SunnudagsMogginn - 05.02.2012, Síða 23

29. janúar 2012 23
Ótal frækin afrek hafa verið unnin á ögurstundu í glímunni við óvæginnáttúruöflin úti á reginhafi. Í grein Skapta Hallgrímssonar í Sunnudagsmogganum segir frá einu afmörgum slíkum augnablikum Íslandssögunnar. Þar skipti sköpum eftir
langa baráttu við veðurofsann að skipstjóranum tókst að skjóta neyðarlínu yfir í Júpi-
ter þannig að hægt var að draga björgunarbát á milli. Það tókst í fyrstu tilraun.
„Það stóð tæpt – mjög tæpt,“ segir Birgir Óskarsson loftskeytamaður, sem var að-
eins 22 ára þegar þetta gerðist og sýndi þó mikla yfirvegun er hann kallaði eftir aðstoð.
Aldrei verður lífslöngunin sterkari en við slíkar aðstæður. En stundum verður ekki
við neitt ráðið. Og aldrei munum við heyra um öll þrekvirkin sem unnin voru við
slíkar aðstæður, því grátlega oft var enginn til frásagnar.
Það var átakanlegt og áhrifamikið að hlusta á frásögn Eiríks Inga Jóhannssonar af því
í Kastljósi, er hann bjargaðist úr sjónum eftir hörmulegt sjóslys, þar sem þrír skips-
félagar hans létu lífið. Þar lýsti hann þeirri miklu mannraun sem hann gekk í gegnum
og mátti glöggt merkja hvar sem komið var í þjóðfélaginu eftir viðtalið að þjóðin
hlustaði, fann til með Eiríki og dáðist að hugrekki hans.
Reynslusögurnar verða öðrum lærdómur. Hilmar Snorrason, skólastjóri Slysavarna-
skóla sjómanna, sagði í gær að draga mætti mikinn lærdóm af slysinu um hvernig
menn bera sig að í björgunarbúningi og þann mikla vilja til að lifa af og hið jákvæða
hugarfar sem Eiríkur Ingi lýsti í viðtalinu. „Við munum sannarlegan nota þann lærdóm
til þess að fræða aðra sjómenn. Við erum alltaf að læra eitthvað nýtt þegar slys verða
og þá gerum við breytingar í kennslu okkar í ljósi nýrrar þekkingar.“
Reynslan safnast saman, þó að hún sé tregablandin, og það getur orðið öðrum lífs-
björg.
Kaffispjallið á stjórnarfundum
Það er merkilegt að heyra viðhorf Ernu Gísladóttur í Sunnudagsmogganum, sem brot-
ist hefur til áhrifa í viðskiptalífinu á nýjaleik, eftir að fjölskylda hennar seldi hlut sinn í
B&L árið 2007. Hún segist hafa á tilfinningunni að hugsunarháttur í stjórnum fyr-
irtækja hafi breyst eftir bankahrunið, nú taki fólk stjórnarsetu af meiri ábyrgð og
festu.
Auðvitað er það einkenni á þeirri firringu sem skapaðist í íslensku samfélagi ef
stjórnarmenn litu á fundina sem „bara kaffispjall“. Það skipti engu máli hvaða ákvarð-
anir voru teknar, alltaf hækkuðu hlutabréfin. En sú staðreynd verður ekki umflúin að
verð á hlutabréfum endurspeglar til langs tíma litið innra virði fyrirtækja. Þess vegna
er enn mikilvægara að stjórnarmenn haldi vöku sinni þegar allt hækkar og verð á
hlutabréfum rofnar úr tengslum við þá verðmætasköpun sem á sér stað innan fyr-
irtækjanna.
Erna lýsir ágætlega hlutverki stjórnarmanna: „Að fylgjast með því að reksturinn sé
að skila sínu, spyrja spurninga og gera sér grein fyrir hvernig tekjurnar verða til – og
kostnaðurinn. Fólk þarf að vera tilbúið að velta við hverjum steini, en líka að vera op-
ið fyrir nýjum hugmyndum.“
Frækin afrek
„Óperan er [...] sprelllifandi, en ekki
dauð.“
Árni Tómas Ragnarsson læknir og óperuunnandi
um breytt óperulandslag í Reykjavík.
„Á fjörutíu árum sem spark-
lýsandi hef ég séð margt en
aldrei neitt í líkingu við
þetta.“
Martin Tyler, hinn kunni breski sparklýs-
andi, þegar áhangandi Everton handjárn-
aði sig við markstöngina í miðjum
leik gegn Manchester City.
„Með geðlyfjum hefði
ekki orðið nein Njáls
saga.“
Óttar Guðmundsson geðlækn-
ir sem rýnt hefur í Íslend-
ingasögurnar út frá sjón-
arhorni geðlæknisvísinda.
„I love you man. I
love you man.“
Eiríkur Ingi Jóhannsson skipbrots-
maður á togaranum Hallgrími við
sigmanninn sem bjargaði honum
úr sjónum við Noregsstrendur.
„Viltu vera svo vinsamlegur að
hætta að stara á mig, herra Manley.“
Harry Redknapp, knattspyrnustjóri Tottenham
Hotspur, sem nú er fyrir dómi grunaður um skatt-
svik. Orðunum beindi hann að lögreglumanni.
„Eldborgarsalurinn hljómar
eins og frábært hljóðfæri.“
Osmo Vänskä, fyrrverandi aðalstjórnandi
SÍ, eftir fyrstu kynni sín af Hörpunni.
„Ég hef ekki sérstakar
áhyggjur af þeim bláfá-
tæku.“
Mitt Romney, sem sækist eftir því
að verða forsetframbjóðandi
Repúblíkanaflokksins í Banda-
ríkjunum, í viðtali við CNN.
„Annars segi ég samt
pylsa en ekki pulsa,
enda kalla ég stelpu sem
heitir Bryndís „Bryndísi“
en ekki eitthvað annað.“
Vilhelm Anton Jónsson, tónlistar-
og fjölmiðlamaður, sem ólst upp á
Akureyri.
Ummæli vikunnar
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Stofnað 1913
Útgefandi: Óskar Magnússon
Ritstjórar: Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri: Karl Blöndal
banna umræður um óþægilegt mál, þá megi reyna
að nota meirihluta í nefnd til að koma í veg fyrir
að þingið fái að greiða um það atkvæði. Er fram-
ganga þessi með svo miklum ólíkindum að naum-
ast verður trúað að allir meðreiðarsveinar ríkis-
stjórnar fylgi henni.
Og ennþá er hótað rannsókn
á einkavæðingu banka
Og ennþá er rætt um að rannsaka einkavæðingu
bankanna, sem fór fram fyrir réttum tíu árum.
Enda hefur mjög verið reynt að festa þá kenningu
í sessi að frá henni stafi fall bankanna sjö árum
eftir einkavæðingu þeirra. Fyrsti bankinn sem féll
var reyndar ekki einkavæddur í þeirri lotu, held-
ur má rekja þá einkavæðingu að mestu til verka
Steingríms og Jóhönnu í ríkisstjórninni sem sat
frá 1988 til vors 1991. En einkavæðingu þeirra
tveggja og félaga þeirra verður auðvitað ekki
kennt um fall bankanna 2008. Einkavæðingin
2001 var rannsökuð af ríkisendurskoðun. Þær
skýrslur eru allar til. Morgunblaðið hefur þó
margoft tekið undir það, að vilji menn rannsaka
þau mál aftur eigi þeir endilega að vinda sér í það.
Það hefur þó ekki ennþá verið gert. Jóhanna Sig-
urðardóttir beitti Rannsóknarnefnd Alþingis
opinberum þrýstingi um að leggja þunga rann-
sóknaráherslu á einkavæðinguna. Gerði nefndin
það ekki, þá sagðist hún sjálf mundu láta gera það
og hafði augljóslega gefið sér allar niðurstöður
fyrirfram. Verði fyrri einkavæðingin rannsökuð
ennþá einu sinni er augljóst að enn þyngri rök
standa til að rannsaka beri hina síðari, sem gerð
var á bak við luktar dyr og án nokkurs samráðs. Í
lægstu kimum bloggheima og greinum á því plani
er iðulega staðhæft að ríkið (stundum einstakur
maður) hafi selt „fjárglæframönnum“ bankana
fyrir slikk eða nánast gefið þá. Hvað gengur þess-
um ómerkingum til að tala svona? Bankarnir voru
boðnir til sölu oftar en einu sinni, án þess að
kaupendur fengjust, og ríkisvaldið var sakað um
að hafa óraunhæfar væntingar um verð. Fjár-
málaeftirlitið varð að samþykkja hverjir mættu
kaupa. Í öllu þessu ruglingslega tali virðast menn
vera að horfa á veldi og bókfært verð bankanna á
velmektardögum þeirra og miða það við söluverð
þeirra mörgum árum fyrr.
Þegar Landsbankinn var seldur var hann á
stærð við Sparisjóðabankann þegar hann féll.
Ekki mörgum árum áður þurfti LÍ að leita til rík-
isins og Seðlabankans um fjárhagsaðstoð og sú
aðstoð, sem þótti há, var þó aðeins örfáir millj-
arðar króna. Án þeirrar smáhjálpar hefði bankinn
ekki lifað af. Á glanstíð bankanna buðu banka-
stjórarnir varla mönnum góðan dag vegna slíkra
upphæða. Á aðalfundum ríkisbankanna gömlu
var mikið klappað þegar stjórnarformaður kunn-
gerði nokkur hundruð milljóna króna hagnað yfir
heilt ár, sem hann gat þó ekki alltaf gert. En nú
rugla menn söluverði sem fékkst í opnu útboði
saman við tölurnar og hagnaðinn sem síðar varð
eftir að bankarnir höfðu blásið út og bólgnað óg-
urlega, eins og gerðist raunar víða um banka-
heiminn á þeim tíma og eru ekki allir búnir að
bíta úr nálinni sinni. Hundruð banka hafa farið á
hausinn, jafnvel bankar sem starfað höfðu í heila
öld. Og þúsundum banka hefur verið haldið rétt-
um megin við strikið með miklum fjárveitingum
sem skattborgararnir eru ábyrgir fyrir og ríkin
eru enn að og stynja þungan. Engum manni í út-
löndum, og eru þeir þó margir þar, hefur dottið í
hug að einkavæðing hafi haft eitthvað með þetta
allt að gera. Eina sem rétt er í slíku óráðstali er að
væru hér eingöngu ríkisbankar, þá hefðu þeir vís-
ast verið smáir og vanmáttugir áfram eins og
gömlu ríkisbankarnir voru. Þess vegna treystu
stærri fyrirtæki hér alfarið á erlenda bankaþjón-
ustu en ekki á íslenska. Núverandi ríkisstjórn
einkavæddi tvo banka í undarlegu ofboði og hefur
enn ekki hugmynd um hverjir muni að lokum
verða skrifaðir fyrir þeim. Yfirgnæfandi líkur
standa til þess að það verði vogunarsjóðir, sem
eru þeir fjárfestar sem flestir vilja halda sem
lengst frá sér. Þetta skrítna mál hefur enn ekki
verið skýrt, hvað þá rannsakað, en á því virðist
rík þörf.