Hús & Búnaður - 01.06.1968, Blaðsíða 1

Hús&Bl
Búnaður
2. árg. 1968 5
Hugleiðingar um byggingarlist — Grindverk —
Körfuhúsgögn — íslenzkur heimilisiðnaður —
Ljósmyndaþáttur — Skákþáttur — o.m.fl.
HUGLEIÐINGAR UM BYGGINGARLIST
— TENGSLI NOTKUNAR OG ÚTLITS
Það er ekki ýkja langt síðan að
allflestir íslendingar bjuggu í torf-
bæjum, sem þrátt fyrir ýmsa ágalla
voru húsakostur lítils þjóðfélags í
1000 ár. Efni til þygginganna var sótt
í næsta umhverfi og það var engu
líkara en bæirnir hefðu sprottið upp
úr jörðinni þar sem þeir stóðu.
Húsin voru í fullu samræmi hvert
við annað, við náttúruna í kring og
samræmdust einnig húsum ná-
grannanna. Það fólst mikið öryggi
í gömlu bæjunum, þar virtist ekkert
vera af handahófi gert.
Reynsla áranna kenndi fólkinu
hvernig það ætti að nota þessi
heimafengnu efni og hvers mætti
vænta af þeim. Menn notuðu þau á
einfaldan og eðlilegan hátt, en slíkt
er mjög sjaldgæft í íslenzku bygg-
ingalagi síðari ára.
Grunnmynd þessara gömlu bú-
staða var svo einföld og látlaus en
þó svo skýr og hrein, að ókunnugir
gátu jafnvel úr fjarlægð getið sér
til um húsaskipan hvers bæjar og
vissu svo að segja upp á hár til
hvers hver vistarvera var notuð.
Fyrir augum nútímafólks blasa ó-
teljandi efni, sem menn hafa ekki
eins náin tengsl við eins og þau
heimafengnu. Af því leiðir að eðli og
uppruni margra þessara efna eru á
huldu fyrir okkur. Það liggur ekki
eins í augum uppi hvernig á að nota
þau.
Við göngum hér á landi mitt á milli
leifa af gömlu torfbæjunum, (aðeins
örfáir hafa fengið að halda velli)
bárujárnshúsum, timburhúsum,
steinsteypuhúsum, málm- og gler-
húsum af ýmsum stærðum og mis-
munandi að lögun og uppbyggingu,
sem skilur eftir í meðvitund vegfar-
anda ruglingslega mynd ósamræm-
is og glundroða. öll þessi óná-
kvæmni í uppþyggingu o. fl. verður
til þess að sundra manninum þann-
ig að hann missir fótfestu og verður
hikandi og óöruggur. — Hann miss-
ir þráðinn og skynjar ekki lengur
uppruna og samhengi, sem hverjum
manni er nauðsyn á að skynja vilji
hann standa á eigin fótum, og í
innsta eðli þráum við það öll.
í þeim heimi sem við lifum og
hrærumst í virðist ekki lengur sam-
hengi í eðli og uppbyggingu.
Forfeður vorir áttu færri kosta
völ, því var margt auðveldara fyrir
þá, þeir voru ekki neyddir til að
velja úr margskonar efnum og lit-
um. Byggingarefnið var við tún-
garðinn eða í mýrinni neðan við
bæinn, og menn áttu ekki kost á
öðrum litum en þeim sem hægt var
að vinna úr skauti náttúrunnar. Og
þessir litir, sem maðurinn komst
fljótt upp á lag með að nota, hafa
þann góða eiginleika að verða fal-
legri með aldrinum, öfugt við þann
fjölda af gervilitum sem framleiddir
eru í nútíma iðnaði. Sem jákvætt
dæmi má nefna fallegu mjúku jurta-
litina sem notaðir voru til að lita
með band og allskonar dúka og eru
eftirsóttir enn þann dag í dag þegar
vanda þarf í fagran vef. Litirnir sem
notaðir voru á hús voru yfirleitt
málmsölt með bindiefni. í Svíþjóð
rekumst við á þóndaþæi og þorp
einkum í grennd við Siljan sem
þyggð eru úr timbri og máluð með
dumbrauðum lit, sem búinn er til úr
koparsalti, leystu upp í vökva, og
rúgmjöl notað sem bindiefni. Þessi
litur ver tréð vel gegn sól, vindi og