Sveitarstjórnarmál - 01.06.1943, Blaðsíða 7

SVEITARSTJÓRNARMÁL
3
Það er kumiára en frá þurfi að segja,
að á þessu tímabili var gert mikið að þvi,
að sveitarstjórnir styrktu og' hvöttu
þurfamenn sína til Ameríkuferða. Það
átti sér aldrei stað i Hvítársiðuhreppi.
Ein hjón, sein þegið höfðu af sveit til
uppeldis barna sinna, voru að vísu styrkt
af hreppnum til Vesturheimsferðar. En
það var að ósk sjálfra þeirra, enda voru
þá börn þeirra uppkomin og tengdasonur
og dóttir þeirra, búsett vestan hafs, buðu
þeim til sin.
Þá er eitt ótalið, sem vekja hlýtur
eftirtekt, þegar Iilaðað er í gegnu.m fá-
tækrabækur hreppsins þessi 100 ár. En
það er, að enginn sá hóndi, sem haft
hefur jörð til ábúðar i hreppnum, hefur
þegið af sveit. Að vísu hafa þar oft verið
smáir og fátækir bændur, en þrátt fyrir
það og oft mikla óniegð og sveitar-
þyngsli, hafa þeir þó allir komizt af
hjálparlaust og lagt nokkurn skerf til
sveitar.
Eins og fvrr er getið, þá voru iátækra-
málin fyrri hluta þessa tímabils í hönd-
U.m hreppstjóra með tilsjón prests. Rit-
uðu þeir oftast báðir undir „jafnaðar-
reikning“ sveitarinnar. En niðurjöfnun
var gerð á almennum fundi, hausthrepp-
skilum. Þessi skipun stóð fram yfir 1870,
en 1872, 2. inaí, gefur konungur út til-
skipun uni fyrirkomulag sveitarstjórna,
og er lnin i inörgum nieginatriðum hin
sama og' enn i dag. Áttu þá hreppsnefndir
samkvæmt henni að taka við starfi
hreppstjórans í fátækramálunum og öðr-
um venjuleguin sveitarmálum. Var gert
ráð fyrir því sein aðalreglu, að oddviti
hreppsnefndar liefði reikningshald á
hendi og væri aðalframkvæmdastjóri
hennar. Atti þessi slcipun að komast á,
samkv. konungsbréfi 1874, eigi fyrr en
árið 1875. Svo langur tínii var talinn
niundu þurfa til að auglýsa hina nýju
skipun og undirbúa framkvæmd hennar.
Af bókum Hvítársíðuhrepps er helzt "ð
sjá, að hún hafi ekki koniizt á fyrr en
1878, þvi að hreppsbókin virðist þangað
lil vera með hendi lireppstjórans, og
hreppsnefnd undirritar fyrst hreppsbók-
ina haustið 1878.
Hreppstjórar og oddvitar hafa verið
þetta timabil:
Hreppstjórar:
1840—1842 Jón Auðunsson, hreppstj.
á Þorvaldsstöðum.
1842—1869 Daníel Jónsson, hrepp-
stjóri á Fróðastöðuni.
1869—1878(?) Salómon Sigurðsson,
hreppstj. í Siðumúla.
Oddvitar:
1878—1888 Sigurður Jónsson, söðlasni.
og bóndi á Haukagili.
1888—1895, 1898—1902 og 1907—1914
Magnús próf. Andrésson, Gilsbakka.
1895—1898 og 1902—1907 Jón Pálsson,
bóndi i Fljótstungu.
1914—1919 Jón Sigurðsson, hreppstj.
á Haukagili.
1919—1925 ólalur Guðmundsson,
bóndi á Sámsstöðum.
1925—1940 Andrés Eyjólfsson, bóndi i
Síðumúla.
Það er athyglisvert, hversu spakir
bændur í Hvítársíðu hafa verið á jörð-
um sínum. Það er áreiðanlega undan-
lekning', ef þeir hafa flutzt burt úr
hreppnum af fúsuni og frjálsum vilja.
Hið algenga var, að sá bóndi, sem fengið
hafði trygga ábúð á jörð, fluttist þaðan.
ekki lifandi, nema þá fyrir elli sakir.
Ekki er hægt að sjá, að fleiri en tveir
bændur hafi flutzt burt af eignarjörðum
sínum á þessu árabili, enda eru afkom-
endur þeirra, er hér áttu heimili 1840,
nú á öllum bæjum, að undanteknum
einum.
Á jiessum 100 árum hafa alls verið 135
búendur í Hvítársíðu, og er Húsafell
talið jiar með til 1852. Eru liá taldar með
ekkjur, jafnvel þótt þær hafi ekki búið
nema eitt til tvö ár eftir menn sína látna.
Sé búendatala hvers býlis tekin út af
fyrir sig, jiá verður samtalan nokkuð
hærri, því að nokkrir hafa búið á fleiri
en einum stað innan hreppsins.