Morgunblaðið - 16.04.2013, Side 26

26 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 16. APRÍL 2013
Íslenska hagkerfið
varð fyrir áfalli
haustið 2008. Það
áfall var hluti af
miklu misgengi í
fjármálakerfi hins
vestræna heims sem
hafði verið að grafa
um sig í allmörg ár:
Það var ekki bundið
við Ísland eða íslensk
fjármálafyrirtæki.
Fyrir liggur að flest-
ir bankar á Vesturlöndum hefðu
orðið gjaldþrota á árum 2008 til
2009 ef ríkisstjórnir og seðla-
bankar viðkomandi landa hefðu
ekki komið þeim til aðstoðar.
Meginástæðan fyrir því að fjár-
málahrunið var Íslandi þungbær-
ara en ýmsum öðrum löndum var
einfaldlega sú að hér var fjár-
málakerfið stærra miðað við þjóð-
arbúskapinn en víðast annar stað-
ar. Öfugt við mörg önnur lönd
voru því ekki forsendur fyrir því
að íslenska ríkið og seðlabankinn
björguðu þessu kerfi er áfallið
dundi yfir.
Nú eru liðin um fjögur og hálft
ár frá áfallinu í október 2008. Því
miður hefur illa gengið í að rétta
þjóðarskútuna við í framhaldinu.
Hagkerfið er enn í djúpri
kreppu. Á árinu 2012, meira en
fjórum árum eftir að bankahrunið
átti sér stað, var verg landsfram-
leiðsla enn liðlega 5% lægri en
hún var árið 2007 (sjá meðfylgj-
andi línurit). Þessi samdráttur
samsvarar tekjuminnkun upp á
nálægt 1 milljón kr. á
sérhverja fjölskyldu í
landinu.
Kaupmáttur ráðstöf-
unartekna heimilanna
hefur minnkað miklu
meira. Samkvæmt op-
inberum tölum Hag-
stofunnar var hann
hvorki meira né minna
en 20% lægri á árinu
2012 en hann var á
árinu 2007. Þannig
hafa heimilin í landinu
tekið á sig miklu meiri
byrðar en nemur
minnkaðri landsframleiðslu. Þar
ræður mestu stóraukin skatt-
heimta og laun sem hafa dregist
stórlega aftur úr verðbólgu.
Sorglega lítið hefur miðað í því
að rétta af fjárhag skuldsettra
heimila. Núna meira en fjórum ár-
um eftir áfallið 2008 verður ekki
betur séð en fjöldi heimila sé enn í
alvarlegri skuldakreppu.
Fjárfestingar í framleiðslutækj-
um og mannauði eru forsendur
hagvaxtar og velsældar í framtíð-
inni. Það er því mikið áhyggjuefni
að undanfarin fjögur ár hafa þess-
ar fjárfestingar verið í sögulegu
lágmarki. Fjárfesting í mann-
virkjum og atvinnutækjum hefur
verið svo lítil að álitamál að hún
dugi fyrir nauðsynlegri endurnýj-
un fjármagnsstofnsins. Að áliti
Hagstofunnar er svo ekki. Sam-
kvæmt tölum hennar hefur hrein
fjárfesting, þ.e. fjárfesting að frá-
dregnum afskriftum verið neikvæð
frá árinu 2009 (sjá meðfylgjandi
línurit).
Fjárfestingar í mannauði hafa
örugglega verið neikvæðar. Frá
árinu 2009 til ársloka 2012 voru
brottfluttir umfram aðflutta til Ís-
lands um 8700 manns. Þar við
bætist að margir af hinum brott-
fluttu, svo ekki sé minnst á þá
sem ekki hafa snúið til baka frá
námi erlendis, eru vel menntað
hæft fólk á besta aldri sem undir
venjulegum kringumstæðum hefði
orðið burðarás í íslensku sam-
félagi.
Hallarekstur og ríkissjóðs og
skuldsöfnun er kapítuli út af fyrir
sig. Hin mikla skuldsetning þjóð-
arinnar í kjölfar áfallsins 2008
krafðist almenns sparnaðar í þjóð-
arbúinu. Þjóðin varð og verður
enn að leggja verulega fjármuni til
hliðar til að greiða erlendar skuld-
ir og styrkja efnahag heimila og
fyrirtækja. Þá bregður hins vegar
svo við að ríkissjóður gengur á
undan með vondu fordæmi. Á
hverju einasta ári frá árinu 2009
hefur ríkissjóður verið rekinn með
mjög miklum halla. Fram til 2012
hefur þessi halli verið yfir 7% af
landsframleiðslu að meðaltali.
Jafnvel þótt árinu 2009 sé sleppt,
þar sem þá voru nokkur sérstök
útgjöld vegna hrunsins, er hallinn
frá 2010 enn um 6,4% af vergri
landsframleiðslu eða yfir 100 millj-
arðar króna á ári að jafnaði. Þessi
halli hefur auðvitað endurspeglast
í hraðvaxta uppsöfnun opinberra
skulda. Opinberar skuldir voru
nánast engar árið 2007 en voru
orðnar um 60% af VLF í árslok
2012 (sjá meðfylgjandi línurit).
Allir eru sammála því að at-
vinnuleysi sé samfélagsböl sem
umfram allt beri að forðast. Við
lifum nú samt á mesta atvinnu-
leysisskeiði lýðveldissögunnar.
Samkvæmt tölum Hagstofunnar
hefur atvinnuleysi að jafnaði verið
um 7% frá árinu 2009 og var enn
6% árinu 2012. Tölur Vinnu-
málastofnunar sem miða við þá
sem geta fengið atvinnuleys-
isbætur eru heldur lægri, en
mældu samt 5,5% atvinnuleysi í
febrúar 2013.
Íslenskir borgarar og atvinnulíf
búa enn við viðamikil gjaldeyr-
ishöft. Þessi gjaldeyrishöft skerða
frelsi Íslendinga til að ráðastafa
eigum sínum og svipta þá þannig
mannréttindum sem þykja sjálf-
sögð meðal þróaðra þjóða heims-
ins. Þau gera íslenskum fyr-
irtækjum erfiðara fyrir en
samkeppnisaðilum þeirra erlendis
og rýra því alþjóðlega samkeppn-
isstöðu landsins. Þegar til lengri
tíma er litið þýðir þetta aðeins
eitt. Íslensku fyrirtækin fara hall-
oka í samkeppninni við erlend og
verða að hætta rekstri eða flytjast
úr landi.
Allt stafar þetta af rangri efna-
hagsstefnu í kjölfar hrunsins. Sú
efnahagsstefna einkennist af mikl-
um skattahækkunum, gríðarlegri
opinberri eyðslu, miðstýringarár-
áttu, gjaldeyrishömlum og al-
mennri haftatrú, árásum á grunn-
atvinnuvegi þjóðarinnar og
almennri andúð á einkaframtaki
og framleiðslustarfsemi.
Nú líður að kosningum. Miklu
skiptir að til forustu veljist ábyrg-
ir einstakingar og flokkar sem
bera skynbragð á efnahagsmál og
hagmuni þjóðarinnar til lengri
tíma. Verði ekki gjörbreytt um
efnahagsstefnu er nánast öruggt
að kaupmáttur og lífskjör hér á
landi muni halda áfram að dragast
aftur úr nágrannalöndunum. Þá er
ekki að sökum að spyrja. Mann-
auðurinn heldur áfram að streyma
til útlanda og það sennilega í rík-
ari mæli en áður. Bestu fyrirtækin
munu fylgja með. Fjárfestingar
munu ekki ná sér á strik og fjár-
magnsstofninn smám saman drag-
ast saman og úreldast. Íslendingar
verða eftirbátar nágrannaþjóð-
anna til frambúðar.
Alvarleg efnahagsstaða Íslands
Eftir Ragnar
Árnason » Verði ekki gjör-
breytt um efnahags-
stefnu er nánast öruggt
að kaupmáttur og lífs-
kjör hér á landi muni
halda áfram að dragast
aftur úr nágrannalönd-
unum.
Ragnar
Árnason
Höfundur er prófessor.
Opinber skuldir (% af VLF)
Heimild: Hagstofan
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
-10%
20
07
20
08
20
09
20
10 20
11
20
12
-1%
26%
40%
48%
55%
60%
Hrein fjárfesting (fjárfesting-afskriftir)
Heimild: Hagstofan
25%
20%
15%
10%
5%
0%
-5%
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10 20
11
20
12
16,6%
21,5%
-3,7%
-1,0%
Verg landsframleiðsla (vísitala)
Heimild: Hagstofan
1,02
1,00
0,98
0,96
0,94
0,92
0,90
0,88
0,86
0,84
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10 20
11
20
12
0,901
0,948
1,012
0,907
Ég er hamingju-
samur með að hafa
fæðst á Íslandi. Ég er
hægrisinnaður og
þykir jafnvænt um
landið mitt og
Vinstri-grænum. Ég
er á móti ESB-aðild
og vil slíta viðræðum
strax. Skömm er að
þeim fjármunum sem
búið er að eyða í
langanir samfylkingarmanna og
vinstri-grænna. Samvistir við
fimm til sex hundruð milljónir
íbúa ESB heilla mig ekki. At-
vinnuleysi, evruvandi og skrif-
finnska ESB heilla mig ekki. Lán-
leysi er hjá flestum þjóðum ESB.
Kýpur er hugsanlega gjaldþrota.
Afleiðingin gæti borist yfir alla
Evrópu.
Döpur fjögur ár
Íslendingar eru rúmlega 300
þúsund og leita varla að fjölþjóða-
samfélagi ólíkra íbúa og trúarhópa
ESB-landa. Samfylkingin og
Vinstri-græn eru á hraðri nið-
urleið vegna vinstridrauma rík-
isstjórnar gagnvart landinu okkar
og óráðsía ríkir í utanríkismálum
Íslendinga. Stjórnmálaflokkar
sem vinna á sömu nótum, að koma
landinu okkar inn í ESB, munu
ekki uppskera í næstu alþing-
iskosningum. ESB-ferlið er tíma-
skekkja. Íslendingar hafa fengið
nóg af ríkisstjórn vinstrimanna
síðastliðin fjögur ár. Að kröfu
Samfylkingar og eftirlátssemi
Vinstri-grænna var aðlögun að
ESB sett á oddinn og harðar óskir
birtust um innflutning frá stórbú-
um bænda og fyrirtækja í Evrópu
til lækkunar á vöruverði. Á sama
tíma fengum við fréttir af lokun
stórbúa vegna mengunar. Kín-
verjadekrið hófst og utanríkismál
fóru í ógöngur á flestum sviðum til
austurs og vesturs.
Íslendingar skrifuðu undir við-
skiptasamninga við Kínverja í
gær, 15. apríl. Núverandi rík-
isstjórn með nokkrum útvöldum
heimsækir Kína að gefnu tilefni –
„degi fyrir kosningar“.
Flestir spyrja: Fylgja
Grímsstaðir á fjöllum
með í kaupunum? Ís-
land hefur illa breyst á
fjórum árum fyrir Ís-
lendinga og þá sem
búa hér.
Stöndum vörð um
verðmætin
Reisum landið okkar
og atvinnuvegi. Við á
Íslandi höfum yfir að
ráða verðmætum sem
þykja eftirsóknarverð hjá öðrum
þjóðum. Ísland er eftirsótt af
heiminum og ferðamönnum. Við
stærum okkur enn af því að vera
frjálst lýðveldi, öruggt og friðsælt
og fjarri löndum stjórnleysis og
ófriðar. Við stöndum því með
pálmann í höndunum gagnvart
öðrum þjóðum og getum átt sam-
starf við allar þjóðir heims á okkar
forsendum, án þess að afsala okkur
sjálfstæði eða öðrum mikilvægum
réttindum. Íslenska vatnið, fiski-
miðin, Norður-Íshafssiglingar og
orkulindir eins og gas og olía eru
næstu stórskref Íslendinga. Norð-
menn eru utan ESB og kunna best
til verka við olíuborun á höfum úti.
Norðmenn hafa líka þá hófsemi,
náð og kunnáttu að fara réttlátt
með olíuauðinn.
Ísland er ekki til leigu eða sölu,
hvorki til stórvelda né erlendra
einstaklinga. Það leyfist ekki að
selja sameign okkar, landið og
fiskimiðin, til annarra þjóða. Ísland
kallar eftir fólki inn á Alþingi sem
vill hag lands og þjóðar sem mest-
an – fólki sem stendur vörð um
sjálfstæði þjóðarinnar og starfar
undir merkjum kristinna gilda.
Allir vildu þeir
Ísland eiga
Eftir Gísla
Holgersson
Gísli Holgersson
» Ísland kallar eftir
fólki inn á Alþingi
sem vill hag lands og
þjóðar sem mestan, fólki
sem stendur vörð um
sjálfstæði Íslands.
Höfundur er kaupmaður.
Smáratorgi 1, 201 Kópavogi, sími 588 6090, vl@simnet.is
Verkfæralagerinn
Mán.-fim. kl. 9-18, fös. kl. 9-18:30, lau. kl. 10-18, sun. kl. 12-17
Rafg.hleðslutæki
4amp 5.495
6amp 6.495
15amp 16.895
Strákústur
30 cm 999
40 cm 1.599
Bílþvottakústur
lengjanlegur 1,8 mtr
2.999
Hjólkoppar
13” 1.395
1.495
1.595
14”
15”
5 mtr kapall
6.995
Ljósabretti
Bensínbrúsi
5 ltr 999
10 ltr 1.599
20 ltr 2.399
Sonax vörur
í úrvali
Ruslapokar
sterkir
10 stk 399
50 stk 1.899
Tesa pökkunarlímband
299
Reiðhjólafesting
fyrir 2 hjól
4.785