Morgunblaðið - 18.07.2013, Blaðsíða 21

21
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 18. JÚLÍ 2013
Harmonikkuball Ungmennaráð Seltjarnarness bauð eldri bæjarbúum á harmonikkuball í gær. Sólin skein í heiði og léttir nikkutónarnir glöddu viðstadda.
Eggert
Undanfarin ár hefur
undirbúningur að
flutningi öldr-
unarþjónustu frá ríki
til sveitarfélaga staðið
yfir. Þrettán manna
nefnd var skipuð í nóv-
ember 2011 og hefur
nefndin haldið 10
fundi. Þar að auki voru
allnokkrar undir-
nefndir skipaðar til að
skoða afmarkaða þætti verkefn-
isins. Margir sérfræðingar hafa
unnið með nefndunum
og sjálfsagt nemur
kostnaður nú þegar
allmörgum milljónum
króna fyrir utan mjög
mikla vinnu starfs-
fólks velferðar-
ráðuneytis og nefnd-
armanna. Frá upphafi
lá ljóst fyrir að til þess
að öldrunarþjónustan
gæti flust frá ríki til
sveitarfélaga þyrfti að
semja við hjúkr-
unarheimili landsins
um uppgjör á lífeyrisskuldbind-
ingum vegna starfsmanna lífeyr-
issjóðs LSR, b – deild og Lífeyr-
issjóðs hjúkrunarfræðinga.
Fjármálaráðuneytið dregur
lappirnar
Samningaviðræður á vegum Sam-
taka fyrirtækja í velferðarþjónustu
og fjármálaráðuneytisins hafa staðið
yfir í rúmlega sjö ár og enn virðist
langt í land. Samtökin hafa mætt af-
ar litlum skilningi hjá yfirvöldum og
samningsvilji virðist varla vera fyrir
hendi. Dragbítur á málið frá fyrsta
degi hefur verið fjármálaráðuneytið.
Starfsfólk ráðuneytisins hefur slegið
í og úr, lagt til lausnir sem eru síðan
dregnar til baka nokkrum vikum síð-
ar. Allt hið undarlegasta mál og svo
sannarlega ekki til eftirbreytni.
Engu að síður hafa fulltrúar sveitar-
félaganna lagt ríka áherslu á að
ljúka þessum samningaviðræðum og
ganga frá fortíð og framtíð þessa áð-
ur en öldrunarþjónustan flyst yfir til
sveitarfélaganna.
Komið í þrot
Nú þykir ljóst að ekkert verður af
þessum flutningi. Málið virðist ætla
að stranda á þessum lífeyr-
isskuldbindingum og leiða til þess að
öldrunarþjónustan verði áfram hjá
ríkinu. Ég hef reyndar talað per-
sónulega fyrir því að svo verði, frá
því að þessi yfirflutningsumræða
hófst og sýnist mér á öllu að ég hafi
haft rétt fyrir mér allan tímann.
Eftir Gísla Pál
Pálsson »Málið virðist ætla að
stranda á þessum
lífeyrisskuldbindingum
og leiða til þess að öldr-
unarþjónustan verði
áfram hjá ríkinu.
Gísli Páll Pálsson
Höfundur er forstjóri og formaður Sam-
taka fyrirtækja í velferðarþjónustu.
Öldrunarþjónustan áfram hjá ríkinu
Það dylst fáum sem
ferðast um landið þessa
sumardaga hvílík
stökkbreyting hefur
orðið á fáum árum í út-
breiðslu alaskalúpínu.
Þessi ágenga tegund
hefur þegar lagt undir
sig stór landsvæði, ekki
aðeins örfoka eða lítt
gróið land, heldur einn-
ig mólendi og lyng-
brekkur, andstætt því sem lengi vel
var fullyrt af þeim sem réttlættu
dreifingu lúpínunnar. Augu almenn-
ings fyrir þessari vá og af völdum
fleiri ágengra innfluttra tegunda eins
og skógarkerfils eru að opnast og
stofnanir eins og Landgræðsla rík-
isins viðurkenna nú þá miklu hættu
sem við blasir í gróðurríki landsins af
þessum sökum. Ég hef áður haldið
því fram að hér sé á ferðinni alvarleg-
asta ógn sem steðjar að gróðurríki
Íslands þar sem lúpína muni að
óbreyttu leggja undir sig mikinn
hluta landsins fyrir lok þessarar ald-
ar.
Gjörbreytir eðli og
ásýnd landsins
Í bæklingi sem Stýrihópur um
alaskalúpínu og skógarkerfil gaf ný-
lega út og Náttúrufræðistofnun Ís-
lands og Landgræðsla ríkisins eiga
hlutdeild að, er bent á að breytingar
á grónu landi af völdum þessara
ágengu tegunda verði m.a. þær að
fjölbreytni minnki, lyngtegundir
hverfi og berjalönd rýrni að sama
skapi. Vistkerfin breytist til fram-
búðar og þar sem hér
er um að ræða hávaxn-
ar og stórgerðar
plöntur verður land erf-
itt yfirferðar og upp
safnast mikill eldfimur
lífmassi. Því sé um
verulega aukna eld-
hættu að ræða í og við
lúpínubreiður. Jafn-
framt breytist ásýnd
landsins, jarðfræðifyr-
irbæri svo sem jök-
ulminjar og klettar
hverfa og það innlenda
blómskrúð sem gleður augu ferða-
mannsins allt frá vegköntum til víð-
erna. Sláandi er að sjá hvernig lúpína
er þessi árin að koma sér fyrir í
klettabeltum suður af Hofi í Öræfum
þangað sem hún hefur borist út frá
landgræðslusvæðum í landi Hofs-
ness og Fagurhólsmýrar. Fyrir var
þarna m.a. fágætur vaxtarstaður
munkahettu. Fræ lúpínunnar dreif-
ast um langa vegu með vindi og vatni.
Í Skriðdal eystra blasir við hvernig
lúpína berst frá skógræktarsvæði í
meginár dalsins og leggur undir sig
bakka þeirra og eyrar á leið til Lag-
arfljóts. Þéttbýlisstaðir Austfjarða
eru nú flestir að lenda í gíslingu þess-
arar öflugu tegundar, svipað og lengi
hefur blasað við á Húsavík.
Sótt að Grenivík og nágrenni
Fyrir skemmstu var greint frá
áhyggjum sveitarstjórnar í Grýtu-
bakkahreppi og fólks á Grenivík
vegna ágengni lúpínu, m.a. í Þeng-
ilshöfða sunnan þorpsins þangað sem
margir leggja leið sína. Í kynningu á
höfðanum stendur: „Þegar líður á
sumarið er hægt að gleyma sér við
bláber og krækiber á leiðinni.“ Í ný-
legu blaðaviðtali segir Guðný Sverr-
isdóttir sveitarstjóri (Fréttablaðið
28. júní sl.): „Það eru fimmtán til
tuttugu ár síðan við ösnuðumst með
dúsk af lúpínu þarna upp eftir, sem
við áttum aldrei að hafa gert. Við er-
um að spá í hvort það eigi að útrýma
lúpínunni eða ekki. Ef það verður
ákveðið þá tekur það tuttugu ár og
við þurfum að leggja töluverða pen-
inga í það. Annaðhvort byrjum við á
næsta ári eða við hugsum ekki um
þetta, því það verður alltaf erfiðara
og erfiðara að útrýma lúpínunni eftir
því sem hún breiðist út. Hún stoppar
ekki.“ – Þeir eru margir sem standa í
svipuðum sporum og fólk á Grenivík.
Á vegum sveitarstjórnasambandsins
Eyþings er nú starfandi sérstök
Eftir Hjörleif
Guttormsson » Við erum berskjald-
aðri en nágranna-
lönd okkar fyrir áhrif-
um ágengra innfluttra
tegunda.
Hjörleifur Guttormsson
Höfundur er náttúrufræðingur.
Alaskalúpína að leggja undir sig landið
Morgunblaðið/Ómar
Lúpína „Þessi ágenga tegund [alaskalúpína] hefur þegar lagt undir sig stór
landsvæði, ekki aðeins örfoka eða lítt gróið land, heldur einnig mólendi og
lyngbrekkur,“ segir greinarhöfundur.
nefnd sem fjallar um ágengar teg-
undir og hefur sent frá sér athygl-
isverða skýrslu.
Reykjadalur og skógarkerfill
Í liðinni viku ók ég fram hjá Laug-
um í Reykjadal. Mér hnykkti við að
líta heim á þetta menntasetur og sjá
hvernig skógarkerfill er að leggja
umhverfi þess undir sig. Eyfirðingar
hafa undanfarið verið í fararbroddi í
baráttu við þennan vágest, sem þek-
ur tugi hektara lands í Eyjafirði og
sækir víða á, þrátt fyrir mótaðgerðir.
Athyglisvert er að lesa greinargerð
frá nemendum 10. bekkjar skólans á
Litlu-Laugum um þennan vágest.
Þeir taka undir með Bjarna E. Guð-
leifssyni náttúrufræðingi um að
skógarkerfill sé víða orðinn plága og
fólk þurfi að vera sér vel meðvitað
um þetta vandamál. Kerfillinn var
upphaflega fluttur í Lauga sem
kryddjurt fyrir Húsmæðraskólann.
Lokaorð ungmennanna eru: „Ef ekk-
ert verður gert í þessum málum
verður Reykjadalur fullur af kerfli
eftir einhver ár“ (www.litlulauga-
skóli.is).
Allir þurfa að leggjast á eitt
Það er góðs viti að almenningur,
ungir sem aldnir, er að átta sig á
þeirri alvarlegu vá sem tengist
ágengum framandi tegundum. Hér
er um vel þekkt alþjóðlegt vandamál
að ræða sem víða er glímt við en birt-
ist okkur Íslendingum af meiri þunga
en annars staðar vegna þeirrar miklu
röskunar sem íslenskt gróðurríki
hefur orðið fyrir af völdum ofbeitar
um aldir. Við erum því berskjaldaðri
en nágrannalönd okkar fyrir áhrifum
innfluttra ágengra tegunda. Þeim
mun ríkari þörf er á að sýna varúð
við innflutning og dreifingu plantna
sem geta hegðað sér á óvæntan hátt í
íslensku umhverfi. Til þess eru vítin
að varast og ekkert annað en sam-
ræmt og markvisst átak, tengt rann-
sóknum, fræðslu og skipulegum að-
gerðum, getur komið í veg fyrir þann
ófarnað sem ella blasir við.