Morgunblaðið - 10.01.2014, Blaðsíða 38

38 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. JANÚAR 2014
Bæjarlind 16 I 201 Kópavogur I sími 553 7100 I www.linan.is
Opið mánudaga til föstudaga 12 - 18 I laugardaga 11 - 16
Leon 194 cm kr. 185.800 nú 129.900
10 - 50%
AFSLÁTTUR
AF ÖLLUM
VÖRUM
ÚTSALA
Ebba borð kr. 59.600 nú 35.800
Gyro Olive kr. 152.000
nú 129.000
Dione kr. 106.000
nú 84.800
40%
Af
slá
ttu
r
30%
Af
slá
ttu
r
15%
Af
slá
ttu
r
20%
Af
slá
ttu
r
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
„Við höfum nálgast þetta leikrit með
þann einfalda en skýra brotavilja að
setja á svið Hamlet þannig að áhorf-
endur skilji framvindu verksins og
það sem sagt er á sviðinu og taki þátt
í baráttu titil-
persónunnar.
Þetta hljómar ein-
falt, en er í reynd
erfiðari og tor-
veldari leið heldur
en að ganga út frá
ákveðnu konsepti
eða fyrirfram gef-
inni greiningu,“
segir Jón Páll
Eyjólfsson sem
leikstýrir leikrit-
inu Hamlet eftir William Shake-
speare í þýðingu Helga Hálfdan-
arsonar og Jóns Atla Jónassonar sem
frumsýnt verður á Stóra sviði Borg-
arleikhússins annað kvöld kl. 20.
Spurður nánar um vinnuaðferð
sína bendir Jón Páll á að þeir Jón
Atli, sem jafnframt er aðstoðarleik-
stjóri, reyni að nálgast verkið fyrir
það sem það er. „Líkt og við gerðum í
Músum og mönnum þá flysjum við
ofan af Hamlet þannig að reglur
verksins birtist okkur, en þær eru
aðrar en reglurnar í okkar daglegu
lífi,“ segir Jón Páll og bendir sem
dæmi á að í heimi Hamlets séu aft-
urgöngur auk þess sem fólk geti ekki
ferðast hvert sem það vilji nema með
leyfi konungs. „Meðan við virðum
þessar reglur færum við Hamlet á
þann stað að allir geti nálgast hann
og þar erum við nær ásetningi
Shakespeare sjálfs.“
Öll herbrögðin þjóna verkinu
En hvar staðsetjið þið Hamlet í
tíma og rúmi?
„Ég vil eiginlega sem minnst um
það segja. Ég get þó sagt að við fær-
um verkið nógu langt til þess að
áhorfendur tengi við það. Kenning
mín heitir: „Hamlet og bíllyklarnir,““
segir Jón Páll og heldur áfram til út-
skýringar þegar blaðamaður hváir:
„Fæst okkar þekkja þá tilfinningu að
hafa misst föður okkar, skömmu síð-
ar hafi móðir okkar gifst föðurbróður
okkar og síðan hafi afturganga föður
okkar kunngert okkur að ekki sé allt
með felldu með dauðsfallið. Ég þekki
a.m.k. engan persónulega sem hefur
lent í þessu. Hins vegar eru margir
sem þekkja það að finna ekki bíllykl-
ana eða fjarstýringuna, það eru
kunnuglegar kringumstæður sem
koma fyrir jafnvel einu sinni á dag.
Ef við gefum Hamlet þessa gjörð að
leita að bíllyklunum meðan hann seg-
ir: „Að vera eða vera ekki“ þá erum
við komin hálfa leið. Þá sé ég Hamlet
í kringumstæðum sem ég þekki, en
hann er að tala um eitthvað sem mér
er ekki kunnuglegt,“ segir Jón Páll
og bætir við: „Öll herbrögðin sem við
beitum í uppsetningunni þjóna þeim
tilgangi að færa verkið nær áhorf-
endum tilfinningalega þannig að við
náum að skilja það.“
Gæti skrúfað niður hljóðið
Aðspurður segir Jón Páll að þeir
Jón Atli hafi stytt verkið allnokkuð
þannig að það taki aðeins um þrjár
klukkustundir í leik. „Við lagfærum
orðalag og brýnum textann. Við sam-
einum persónur og hröðum atburða-
rásinni, en allt með þeim ásetningi að
komast nær áhorfandanum. Mark-
miðið hefur næstum verið það að ég
gæti skrúfað niður hljóðið í senunum
og samt skilið þær,“ segir Jón Páll og
leggur áherslu á að bundna málið í
leikriti Shakespeare sé ein af ofan-
greindum reglum verksins. „Þegar
tekst að gera bundna málið skiljan-
legt þá felst í því einhver galdur.
Tungumál Shakespeare er svo ríkt af
myndmáli að í raun má segja að önn-
ur leikmynd felist í orðum skáldsins
sem leggst ofan á leikmyndina á svið-
inu.“
Auk Jóns Atla sem fyrr var getið
eru í hópi listrænna stjórnenda þau
Ilmur Stefánsdóttir sem hannar leik-
mynd, María Ólafsdóttir búninga,
Björn Bergsteinn Guðmundsson lýs-
ingu og Úlfur Eldjárn sem semur
tónlistina. Titilhlutverk leikritsins er
í höndum Ólafs Darra Ólafssonar, en
Hildur Berglind Arndal leikur Ophe-
liu. Aðrir leikarar eru Hilmar Jóns-
son sem leikur Claudius, Elva Ósk
Ólafsdóttir sem Gertrude, Hilmar
Guðjónsson sem Laertes, Jóhann
Sigurðarson sem Polonius, Sigurður
Þór Óskarsson sem Rosenkrantz,
Halldór Gylfason sem Guildenstern
og Hjörtur Jóhann Jónsson sem
Horatio, en flestir leikaranna bregða
sér auk þess í fleiri hlutverk.
Valið á Ólafi Darra veitir frelsi
„Ég er svo lánsamur að fá að vinna
með fólki sem ég er spenntur fyrir að
vinna með. Allt þetta fólk er valið af
því að ég þekki það vel af fyrra sam-
starfi eða ég trúi á það. Það eru
ákveðin forréttindi að fá að starfa
með rannsakandi og forvitnu lista-
fólki sem er reiðubúið að taka þátt í
þessu rannsóknarferli með mér,“
segir Jón Páll. Spurður um valið á
Ólafi Darra í hlutverki Hamlets segir
Jón Páll ekkert leyndarmál að valið á
Ólafi Darra gefi sér frjálsari hendur í
rannsókn sinni á verkinu. „Því með
þessu vali er strax búið að senda þau
skilaboð til áhorfenda að Hamlet
verði ekki samkvæmt væntingum
þeirra um það hvernig Danaprins
eigi að vera. Það er gjöfin sem Ólafur
Darri gefur okkur, fyrir utan hvað
hann er frábær leikari.“
En hvert hefur rannsókn þín leitt
þig? Hver er kjarninn í þessu verki
sem leikið hefur verið í rúm 400 ár?
„Ein af uppgötvunum okkar er að
persónur verksins þurfa að fórna sér
fyrir hagsmuni ríkisins. Það er ekk-
ert pláss fyrir hið persónulega, þ.e.
tilfinningar og langanir, í þeim heimi
sem birtist okkur í verkinu. Í Dan-
mörku verksins gengur ríkið og þarf-
ir þess fyrir og það heldur ein-
staklingnum niðri. Hamlet fær
þannig ekki að syrgja föður sinn og
þarf að fórna konunni sem hann elsk-
ar til að ná fram hefndum. Okkar
rannsókn hefur leitt í ljós að verkið
talar til okkar sem manneskja í
smæstu einingunni. Maður fer sjálfur
að leiða hugann að því hverju maður
fórnar til að halda t.d. fjölskyldunni
gangandi, fyrirtækinu, sveitarfé-
laginu eða jafnvel samfélaginu. Hvert
er gjaldið og hver er ágóðinn af því að
leggja sjálfan sig til hliðar og fórna
sér fyrir heildina? Það er ein af stóru
spurningunum í Hamlet,“ segir Jón
Páll að lokum.
„Hamlet og bíllyklarnir“
 Hamlet eftir William Shakespeare frumsýndur á Stóra sviði Borgarleikhússins annað kvöld kl. 20
 Jón Páll Eyjólfsson leikstjóri segir ekkert pláss fyrir hið persónulega í Danaveldi því ríkið sé allt
Ljósmynd/Grímur Bjarnason
Fórnarkostnaður Hildur Berglind Arndal og Ólafur Darri Ólafsson í hlutverkum sínum sem Ophelia og Hamlet.
Jón Páll
Eyjólfsson
„Ef menn setjast einhvern daginn
að á Mars, þá gætu bókmennt-
irnar þar og samfélagið líkst þeim
heimi á Íslandi sem Hallgrímur
Helgason endurspeglar af svo
miklum heiðarleika,“ skrifar kan-
adíski rithöfundurinn Douglas Co-
upland í umfjöllun um sýningu
Hallgríms í hinu virta alþjóðlega
listtímriti ArtForum. Sýning Hall-
gríms, „Íslensk bókmenntasaga,
IV bindi“, var opnuð í Tveimur
hröfnum listhúsi í haust, þegar
Bókmenntahátíð í Reykjavík og
PEN-þingið stóðu yfir. Höfundur
greinarinnar er þekktur rithöf-
undur og þykir það talsverður
heiður að fjallað sé um sýningar í
tímaritinu.
Verkin á sýningu Hallgríms
sýndu öll íslenska rithöfunda og
flest Halldór Laxness og Guðrúnu
frá Lundi. Vakti sýningin tals-
verða athygli og seldust flest
verkin strax. Coupland nálgast
verkin frá sjónarhóli gests sem
undrast bókmenntaáhuga lands-
manna en jafnframt smæð sam-
félagsins – mögulega sé þetta
ójarðneskasti staður jarðar og
tungumál heimamanna hljómi
eins og þeir búi það jafn óðum til,
skrifar hann.
Sjónum er einkum beint að
verkinu sem sýningin er nefnd eft-
ir, af Halldóri Laxness með
Nóbelsverðlaunin umkringdum ís-
lenskum höfundum sem einnig
dreymdi um að hreppa þau. Hrif-
inn rýnirinn segir verkið fjalla um
sígilt viðfangsefni, stóra fiskinn í
litlu tjörninni, það fangi tilfinn-
ingalegu spennuna þar sem stór
fjölskylda sameinist við mat-
arborð, en um leið sé það portrett-
mynd af íslenskri þjóð.
Höfundar Með umfjölluninni er birt
mynd af þessu verki Hallgríms, Ís-
lensk bókmenntasaga, IV bindi.
Portrettmynd lista-
mannsins af þjóðinni
 Fjallað um verk Hallgríms í ArtForum