Sveitarstjórnarmál - 01.06.1943, Blaðsíða 17

SVEITARSTJ ÓRNARMÁL
13
VII.
Hitl vil óg þó einnig nefna, að fyrir
niér vakir og, að l>essi skipting landsins
i stórar hagsmunaheildir á einnig að geta
orðið undirstaða að frekari skipulagn-
ingu í þessum landshlutum, og hef ég
það þá einkum í huga, að amtsþingin
hefðu forgöngu um skipulagningu í at-
vinnuháttum innan amtsins. Má þar fyrst
nefna nýbýlahverfi, sem nú er mikið
rætt um, að koma þurfi á fót, nýjar ver-
stöðvar, iðnaðarframkvæmdir við hentug
orkuver o. m. fl„ sem nauðsynlegt er,
að komið sé upp eftir fyrir fram gerðum
áætlunum. Það er og nauðsynlegt, að
skapaður sé sterkur „höfuðstaður“ i
hverju amti, sem sé eins konar miðstöð
amtsins i menningarlegu lilliti. Ýmsa
staði mætti og gera að framleiðslubæjuin
í sérstökum greinum, þar sem svo stend-
ur á, að einhver ákveðin atvinnugrein
yfirgnæfir allt annað, líkt og nú er orðið
um Siglufjörð og síldina. Á slíkum stöð-
um yrði amtsþingið að stuðla að því, að
nauðsynleg skilyrði yrðu sköpuð, svo að
atvinnurekslurinn gæti vaxið þar upp.
Það vil ég laka greinilega fram, að ég
ætlast ekki til þess, að ömtin færu að
ráðast sjálf í neinn slíkan atvinnurekst-
ur, heldur ætla ég þeim aðeins að stýra
skipulagningunni og hafa nauðsynlega
forgöngu um málin.
Amtssjóðunum yrði að tryggja veru-
legar tekjur, og sýnist ekki nema sjálf-
sagt, að ríkið legði þeim eitlhvað af tekj-
um frá sér, þar sem þau mundu taka við
talsverðu af störfum ríkisins og útgjöld-
um. En auk þess þyrfti að tryggja þeim
sérstaka tekjustofna, er þau mættu hag-
nýta, en út í það fer ég ekki nánar nú
tímans vegna.
Málefnum amtsins milli þinga ætti að
stjórna amtsráð, er skipað væri amt-
manni og tveim amtsráðsmönnum, er
þingið kysi lil eins árs í senn.
Amtmaður ætli að vera stjórnskipaður
cmbættismaður, eins og nú eru sýslu-
menn, sem eru formenn sýslunefnda. Hef
ég aldrei heyrt á það minnzt að breyta
]>ví, enda er það eðlilegt samband, sem á
þann hátt myndaðist milli hinna allsjálf-
stæðu amtsþinga og ríkisvaldsins. Amt-
maður ætti að vera launaður af ríkis-
sjóði, en amtsráðsmenn að fá þóknun
fyrir störf sín frá amtinu og eftir ákvörð-
unurn amtsþings. Amtsráð gæti haldið
reglulega fundi, ef svo sýndist, en ann-
ars eftir kalli amtmanns.
Hér skal ekki farið út í kostnaðarhlið
þessarar tilhögunar. Hvort tveggja er, að
allt yrði það að vera ágizkun ein enn þá.
og að sú skipun, sem nú er á þessum mál-
um, kostar allmikið fé. Til þess mun og
gefast tími síðar að ræða þá hlið málsins
nánar. Þá er og' rétt að taka það fram, að
ég ætlast til þess, að sýslurnar haldist á-
fram sem lögregluumdæmi og kjördæmi,
og þarf þessi breyting því engin áhrif að
hafa á þau mál. Það er eingöngu ineð lil-
liti til sveitarstjórnarmálanna, sem ég tel
æskilegt að athuga, hvort ekki sé rétt að
taka þessa skipun upp, og í fyrstu mundu
amtsþingin eingöngu fjalla um sveitar-
stjórnarmálefni, en sinám saman taka
hina atvinnulegU skipulagningu til með-
ferðar.
Mjög mundi þessi tilhögun létta störf
Alþingis og gera marga löggjöf heil-
sleyptari en nú er, og togstreita sú, sem
verið hefur milli einstakra þingmanna úr
sama fjórðungi um hin og' önnur fram-
faramál, mundi hverfa að miklu leyli,
þegar tillögur amtsþinga unr málin lægju
fyrir Alþingi.
Eg hef hugsað það nokkuð, hvernig
skipta ætti landinu í ömt, og skal gera
hér lauslega grein fyrir því. Skipting i
ömt vrði að fara eftir því, livaða sýslu-
og bæjarfélög eru samstæðust um menn-
ingarmál og atvinnuhætti, en ekki eflir
fólksfjöldanum eða sveitarfélagafjöldan-
um í hverju amti.
Sýnist mér sem heppilegast ínundi, að
ömtin væru 5 alls og þá þessi:
Suðuramtið, sem tæki yl'ir \restur-
Skaftafellssýslu, Rangárvallasýslu, Ár-
nessýslu, Gullbringu- og Kjósarsýslu og