Alþýðuhelgin - 30.04.1949, Blaðsíða 1

1®* tbl. Laugardagur 30. apríl 1949. 1. árg.
Alþýðuhelgin
16. tbl., átti að
koma út síðastlið-
inn laugardag.
Prentun var hafin,
en þappírinn sem
til var, reyndist ó-
nothæfur. Þó mun
hafa komizt út af
blaðinu nokkur
hundruð eintök.

Fyrir rúmum fjörutíu árum urðu
allmiklar blaðadeiliu' út af grip ein-
Uni, öskjum (svoncfndum baksturs-
óskjum) cr síra Jens Pálsson, þáver-
andi eigandi Bessastaða, lét af hendi
við Jón konsúl Vídalín, gegn eftirlík-
'ngu, sem konsúllinn afhenti kirkj-
unni í staðinn. Jón konsúll og Helga
kona hans voru, eins og alkunnugter,
akafir safnarar alls konar fornminja.
Einkum leituðu þau fanga í kirkjum
Isndsins. og þótti mörgum þjóðholl-
um mönnum furðu gegna, hve íeng-
•0
in, mcð brugðinn
hendi. — Þessar
settar af smiðnum
handaliófi, hcldur
*
brand í hægri
myndir eru ekki
á þennan grip af
mcð beinu lilliti
bræðrum sínum í ýmsum greinum,
enda , Oldermand" cða Öldungur
fyrir gullsmiðalaginu í 18 samfclld
ár. Hann varð einnig „Capteinn við
það fyrsta Borgerskabs — Compagnie
í KaUpmannahöín". Eigi jer vitað
hvaða ór hann andaöist. en mun hafa
liifEð' fram undir aldamót. Meðal
barna Sigurðar var „Pétur, sem varð
Doctor Medicinæ í Kóngsbergi í
Norgci samt Professor, og Inspeclor
þar við Bergverks skólann“, að því
cr segir í æviminningu Þorstcins
Oskjurnar frá Bessasföðum
Mm*
im
■a&'
&
sæl þau urðu. Komust þau lijón yfir
niarga dýrmæla gripi, sem mikil
°ftirsjá var að. Töldu ýmsir, þá cr
þcir voru íluttir úr landi, að þeir
hefðu kvatt ísland í síðasta sinn. Svo
varð þó ekki. Vídalínssafnið var allt
Sefið hingað heim cftir dag þcirra
hjóna og cr nú sérstök deild í Þjóð-
niinjasaíni.
Einhvcr bezti gripur Vídalínssafns
cru öskjur þær úr Bcssastaðakii-kju,
Sem minnst var á í upphafi þcssa
’náls. Matthías Þórðarson, fyrrvcr-
andi þjóðminjavörður, lýsir öskjun-
u>n á J)essa leið:
> Stæi-ð askjanna cr þessi: Lcngd
sm., brcidd 11,2 sm. og hæð 6 (>
S1n. Efnið cr silfur, og eru öskjurnar
algylltar utan og innan. Þyngdin er
t Pund. Vcrkið cr scrlaga vel unnið
aó öllu leyti; öskjurnar eru mjög vcl
slegnar út og' driínar og grafnar mjög
uó utan; svcigðar í rococco-stíl á
Söflum og iiliðum, blöð á hornum,
hckkur á umgjörð loks, bg eru á l>ví,
heggja vegna við sléttan flöt mcð á-
'ctrun, drifnar myndir og upphlcypt
'U' kvenlegum vcrum, cr eiga að
hikiia tvær af höfuðdyggðunum:
^Peki vinstra megin, mcð bók undir
hægri hendi, og Réttvísi hægra mcg-
til þess manns cr hami var gcröur
íyrir. — Öslcjurnar standa á 4
steyptum ljónsmyndum. Ljónin liggja
og bera ösltjurnar á baki sér.“
IIVER SMÍÐAÐl ÖSKJURNAR?
Svo vel vill til, að liægt er að svara
mcð öruggri vissu þeirri spurningu,
hver vrcrið hafi sá listamaður, er
öskjur þcssar smíðaði. Bcr það meðal
annars til, að neðan á botni þcirra cr
stimpill smiðsins, stafirnir S. T. S.,
og ártaliö (17) 74 fyrir ncðan þá.
Hið sama ártal cr cinnig á áletrun-
inni á lokinu, cins og síöar mun gct-
ið. Stímpill Jicssi cr mcrki Sigurðar
gullsmiðs Þorsteinssonar. Sigurður
var sonur Þorstcins Sigurðssonar
sýslumanns í Múlasýslu (d. 1765).
Bróðir Siguröar var Pétur sýslumað-
ur, faðir Sigurðar PctLU’ssonar skálds
og sýslumanns.
Sigurður Þorsteinsson fór til
Kaupmannahafnar, lærði gull og'
silfursmíði og varð meistari í iðn
sinni 1742. Hanh d\raldi síðan aila
ævi í Kaupmannahöfn og nefndist
þar Sivcrt Thorstcinsson. Bjó haim
lengi við Austurgötu. og er g'etið þar
allt til ársins 1789. Var hann mikil-
hæfur maður og mjög fyrir stéttar-
sýslum.. íöður Sigurðar gullsmiðs.
Matthías Þórðarson gctur þess, að
til séu nokkrir smíðisgripir eftir Sig-
urð bæði á íslandi, í Danmörku og í
Norcgi, þar á meðal borðbjaila úr
silfri, og kóróna. Var bjallan citt sinn
í cigu Friðriks konungs 7. Fjórir grip-
ir eftir Sigurð eru í Þjóðminjasafni,
auk askjanna frá Bessastöðum. Er
þar á meðal kaffikanna úr silfri „all-
stór og mcð ógætu verki. gcrð 1784“.
Könnu þessa • gaf Sigurður Pétri
sýslumanni bróður sínum, en Sig-
urður skáld sonur lians erfði liana
eftir föður sinn. Ei'tir Sigurð cign-
aðist könnuna isleifur ctazráð Ein-
arsson og crfði Jórunn dóttir lians
hana eftir hann ,en í'rá Páli Mclstcd
sagnfræðingi, manni Jórunnar, kom
hún til safnsins.
Matthías Þórðarson fer svofelldum
orðum um Sigurð og vcrk hans:
,,Af handavcrkum Sigurðar gull-
smiðs öilum má sjá, að hann hefur
verið einkar góður smiður og kunhað
vcl til hinna ýrnsu grcina í sinni
iðn. Vii’ðist Inmn hal'a verið sérlega
smckkvís maöur og jafnframt fyigzt
vel mcð breytingum samtíðar sinnar
í stílnum og tízkunni. — Enginn nú-
lifandi íslenzkur gullsmiður virðist
9