Nýtt Helgafell - 01.10.1959, Qupperneq 11

MATTHÍAS JOHANNESSEN:
Hlutfalliö milli lífs og dauöa
I.
Þegar ég var á leið á málverkasýningu
Gunnlaugs Schevings í Listamannaskálan-
um, hitti ég Kjarval fyrir utan Alþingishús-
ið. Hann kallaði á mig, hvíslaði og sagði:
— Já, farðu þarna inn og vertu auðmjúk-
ur. Þetta er ekkert nema persónuleg list, al-
veg ómenguð. Maður getur ekki einu sinni
orðið afbrýðisamur.
Svo gekk hann yfir götuna, hár en dálítið
lotinn, með svartan slútandi hatt og um-
hyggju fyrir tilverunni í hverju spori.
Ég gekk inn í skálann.
Að lítilli stundu liðinni stóðum við Gunn-
laugur Scheving á miðju gólfi og virtum fyr-
ir okkur myndirnar: — Veiztu, hvað mér
dettur í hug? sagði ég. — Nei, svaraði hann.
— Grískar goðsögur, sagði ég. Akkiles og
Hektor í Tróju. Eða Odysseifur. Ætli hann
hafi ekki verið svipaður þessu, þegar hann sá
eyju kíklópanna rísa úr sæ? — Mér hefur
aldrei dottið neitt slíkt í hug, svaraði Gunn-
laugur. — Það er eitthvað meira í þessu en
bara við mennirnir, sagði ég. Goðmögnuð
örlög?
Hann svaraði og talaði liægt og ígrund-
andi, eins og til að koma í veg fyrir, að svar-
ið kæmi honum sjálfum á óvart: — Ég veit
ekki, sagði hann. Ég veit ekki, hvað við er-
um. Ég hef aldrei hugsað um það sérstaklega.
En lífið er stórkostlegt og þess vegna finnst
mér nauðsynlegt að hafa myndirnar mínar
stundum svona stórar, svo þær geti lýst því,
sem mér býr í brjósti. Það, sem hefur skapað
þær og mótað, er þess eðlis, að það kemst
ekki fyrir á litlum fleti. Það er of stórt til
þess, að myndirnar geti verið litlar. Annars
er þetta myndrænt atriði. Þegar mynd er
máluð, er miðað við ákveðnar stærðir. Ég
hef afmarkaðan flöt, sem ég þarf að fylla út
með sjó, bátum og mönnum. Það er stafróf
myndlistarinnar, sem ég vinn með. í öllum
myndum verður að vera visst samræmi, svo
þær verki sannfærandi. En nú er ég kominn
út í myndræna fagurfræði og hún er heldur
köld og leiðinleg. Hún er anatómía mynd-
listarinnar og slík fræði á heima í vísinda-
ritum. Það er að vísu gaman fyrir mig að
tala um hana, en þér hlýtur að leiðast hún.
En ef við tölum um hana, getur samt vel
farið svo, að ég finni nýja æð eða nýjan
vöðva.
Ég spurði um hjartað.
— Nei, ég held ég finni ekki nýtt hjarta.
Það er bara til eitt hjarta og fannst fyrir
löngu. En ef þú vilt vita, hvernig ég vinn,
get ég sagt þér, að það er eins og ég sé í
smiðju innan um marga menn, sem kunna
betur til verka en ég. Ævinlega endar þetta
þannig, að þeir fara að kenna mér eitt og
annað, þó þeir séu flestir löngu dánir, og ég
tck leiðbeiningum þeirra eins og lítill dreng-
ur og læri margt, sem ég vissi ekki áður. Ef
ég stanza í miðju verki, þá athuga ég, hvað
þeir hafa gert, hvernig þeir hafa unnið og
hvað ég gæti af þeim lært. Þeir gætu kannski
leyst hnútinn? Og svo leita ég á náðir Spán-
verjanna og kemst aftur á stað. Svona er
nú þetta einfalt. Það er ekki nauðsynlegt að
þeytast um allar jarðir til að geta málað
sitt verk og fá innblástur. Sumir þurfa alltaf
að vera að leita að einhverju, sem getur lyft
þeim upp í hæðir listarinnar, en mér finnst
það vöntun. Það er orðið svo mikið af list