sigra Rauða hersins
og róttækra andspyrnuhreyf-
inga í löndum, sem hersetin
höfðu verið af Þjóðverjum.
Ekki bætti úr skák að í flest-
um heimshlutum riðuðu gömul
og gróin valdakerfi til falls.
Ástandið var ískyggilegt og
hlaut að valda sálarkreppu í-
halds í öllum heimshornum.
E,
Ólafur Jensson.
beins ábata af hersetu, varð
valdamönnum þessum Ijóst, að
herbækistöð yrði meira en lítil
trygging fyrir valdasess þeirra
og erlend viðskiptasambönd.
Hið gerbreytta íslenzka þjóð-
félag, sem „ástand“ hins fyrra
hernáms hafði fætt af sér, var
einnig viðsjárvert.
Lvað hafði þá hin íslenzka
borgarastétt og forystumenn
hennar að óttast? Hjá litlum
en áhrifarikum hluta Sjálf-
stæðisflokksins höfðu ófarir
nazista vakið vonbrigði og ugg,
FERMINGARBARNA- OG
FJÖLSKYLDUMYNDATÖKUR
Endurnýjum gamlar myndir.
Ljósmyndastofa Sigurðar Guðmundssonar,
Skólavörðustíg 30 — Sími 1 19 80
Iýðveldis. Að öllu samanlögðu
höfðu hlutirnir að ýmsu leyti
verið „kommúnistum“ í hag.
Var ekki betra að hafa „varn-
ir“ í lagi?
jn hafi ýmsir atburðir og
hættublikur erlendis valdið ís-
Ienzkum ráðamönnum borg-
araflokkanna áhyggjum um
framtíðina á þessum tíma, var
þá ekki allt viðunandi og við-
ráðanlegt á heimavígstöðvun-
um? Eða var ástandið í ís-
lenzku þjóðfélagi hættulegt
borgaralegu valdakerfi?
Hafði ekki róttæk verkalýðs-
hreyfing orðið fyrirferðamikil
og frek „við gjaldþol atvinnu-
veganna“? Höfðu sósíalistar
ekki komið ár sinni fyrir borð
í nýsköpunarstjórninni?
Hafði ekki einkarekstur á
íslandi verið það lítilsigldur,
að hann gat ekki átt nema
lítinn hluta að nýsköpunar-
framkvæmdum hins unga lýð-
veldis? Voru ekki bæjar- og
ríkisfyrirtæki lýðveldisins spor
í áttina til sósíalisma? Það var
sýnilegt að þróunin gat orðið
á ýmsan veg; „normalt" einka-
framtak gat ekki við svo búið
staðið fyrir hinum stórfelldu
verkefnum, sem áttu að tryggja
efnahagslega velferð hins unga
ftir andlegan umþóttunar-
tíma frá 1945—49 var hræðsla
íslenzkrar borgarastéttar við
„komúnista“ hérlendis og er-
lendis orðin trúar- og stefnu-
skráratriði! Hlutleysi og her-
leysi lýðveldisins var slæmt,
úrelt og óraunhæft „til varnar
landsins“, eins og það var lát-
ið heita. Hinn stóri, voldugi
yopiifibyýðir ^var ferður að
samningsbundhum verði „frels
is“ í landi víkingánna.
Við getum, að þesum árum
liðnum, spurt: Höfum við geng
ið til góðs?
A ímabil erlendrar fjárfesting-
ar er runnið upp. Sambandið
milli þess og herstöðvanna er
náið og gamalkunnugt úr sögu
margra landa. Tilvist herstöðva
í landinu gerir það „hæft“ til
erlendrar fjárfestingar. Banda
rískar herstöðvar eru auð-
hringavörn fyrst og fremst —
hagsmunir íslenzkrar borgara-
stéttar sitja þar ekki í fyrir-
rúmi. En djörfustu kappar
Sjálfstæðisflokksins munu ef-
laust segja í hjartans einlægni:
Að verja hluthafann skiptir
mestu máli, hvort heldur hann
er í Sviss, Bandaríkjunum, S-
Afríltu eða Vietnam.
Þetta er tegund af alþjóða-
hyggju, sem er líkleg til að
þrengja kosti Iandsmanna í
framtíðinni engu síður en
„landvarnarstefnan“ frá 30.
marz 1949, enda angi af sömu
rót. Ólafur Jensson.
Aldrei eins og nú er um það
rætt meðal manna, hversu
mjög launakjörum vinnandi
fólks hafi hrakað og aldre? hafi
verkalýðshreyfingin staðið jafn
höllum fæti í viðskiptum sín-
um við atvinnurekendur og rík
isvald eins og hin síðari ár.
Auðvitað sjást þess merki
þegar svo er komið að fulltrúar
atvinnurekenda og fjandsam-
legs ríkisvalds sitja beggja
megin við borðið í kjarasamn-
ingum launafólks og hvert orð
sem fellur í hópnum er um leið
í eyrum atvinnurekenda og rík-
isstjómar.
Oft var því flíkað og er raun-
ar enn að samvinnuhreyfingin
og verkalýðshreyfingin séu
systur og báðar jafntrúar hin-
um snauðu. f dag er það þó svo
að samvinnuhreyfingin veitir
engum heitari blíðu og full-
komnari trúnað í samningum
við launafólkið en einmitt
eignastéttinni og kaupmanna-
valdinu, sem hún er stofnuð
til að berjast gegn og hafa
hemil á.
Út yfir tekur þó sú ógæfa
alþýðunnar að þurfa að berjast
í návígi við þann flokkinn, sem
ber heiti liennar. Samstarf AI-
þýðuflokksins við íhaldið í ára-
tug hefur gersneytt forustu
hans allri viðleitni til þjónustu
við alþýðustéttir landsins. ÖII
fyrri áform, öll markmið, öll
loforð um baráttu fyrir bættum
kjörum eru fótum troðin og
innsigluð með takmarkalausri
þjónustu við eignastéttina og
peningavaldið.
— •—
Launastéttimar eiga aðeins
eina leið, þá „að halda aftur
af stað“; þá leið að losa sig við
svikula leiðsögumenn, bvo
grómið af stefnumiðum þeirra
flokka og hreyfinga, sem þær
áttu sér beztar og fengsælast-
ar; þá leið að læra af biturri
reynslu.
— •—
Það er launafólkið sjálft, sem
þarf að taka við forystu sinna
málefna; í samvinnufélögum, í
verkalýðsfélögum, í flokkunum
Það þarf að fjarlægja úr for-
ustunni alla þá, sem ekki skilja
að þeim ber skilyrðislaust að
setja hagsmuni fólksins í fé-
lögunum ofar öllu og að trún-
aðarstörf þeirra er þjónustu-
hlutverk. Að öðrum kosti verða
þeir að þoka fyrir öðrum, sem
þennan skilning liafa.
Afgreiðsla
blaðsins
er í Tjarnargötu 20
Sími 17510.
SIGURÐUR TÓMASSON, ÚRSMIÐUR
SkólavörSustíg 21 A
Selur aðeins vönduð úr og klukkur.
ENN Á ELDRA VERÐI
I