Morgunblaðið - 24.11.2011, Síða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. NÓVEMBER 2011
Eldur við Alþingi Þuríður Backman fékk að spreyta sig á að slökkva elda við Alþingishúsið í gær undir leiðsögn slökkviliðsmanna ásamt öðrum þingmönnum og starfsfólki Alþingis. Um var að
ræða lið í eldvarnarátaki Landssambands slökkviliðsmanna. Þingmenn fengu einnig fræðslu um mikilvægi reykskynjara og annars eldvarnabúnaðar.
Júlíus
Ég var nýbúinn að
leggja SÁÁ blaðið frá
mér þar sem margt at-
hyglisvert er að finna um
vímuvarnarmál, flest svo
sem margsagt áður, en
lifandi umræða alltaf jafn
þörf, skelfilegar reynslu-
sögur, svo sem kunnugar
einnig, gleðiefni að sjá
hvern einasta ávinning,
hverja lausn undan okinu
mikla sem eyðileggur svo
alltof margra líf. Kári Stefánsson for-
stjóri ÍE lítur til baka og segir alkóhól-
ismann mestan áhrifavald alls meðal
fjölskyldumeðlima hans, vina og félaga
og þar er enga jákvæðni eða gyllingu að
finna og kemur ekki á óvart þeim sem
reynt hafa að fylgjast með þessum mál-
um, reynt að flytja sannleiks- og aðvör-
unarorð um hina voðalegu vá sem af
áfenginu stafar.
En sem ég er að hugleiða efni og efn-
istök kemur miðvikudagsblað Morg-
unblaðsins upp í hendurnar á mér og
þar gefur að líta yfir nær þvera baksíðu
fyrirsögn hins nýja fagnaðarerindis
jólanna: Jólabjórinn kominn í búðir og
til að herða á dýrð þessari og dásemd
segir í undirfyrirsögn: ÁTVR býst við að
selja um 400 þúsund lítra fyrir jól, sem
sagt ríflega lítra á hvert mannsbarn allt
frá vöggu til grafar. Já, þvílíkt fagnaðar-
efni fyrir fæðingarhátíð frelsarans og
eðlilegt að fæðing fátækrar móður í fjár-
húsi fölni eða máist út með öllu við slíkt
evangelíum.
Eins og venjulega er ekkert fjallað
um mögulegar afleiðingar af neyzlu
þessa „fagnaðar“-vökva, enda ekki við
hæfi, þegar slíkur fögnuður er á ferð.
Mér fannst það eitt á skorta að flenni-
auglýsing á jólabjórnum skyldi ekki
fylgja SÁÁ blaðinu, en að sjálfsögðu eru
menn þar á bæ ekki uppnumdir af sama
fögnuði og þarna er lýst og láir þeim
enginn. Það að kenna göróttan drykk
við jól, hátíð barnanna, hátíð ljóss og
friðar, er algjör smekkleysa, að ekki sé
sagt fullkomin ósvífni miðað við afleið-
ingarnar, ekki sízt fyrir börnin eins og
frásagnir SÁÁ blaðsins, sannar og lýs-
andi, greina svo glögglega frá.
Í SÁÁ blaðinu er viðtal við fyrrver-
andi heilbrigðisráðherra, Álfheiði Inga-
dóttur, þar sem hún mælir þau sann-
leiksorð að þrátt fyrir ágæta löggjöf um
margt í áfengismálum þá sé
vandamálið það, að við
virðum ekki þau lög og nefn-
ir sér í lagi áfengisauglýs-
ingar sem eru bannaðar en
það bann er þverbrotið eins
og við í IOGT sem og fjöl-
margir aðrir höfum marg-
sinnis bent á. Þess vegna bið
ég alþingismenn nú að gefa
þjóð sinni ágæta jólagjöf
með því að samþykkja frum-
varp Ögmundar Jónassonar
um breytingu á áfengislögum sem nú er
lagt fram öðru sinni. Frumvarpið
hnykkir ágætlega á ákvæðum laganna
um áfengisauglýsingar þar sem menn
hafa skákað í því skjólinu, að þeir séu að
auglýsa saklausan, óáfengan drykk af
því að vörumerkið er það sama og á
áfenginu, sem allir skyni bornir menn
sjá auðvitað, að verið er að auglýsa og
með örsmáu letri er orðið léttöl nýtt til
blekkingarleiksins, nær ósjáanlegt ber-
um augum auðvitað.
Samþykkt frumvarpsins og eðlileg eft-
irfylgni ákvæðisins sem þetta varðar
ætti að gjöra þessar ógeðfelldu og ólög-
legu auglýsingar útlægar. Þetta er
a.m.k. hin ágætasta viðleitni í þá átt, ef
við viljum á annað borð virða lög og
reglur samfélagsins og þessu frumvarpi
fögnum við að sjálfsögðu, enda vitað að
auglýsingarnar hafa þann megintilgang
að gylla áfengið fyrir augum og eyrum
ungra og óreyndra, fá fleiri neytendur í
viðskipti um leið og augunum er vand-
lega lokað fyrir afleiðingum þessarar
iðju auglýsendanna. Er til of mikils
mælzt af Alþingi að gefa okkur sam-
þykkt þessara ákvæða í jólagjöf, jólagjöf
til framtíðar?
Eftir Helga Seljan
» ÁTVR býst við að
selja um 400 þúsund
lítra fyrir jól, sem sagt
ríflega lítra á hvert manns-
barn allt frá vöggu til graf-
ar. Já, þvílíkt
fagnaðarefni fyrir fæð-
ingarhátíð frelsarans...
Helgi Seljan
Höfundur er form. fjölmiðlanefndar IOGT.
Er til of mikils mælzt?
Í byrjun árs 2013 mun evrópska við-
skiptakerfið með mengunarkvóta (e.
Emission Trading System) verða inn-
leitt á Íslandi. Er það gert sem hluti af
skuldbindingum sem Íslendingar hafa
undirgengist í tengslum við EES-
samninginn í þeim tilgangi að minnka
losun stórra iðnfyrirtækja á gróð-
urhúsalofttegundum.
Í stuttu máli miðar kerfið að því að
þau fyrirtæki sem menga mikið í ein-
hverjum skilningi borgi fyrir þá meng-
un. Með tímanum er áætlað að fyr-
irtækin muni keppast við að draga sem
mest úr mengun til að þurfa að kaupa sem minnst
mengunarleyfi. Þeir sem menga hlutfallslega lítið,
svo sem heimili og smá fyrirtæki munu hins vegar til-
heyra öðru kerfi (e. Effort Sharing) og greiða fyrir
mengun í hlutfalli við það sem þau nota af eldsneyt-
isgjöfum.
Kolefnisskattur á eldsneyti
Í byrjun þessa árs voru innleiddir svokallaðir kol-
efnisskattar á fljótandi eldsneyti á Íslandi í þeirri
viðleitni að aðlaga Ísland að stefnu Evrópusam-
bandsins. Sagt var að gjaldið væri um 75% af því sem
tíðkaðist í Evrópu árið 2009. Boðað er að nú skuli
innheimta gjaldið að fullu líkt og gert er í Evrópu og
er í frumvarpi til laga lagt til að gjaldið verði hækkað
um 32%.
Nú er það svo að þegar gjaldið var upphaflega lagt
á var verð á kolefnakvóta um 30% hærra en það er
nú. Lækkunin stafar af minni eftirspurn eftir meng-
unarkvótum í kjölfar efnahagslægðarinnar sem nú
herjar á Evrópu. Á næsta ári mun fljótandi eldsneyti
á Íslandi því bera rúmlega 30% hærri meng-
unarskatta en tíðkast í Evrópusambandinu!
Kolefnisskattur á föst efni
Í nýjum skattatillögum ríkisstjórnarinnar er m.a.
gert ráð fyrir því að hafin verði stighækkandi skatt-
lagning kola og koks, en þau efni eru í rafskautum
sem notuð eru til að framleiða t.d. ál, járnblendi og
kísilmálm. Helsti rökstuðningurinn fyrir þessum
skatti er að það sé verið að „aðlaga“ íslenska stóriðju
því sem tíðkast í Evrópu. En er það svo?
Í evrópska viðskiptakerfinu sem innleitt verður
hér á landi 2013 er gert ráð fyrir að iðnfyrirtæki sem
nær því að vera eitt 10% fyrirtækja sem mengar
minnst fái án endurgjalds kvóta fyrir starfsemi sína.
Þau fyrirtæki sem menga meira þurfa að kaupa við-
bótarkvótann í evrópska viðskiptakerfinu. Þetta
myndar hvata fyrir fyrirtækin til að minnka notkun á
kolefni og menga minna. Þannig auka þau hagnað
sinn. Jafnframt eru fyrir hendi ráðstafanir til að
stöðva svokallaðan „kolefnaleka“ en hann felst í því
að fyrirtæki sem menga mikið færi starfsemi sína
einfaldlega til landsvæða þar sem reglur um mengun
eru ekki jafn strangar og innan Evrópu.
Til að koma í veg fyrir þetta hefur Evr-
ópusambandið leyft tímabundnar nið-
urgreiðslu til slíkra fyrirtækja.
Afleiðingar kolefnisskatta
Augljóst er hvaða afleiðingar kolefn-
isskattar á eldsneyti hafa á rekstur
heimilisins. Hver lítri af bensíni verður
um 6,3 krónum dýrari en ella og dísel
verður 7,2 krónum dýrari.
Íslensku álfyrirtækin búa öll yfir nýj-
ustu tækni og munu að öllum líkindum
tilheyra 10% fyrirtækja sem mestum
árangri ná í mengunarmálum í heim-
inum. En samkeppnisstaða þeirra mun samt verða
lakari þar sem þau þurfa að greiða kolefnisskattinn
íslenska sem ríkisstjórnin vill leiða í lög, a.m.k. til
2015!
Um 25% framleiðslukostnaðar járnblendiverk-
smiðjunnar á Grundartanga eru kol sem notuð eru í
rafskaut. Gert er ráð fyrir að verksmiðjan þurfi að
kaupa kvóta fyrir allt að 25% losunar sinnar. For-
stjóri fyrirtækisins hefur bent á að samkvæmt út-
reikningum muni kostnaður vegna kaupanna og
skattsins sliga fyrirtækið og það muni hætta við öll
áform um stækkun og með tímanum leggjast af.
Sennilega mun verksmiðjan verða flutt annað þar
sem rýmri reglur gilda. Járnblendifélagið er gott
dæmi um að ómarkviss álagning mengunargjalda
getur leitt til kolefnaleka.
Kísilverksmiðjurnar sem fyrirhugað er að reisa í
Helguvík og að Bakka við Húsavík munu vegna
gjaldsins að öllum líkindum ekki verða reistar að
sögn fjárfestingarsviðs Íslandsstofu og fjárfesta sem
komið hafa fyrir nefndir Alþingis. Þar með er úti um
„eitthvað annað“ sem svo oft er boðað.
Niðurstaða
Spurður um gagnrýni á kolefnisskattinn svarar
fjármálaráðherra Steingrímur J. Sigfússon: „Landið
[er] engin skattaparadís fyrir mengandi starfsemi.“
Niðurstaða mín er hinsvegar að það sé algjört glap-
ræði að fara að tillögum ríkisstjórnarinnar og inn-
leiða kolefnisskatta þá sem hún leggur til í frumvarpi
sínu. Það leiðir til minni fjárfestingar, meiri meng-
unar og lakari efnahagslegrar velferðar fyrir Íslend-
inga til frambúðar án þess að neinum umhverf-
ismarkmiðum sé náð.
Eftir Tryggva Þór Herbertsson
» Á næsta ári mun fljótandi
eldsneyti á Íslandi því bera
rúmlega 30% hærri meng-
unarskatta en tíðkast í Evrópu-
sambandinu!
Tryggvi Þór
Herbertsson
Höfundur er prófessor í hagfræði og alþingismaður.
Skattaparadísin Ísland