Hús & Búnaður - 01.06.1968, Blaðsíða 2

regni, er endingargóður og ódýr.
Rauðu húsin í Svíþjóð, sem flest
eru lík í byggingastíl og úr sama efni
eru áberandi sterkur þáttur í því um-
hverfi sem þau eru sprottin úr, þau
eiga þar heima og eru augnayndi
heimamanna og þeirra er ferðast
um landið.
Annað dæmi má nefna, þar sem
ber að sama brunni um notkun lita.
Augljóst er, að í ítölsku bæjunum
þar sem sú erfðavenja ríkir að mála
húsin í fallegum gulbrúnum lit, sem
fríkkar með ári hverju, þar verður
hann fegurri og dýpri, þar verður
guli liturinn áberandi samnefnari
ítalskur bœr — heild í litum og formi.
fyrir bæjarheildina þrátt fyrir fjöl-
breytni í húsagerð.
í mótsögn við það sem hér er
nefnt er vert að leiða hugann að
hinu sundurleita litaflóði, sem neon-
lýsing stórborganna hellir yfir íbú-
ana, þegartekur að rökkva á kvöld-
in. Þar er ekki hugsað um samræmi
né heildaráhrif litanna. Hver litur
eða réttara sagt hver auglýsinga-
framleiðandi hugsar einungis um að
trana sér fram — ganga sem mest
í augu vegfarandans, lesandans —
og það á kostnað hinna. Slíkt skiptir
ekki máli. Þegar fjöldinn hugsar
svona þá er ekki við góðu að búast,
og árangurinn verður eftir því.
Þá má ennfremur nefna hina
taumlausu og skipulagslausu notk-
un lita í sambandi við húsbygging-
ar.
Og í þessu sambandi má einnig
drepa á sem dæmi hvernig slyngir
framleiðendur taka upp á að nota
æsandi liti og jafnvel sjálflýsandi
svo sem á barna- og unglingafatn-
aði. Þeir vita sem er að slíkt gengur
í augu og gleypt við því hugsunar-
laust.
Flestir þekkja ánægjuna af að sjá
og handleika fallega muni sem unn-
ir eru úr góðefnum svo sem kjör-
viði eða fögru skinni svo eitthvað sé
nefnt. Einfaldur hlutur eins og til
dæmis grautarsleif sem er laglega
skorin í fallegan við gleður augað.
Við skynjum strax samhengið milli
lögunar og notkunar. Þá má nefna
skaftið á exinni, það lagaði sig
smátt og smátt eftir þvi til hvers átti
að nota það, þartil ekki varð á betra
kosið.
Við sjáum fegurð í haglega gerð-
um trébala, byttu, trogi, tunnu eða
kút, sem beykirinn hefur sett saman
af mikilli nákvæmni og kunnáttu. í
öllum þessum hlutum er hægt að
skilja samhengi milli efnis og lögun-
ar, og samræmi hlutanna gleður
augað. Sama gildir um margt sem
gert er úr skinni eða leðri. Er ekki á-
nægjulegt að sjá vel tygjaðan hest,
hvort heldur er með fallegum reið-
tygjum eða aktygjum, sem gerð eru
úr mörgum ólum en þær tengdar
saman eftir vissum reglum með
málmhringjum eða sylgjum?
Að lokum getum við minnzt á
venjulega jurtapotta, sem renndir
eru í rennismiðju leirkerasmiðsins,
því næst brenndir í ofni hans, og
þá kemur fram rauði liturinn, sem
okkur kemur svo kunnuglega fyrir
sjónir. Við vitum upp á hár hvernig
jurtapottur er búinn til og þessvegna
skiljum við svo vel, hversvegna
hann er eins og raun ber vitni um.
Þar er samruni milli efnis, fram-
leiðslu og lögunar. Ekki hefur heyzt
að önnur ílát hæfi betur lifandi jurt-
um, sum þurfa að ná andanum
gegnum gljúpa veggi pottanna.
Því miður virðast nú þessir leir-
pottar verða að víkja fyrir plastpott-
unum, sem hafa þann kost að vera
óbrotgjarnir. Framleiðendur plast-
pottanna hafa gert sér far um að
líkja sem mest eftir leirpottunum
bæði hvað lögun og lit snertir, en
áferð efnisins er allt önnur, eins og
eðlilegt er.
En hér kemur óöryggið til sög-
unnar, því hér er ekki lengur hægt
að finna samhengi milli efnis og lög-
unar. Plastpotturinn er ekki búinn til
í rennismiðju leirkerasmiðsins, held-
ur er hann steyptur í móti og gæti
því alveg eins — og ætti að vera —•
allt öðruvísi í laginu, sem væri eðli-
legra fyrir plastefnið. Það hefur sem
sé gleymzt að finna nýtt lag — mót
fyrir nýtt efni, sem gilda allt önnur
lögmál fyrir en leirinn.
Við ruglumst í ríminu, því okkur
skortir samhengið og við látum
blekkjast.
Nú væri vel hægt að hugsa sér
að ringulreiðin og öryggisleysið
vaxi samhliða öllum þeim fjölda
hluta sem sækja að úr öllum áttum
og umlykja okkur. — Allt of margir
verða því fórnarlömb meira eða
minna lélegs smekks framleiðenda.
Margir gefast upp gagnvart þeim
ofurfjölda allskonar fjcldafram-
leiðslu, sem í raun og veru er ekki
það sem því er ætlað að vera, sam-
kvæmt efninu sem í því er, heldur
líkist mörgu sem við höfum þekkt
Vinna beykisins.