Morgunblaðið - 02.08.2014, Blaðsíða 20

BAKSVIÐ
Bogi Þór Arason
bogi@mbl.is
Stjórn Ísraels segist ekkiætla að stöðva hernaðinn áGaza fyrr en herinn hafieyðilagt göng sem Hamas-
menn hafa notað til árása á Ísrael.
Stjórnin er einnig staðráðin í því að
koma í veg fyrir að Hamas-
samtökin geti hafið flugskeytaárásir
á Ísrael að nýju eftir að hernaði Ísr-
aela á Gaza lýkur. Stjórnin hefur því
leitað eftir stuðningi annarra ríkja
við þá hugmynd að alþjóðlegt herlið
verði sent á Gaza-svæðið til að halda
uppi eftirliti og fyrirbyggja að
Hamas-menn geti orðið sér úti um
ný vopn.
Ísraelar hafa hingað til verið
tregir til að fallast á slíkt eftirlit á
Gaza en The Los Angeles Times
segir að stjórnin í Ísrael hafi komist
að þeirri niðurstöðu að erlent herlið
geti verið besta leiðin til að tryggja
að Hamas geti ekki eignast vopn
sem ógni öryggi Ísraels. Að sögn
blaðsins hafa Bandaríkin, Evrópu-
sambandið og arabaríki tekið vel í
þessa hugmynd en embættismenn
og sérfræðingar í málefnum Mið-
Austurlanda taka fram að mjög erf-
itt geti verið að koma henni í fram-
kvæmd. Þeir draga í efa að ríkin séu
í raun tilbúin að senda hermenn til
að annast þetta verkefni þegar til
kastanna kemur. Einnig vaknar sú
spurning hvað gera eigi við þau
vopn sem Hamas-samtökin eiga nú
þegar og Ísraelsher hefur ekki tek-
ist að eyðileggja. Hamas-menn hafa
sagt að ekki komi til greina að þeir
láti vopnin af hendi baráttulaust.
Að sögn The Los Angeles
Times hófu Ísraelar landhernaðinn
til að eyðileggja göngin með þegj-
andi samþykki nokkurra arabaríkja,
meðal annars Egyptalands og Sádi-
Arabíu, sem hafa horn í síðu íslam-
istanna í Hamas-samtökunum.
Beinast árásirnar í
raun að Egyptum?
Hamas-menn hafa ekki léð
máls á því að hætta flugskeytaárás-
um sínum nema Ísraelar og Egypt-
ar fallist á kröfur íslömsku samtak-
anna. Þeir vilja m.a. að umsátrinu
um Gaza verði aflétt.
Bandaríski blaðamaðurinn
David Brooks telur að Hamas-menn
hafi hafið flugskeytaárásirnar á
Ísrael til að knýja nýju valdhafana í
Kaíró til að hætta að takmarka
vöruflutninga frá Egyptalandi til
Gaza. Eftir að Mohammed Morsi,
bandamanni Hamas, var steypt af
stóli forseta í Egyptalandi fyrir
rúmu ári létu nýju valdhafarnir loka
um 95% ganga sem notuð höfðu ver-
ið til að smygla varningi til Gaza.
Lokun ganganna stórskaðaði
efnahag Gaza þar sem um 40% af
opinberum tekjum Hamas komu frá
tollum á varning sem fluttur var um
göngin. Áætlað er að fjárhagslegt
tap Hamas af lokuninni nemi jafn-
virði 53 milljarða króna á ári, eða
tæpum fimmtungi af heildar-
framleiðslunni á Gaza.
Brooks telur að Hamas-menn
hafi einsett sér að knýja Egypta til
að heimila vöruflutningana að nýju.
Þeir hafi ekki getað gert árásir á
Egyptaland og þess í stað ákveðið
að skjóta flugskeytum á Ísrael til að
ná fram markmiðinu.
Beita sér fyrir alþjóð-
legu eftirliti á Gaza
Hamas
Í S RAE L
Gaza-
svæðið
Beit
Lahiya
Beit
Hanun
Khan
Yunis
Rafah
GAZA-
BORG
Nusseirat
Shajaya
Deir
al-Balah
EG
YP
TA
L.
JÓ
RD
A
N
ÍA
ÍSRAEL
VESTUR-
BAKKINN
JERÚSALEM
M
IÐ
JA
Rð
A
RH
A
F LÍBANON
50 km
5 km
Frá 8. júlí
Þéttbýl svæði
Nýlegar mannskæðar
árásir
Flóttamannabúðir
Blóðbað á Gaza
Dauðsföll
Óbreyttir
borgarar
í Ísrael
Ísraelskir
hermenn 56
4.100
32
3
1.500+
Palestínumenn
Í tölum
Al-Maghazi
Khuza
Jabaliya
Ísraelar
varaliðsmenn
kallaðir út
í fyrradag
86.000 hermenn
16.000 2.828
495
göng
hafa
fundist
skotmörk í
árásum á Gaza
flug-
skeytum
skotið á
Ísrael
flugskeyti
skotin niður
20
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. ÁGÚST 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Netið hefurgerbreyttaðgengi
að upplýsingum.
Áður fyrr kostaði
öflun upplýsinga ferðir á
bóka- og skjalasöfn, fyrir-
spurnir hjá stofnunum og al-
mennt erfiði og fyrirhöfn. Nú
má fyrirvaralaust sækja upp-
lýsingar á netið. Nafnleysi er
ekki lengur til og varla hægt
að hverfa í fjöldann. Sporin
eru varðveitt á netinu og
blasa við öllum, sem þau vilja
finna.
Umræðan um réttinn til að
gleymast fór á flug eftir að
Evrópudómstóllinn úrskurð-
aði í maí að einstaklingar
ættu rétt á að láta þurrka út
tengla við nöfn þeirra undir
ákveðnum kringumstæðum
þannig að þau komi ekki fram
við leit í leitarvélum. Þetta á
til dæmis við ef upplýsingar
eru úreltar eða ónákvæmar. Í
málinu tókust á rétturinn til
upplýsinga og friðhelgi einka-
lífsins.
Eftir að dómurinn féll hef-
ur óskum um að þurrka út
tengla rignt yfir netfyrir-
tækið Google, sem rekur um-
fangsmestu leitarvélina á net-
inu. Rúmlega helmingur
tenglanna hefur verið fjar-
lægður, en fyrirtækið lendir
iðulega í vandræðum með
þessar fyrirspurnir vegna
þess að mjög er á reiki hve-
nær friðhelgi einkalífsins á að
vera upplýsingafrelsinu yf-
irsterkari.
Í bréfi, sem Google sendi
persónuverndaryfirvöldum
Evrópusambandsins, segir að
stundum reynist rangar eða
ónákvæmar upplýsingar
liggja að baki óskum. „Jafn-
vel þótt umsækjendur veiti
okkur nákvæmar upplýsingar
geta þeir skiljanlega forðast
að setja fram staðreyndir,
sem eru þeim ekki í hag.“
Dæmi um þetta er að ein-
staklingur, sem biður um að
upplýsingar um brot framin á
unglingsárum verði fjarlægð,
nefni ekki að hann eða hún
hafi hlotið dóm fyrir svipuð
brot á fullorðinsárum eða sé í
framboði. Í bréfinu fer
Google fram á leiðbeiningar
um það hvernig eigi meta
hvað varði almannahag og
hvað ekki og hvort upplýs-
ingar, sem stjórnvöld hafi
sett á netið, megi falla í
gleymsku sé þess óskað.
Hér er ekki bara verið að
tala um þau spor, sem ein-
staklingar skilja sjálfir eftir á
netinu, heldur
umfjöllun í fjöl-
miðlum og upplýs-
ingar á hinum
ýmsu vefjum. Það
er athyglisvert að ekki skuli
vera á hreinu hvernig eigi að
meðhöndla tengla við op-
inberar upplýsingar. Aug-
ljóslega er ekki hægt að
breyta því, sem einu sinni
hefur verið sett á prent í dag-
blaði. Blöð eru geymd á bóka-
söfnum. Íslensk blöð og tíma-
rit hafa verið skönnuð og eru
aðgengileg á vefnum Tímarit-
.is. Engu að síður hafa Morg-
unblaðinu borist óskir um að
efni, sem birst hefur í
blaðinu, verði þurrkað út, þar
á meðal minningargreinar.
Það hefur tíðkast að menn
og fyrirtæki reyni að hafa
áhrif á niðurstöður í leitar-
vélum og þá helst í þá veru að
tryggja að neikvætt efni finn-
ist ekki við leit eða sé svo neð-
arlega í niðurstöðulistanum
að ekki verði eftir því tekið.
Fjölmiðlar í Evrópu hafa
gagnrýnt Google fyrir að fjar-
lægja tengla við fréttir úr
leitarniðurstöðum. Þessir
tenglar koma hins vegar fram
í bandarísku útgáfunni af leit-
arvélinni.
Það er eitt að vilja þurrka
bernskubrek og vitleysisgang
út af félagsvefjum. Allt annað
mál er að þurrka út umfjöllun
fjömiðla. Fjölmiðlum ber
vitaskuld skylda til þess að
leiðrétta þegar rangt er farið
með þannig að leiðréttingin
komi fram við leit og þeir eiga
að virða reglur um friðhelgi
einkalífs.
Menn eru hins vegar komn-
ir á hálan ís þegar á að fara að
þurrka út efni. Næsta skref
er að móta „söguna“ í þókn-
anlegri mynd. Milan Kundera
segir í Bókinni um hlátur og
gleymsku frá frægri ljós-
mynd af ráðamönnum Tékkó-
slóvakíu frá 1948. Þar standa
hlið við hlið Klement Gott-
wald forsætisráðherra og
Vladimir Clementis utanrík-
isráðherra. Clementis féll síð-
an í ónáð og var tekinn af lífi
1952. Þegar Clementis var
ákærður 1950 þurrkuðu áróð-
ursmeistarar ríkisins hann út
af myndinni. Það snjóaði dag-
inn, sem hún var tekin, og
Clementis hafði lánað Gott-
wald húfuna sína. Húfan var
það eina, sem var eftir af Cle-
mentis á myndinni. Fortíðin
var ekki lengur boðleg, en
það var ekki hægt að þurrka
hana alveg út.
Hvað er til ráða
þegar fortíðin er
ekki lengur boðleg?}
Rétturinn
til að gleymast
H
ið svokallaða stríð gegn fíkniefn-
um er tapað. Þetta hafa menn á
borð við Kofi Annan, Richard
Branson, Paul Volcker, George
Schultz og Javier Solana séð
fyrir löngu. Þeir hafa séð það sem margt gott
fólk neitar að horfast í augu við: fíkniefnavand-
inn er fyrst og fremst vandamál heilbrigðis- og
félagsmálayfirvalda, ekki lögreglu. Í kjölfarið
hafa þeir kallað eftir breyttri nálgun á hvernig
eigi að leysa vandann.
Afleidd vandamál fíkniefnaneyslu eru bein
afleiðing af þeirri stefnu stjórnvalda um allan
heim að reyna að koma í veg fyrir að fólk neyti
fíkniefna með því að setja það í fangelsi. Smygl-
arar, salar og handrukkarar þrífast á því að
efnin eru ólögleg, og geta þeir því komið fram
með þeim hætti sem þeir gera, og rukkað
himinháar fjárhæðir fyrir efnin. Kostnaðurinn við að
rækta kannabisefni er til dæmis á pari við kostnaðinn við
að rækta te. Kíló af tei kostar ekki 3,5 milljónir.
Ég hef séð góða vini missa tökin á eiturlyfjaneyslu og
horft á eftir þeim inn í heim sem þeir ráða ekki við. Enginn
þeirra er dáinn. Ennþá. Bannið virkar því augljóslega
ekki, því efnin eru allsstaðar. Ég, óbreyttur blaðamaður,
ætti auðveldara með að verða mér úti um kannabisefni á
aðfangadagskvöldi, ef ég svo vildi, heldur en að panta mér
pítsu. Svarti markaðurinn vanvirðir ekki bara hegning-
arlög, heldur líka reglur um hvíldarrétt starfsmanna. Að
sama skapi spyr fíkniefnasalinn ekki um skilríki.
Ég vil ekki að fólk neyti fíkniefna. Þau eru
skaðleg. Sjálfur hef ég ekki notað aðra vímu-
gjafa en áfengi. Og tóbak þegar ég hef drukkið
of mikið áfengi. En að fangelsa fólk fyrir að
neyta ólöglegra vímuefna er eins og að ætla að
uppræta fátækt með fjársektum eða offitu með
fangelsisvist. Bannárin ættu að sýna okkur
hvað þetta er vonlaus hugmynd.
Heimurinn mjakast samt í rétta átt. Nokkur
ríki Bandaríkjanna hafa leyft neyslu kannabis-
efna. Skattlagning efnanna hefur svo skilað
þessum ríkjum Bandaríkjanna mun meiri
tekjum en þau bjuggust nokkurn tíma við. Af-
leiðingarnar eru einnig þær að fíkniefnabar-
ónar eru í bölvuðu klandri, eins og sést í úttekt
á fréttavefnum Vice undir fyrirsögninni „Leg-
al Pot in the US Is Crippling Mexican
Cartels.“ Þar segir meðal annars að kílóverð á
kannabisefnum frá framleiðanda hafi fallið úr 100 doll-
urum í 25 dollara. Kannabisbændur planta frekar öðrum
plöntum en kannabisplöntum vegna verðfallsins. Þá segir
Washington Post að áfengi sé 30% líklegra til að koma þér
á bráðamóttöku en kannabisefni.
Ósýnilega höndin fer því rakleiðis um kverkarnar á
þeim sem missa einokunarstöðu sína þegar ríkið lætur af
afskiptum. Litla Ísland er blessunarlega ekki í jafnslæmri
stöðu og Bandaríkin hvað þetta varðar. En við getum gert
betur. Setjum fordæmi fyrir heimsbyggðina og leyfum
fólki að reykja sitt gras í friði.
gunnardofri@mbl.is
Gunnar Dofri
Ólafsson
Pistill
Stríðið sem aldrei vinnst
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Tugir manna biðu bana í árásum
sem hófust að nýju á Gaza-
svæðinu í gær, örfáum klukku-
stundum eftir að vopnahlé tók
gildi. Leiðtogar Hamas-
samtakanna sökuðu Ísraela um
að hafa rofið vopnahléið, sem
átti að standa í þrjá sólarhringa,
en Ísraelar sögðust aðeins hafa
svarað flugskeytaárásum Hamas
á Ísrael. Bandaríkjastjórn sagði
Hamas hafa rofið vopnahléið og
sakaði samtökin um að hafa gert
„villimannslega“ árás til að taka
ísraelskan hermann til fanga.
Tugir manna
létu lífið
SKAMMVINNT VOPNAHLÉ