Fréttir - Eyjafréttir - 08.05.2003, Síða 19

Fimmtudagur 8. maí 2003
Fréttir
19
endur? Líklegasta dreifing tilboða
væm normaldreifð boð þar sem flestir
væm um miðgildið, sem er sennilega
næst sannvirði.
En við verðum að selja þeim sem
bjóða hæst. Gefum okkur dæmi:
Meðaltal boða þeirra sem fá kvóta er
858 krónur meðan meðaltal heildar-
innar er 556 krónur. Og þeir sem
hæst bjóða reikna með góðum afla-
brögðum. gera ráð fyrir góðu verði
afurða, em jal'nvel bjartsýnni en aðrir
um veðurfar, t.d. á loðnuvertíð. En
þeir em jafnframt líklegastir til að hafa
rangt fyrir sér. Þeirofmeta aðstæður
sér í vil og eru þar með líklegastir til
að fara á endanum illa út úr öllu
saman, jafnvel fara lóðbeint á hausinn.
Er þetta hið stöðuga umhverfi í
sjávarútvegi sem við sækjumst eftir?
Eg svara nei!! Gott nýlegt dæmi um
svona hegðun er uppboð þriðju
kynslóðar farsímarása í Evrópu fyrir
tveimur til fjórum árum. Stóru evr-
ópsku símafyrirtækin ofmátu hversu
langt tæknin var komin, ofmátu áhuga
símnotenda og gerðu ráð fýrir eilífum
vexti nýja hagkerfisins. Afleiðingin er
nú komin í ljós; gríðarlegur taprekstur
félaganna og þau hafa veikst mikið
ljárhagslega. Nú mega notendur eiga
von á hækkandi símreikningum.
Niðurstaðan er því sú að fyrirtækin og
almenningur er verr settur en ríkið
betur sett til skamms tíma en til
lengdar dregur úr hagvexti. Þó ekkert
verði um það fullyrt hefur hið
skemmtilega væntanlega gerst: Þegar
kemur að því að seilast í sjóði sem
ríkið myndaði með tekjum af
fyrningum blasir líklega við ó-
skemmtileg sjón: Tómur ríkiskassi.
Fjármununum hefur verið sóað í
óarðbær gæluverkefni stjómmála-
mannanna. En það er önnur hlið sem
er ákaflega athygliverð með uppboð
farsímarásanna og hún birtist hér á
landi. Fjallað var með áberandi hætti
um uppboð farsímarásanna í Morgun-
blaðinu. Það ágæta blað hefur hins
vegar flutt okkur fáar fréttir af
erfiðleikum símafyrirtækjanna vegna
uppboðanna og ef þær hafa birst eru
þær öllu fyrirferðarminni en frásagn-
imar af uppboðunum sjálfum áður."
Áhrif á brottkast og
umgengni
„Það er alkunna að sjómenn kvóta-
lausra eða kvótalítilla báta em
líklegastir til að velja Fisk eftir verð-
mætum í aflamarkskerfinu. Það er
reyndar líka sami hvati í sóknarstýrðu
kerfi eins og Guðjón A Kristjánsson,
formaður Frjálslynda flokksins,
upplýsti í Kastljóssþætti nú á dög-
unum þegar hann sagðist hafa hent
smáfiski, enda fékkst ekkert fyrir
hann!! Þegar kemur að sóknarkerfi
verður plássið í skipunum verðmætt
auk afkastagetu fiskvinnslunnar.
Þannig verður besti fiskurinn hirtur,
hinu er hent.
Þetta var útúrdúr, ég ætla að halda
mig við fymingarleiðina.
Með fyrningarleið og síendurtekn-
um uppboðum kvóta yrði hvert
fyrirtæki að ná kostnaðinum af kvóta-
leigunni sem hraðast til sín svo
einhver ávinningur væri af rekstrinum.
Allir yrðu leiguliðar í útgerð og hag-
urinn af því að ganga vel um
auðlindina hyrfi. Ekki einasta mun
brottkast aukast heldur hvers kyns
svindl líka. Því hvað gerir sá sem
stendur frammi fyrir miklum fjárhags-
legum vanda í venjulegu fyrirtæki -
ekki bara í sjávarútvegi - hann byrjar á
að bjarga eigin skinni. Og ef ég þekki
lánastofnanir rétt þá munu þær krefja
eigandann um ábyrgðir vegna lána til
fyrirtækisins þegar framtíð þess er svo
ótrygg sem hún verður í fyrningar-
kerfinu. En hvað með skuld vegna
kvótaleigu til ríkisins? Hún verður
látin mæta afgangi þegar illa árar þvf
þar verður væntanlega engin persónu-
leg ábyrgð.
Hugsum okkur að íbúðamarkaður
Islendinga væri seldur undir fym-
ingarleið. Ríkið leigði þannig út hús
til 10 ára í senn. Sæjum við leigj-
andann halda eigninni við, leggja alúð
í garð eða mála húsið reglulega?
Haldið þið að leigjandinn dyttaði að
þaki og gluggum eins og húseigendur
gjaman gera? Væri ekki best fyrir
viðkomandi að láta eignina bara
drabbast niður til að halda búsetu-
réttinum? Enginn hvati væri til að
mála þakið, hirða garðinn eða dytta að
grindverkinu í ljósi þess að leigjandinn
hefði enga tryggingu fyrir að njóta
þessara verka sinna nema í tak-
markaðan tíma. Setjuni nú svo að
Ieigjandinn gengi vel um, málaði og
ræktaði garðinn sinn. Hvað gerist þá?
Þá hlypu til menn sem gjaman vildu
leigja íbúðina velhirtu og þessir
keppinautar fæm að bjóða hærra
hærra en ábúandi. Leigjandinn yrði þá
annaðhvort að bjóða hærra eða sjá á
eftir sinni ágætu íbúð í hendur annarra.
Ræktarsemi hans gagnvart eign
ríkisins kæmi honum þannig í koll!
Sjá ekki allir skynsamir menn hvers
lags vitleysa er hér á ferðinni?"
Áhrif á fjárfestingar
„Hver yrðu áhrifin á fjárfestingar í
sjávarútvegi? Sæjum við sjávarút-
vegsfyrirtæki fjárfesta í markaðs-
setningu afurða sinna, þróun veiði-
tækni eða bættri meðferð afla um borð
í skipum sínum? Kannski í fyrstu
umferð uppboðanna. En hvað gerðist
í næstu umferð uppboða kvóta?
Leiguverðið væri líklegl til að hækka
að öðm óbreytlu vegna samkeppni og
hvað er þá unnið hjá þeim sem
fjárfesti í upphafi samanber leigj-
andann sem ég nefndi áðan. Meiri
kostnaður sjávarútvegsins og ávinn-
ingur af Ijárfestingunni rynni til
ríkisins. Og hér er komið að röksemd
hagfræðinga fyrir álagningu auðlinda-
skatts, þ.e. að að slík skattlagning væri
hagkvæm og raskaði ekki hagkeifinu.
En þá hugsa þeir í svokölluðum
kyrrstæðum líkönum og reikna ekki
með að maðurinn bregðist við nýrri
skattlagningu, með öðrum orðum
tengja þeir líkanið ekki við tíma og
viðbrögð manna. I þessu tilfelli bregst
sjávarútvegurinn við með því að hætta
að fjárfesta og þegar til lengdar lætur
dregst atvinnugreinin aftur úr þar sem
hún getur ekki keppt um vinnuafl.
Niðurstaðan er augljós: rikið skatt-
leggur atvinnugreinina til fátæktar.
Einhverjir munu væntanlega hanga í
útgerð en það verður ekki eftirsóknar-
vert.“
Eignarhaldsvandinn
„Eignarhaldsvandinn er óleystur í
núverandi kvótakerfi sagði Jóhann
Ársælsson, þingmaður Samfylkingar-
innar, í sjónvarpsviðtali fyrir stuttu.
Það er rétt hjá honum.
I fyrstu grein laga um stjóm fisk-
veiða er tekið fram að nytjastofnar á
íslandsmiðum séu sameign íslensku
þjóðarinnar. Ýmsir telja þetta ákvæði
jafngilda því að núverandi fiskveiði-
stjómarkerfi sé ósamrýmanlegt lög-
unum. En því fer fjarri að lagaá-
kvæðið beri af- dráttarlaust að túlka
með þessum hætti.
í skýrslu auðlindanefndarer ítarlega
Qallað um túlkun þessarar málsgreinar
í fyrstu grein laganna og vitnað til
álitsgerðar sem lagaprófessoramir
Sigurður Líndal og Þorgeir Örlygsson
unnu fyrir nefndina haustið 1998. Að
mati þeirra felst ekki í ákvæðinu nein
yfirlýsing um réttindi til handa þjóð-
inni sem jafna megi til hefðbundins
einkaeignarréttar, heldur miklu fremur
er þetta almenn stefnuyfirlýsing um að
nýta beri nytjastofnana til hagsbótar
fyrir þjóðina alla. Og með hvaða hætti
verður það best gert: eignaupptöku og
ríkisrekstri? Svarið við þeirri spum-
ingu kemur í annarri málsgrein þess-
arar sörnu greinar laganna en þar er
tekið fram að markmið laganna séu
þrenn:
l.Að stuðla að verndun fiskistofn-
anna, 2. að nýta stofnana á hag-
kvæman hátt og 3. að tryggja trausta
atvinnu og byggð í landinu.
Hvernig tryggjum við markmiðið
um vemdun fiskistofnanna? Með því
að koma á sóknarmarki með tilheyr-
andi ofveiði eða fyrningarleið sem
felur í sér ríkisrekstur sjávarútvegsins
og þá ágalla sem ég hef lýst? Tæp-
lega.
Og í beinu framhaldi ákvæðið um
að nýta fiskistofnana á hagkvæman
hátt? Fyrir hvem viljum við nýta
fiskistofnana á hagkvæman hátt?
Fyrir íslensku þjóðina í heild segi ég.
Gerum við það á hagkvæman hátt
með sóknarkerfi með tilheyrandi
offjárfestingu og kostnaði? Gemm við
það með fymingarleið sem dregur úr
fjárfestingu og markaðssókn, eykur
brottkast og leiðir til þekktrar sóunar
ríkisrekstrarins? Örugglega ekki.
En hvað með að tryggja beri trausta
atvinnu og byggð í landinu? Gerum
við það með því að grafa undan þeim
fyrirtækjum sem nú starfa á lands-
byggðinni? Eg sagði áðan að van-
máttug fyrirtæki stæðu ekki undir
traustri atvinnu og byggð í landinu.
Heilbrigð, vel rekin fyrirtæki og heil-
brigt atvinnulíf em hvarvetna undir-
staða byggðar, atvinnu og velsældar
hvar sem er í heiminum.
Niðurstaða þessa er því augljós.
Ákvæði 1. greinar fiskveiðistjómar-
laganna um sameign þjóðarinnar á
fiskistofnunum er steíhuyfirlýsing um
að nýta beri nytjastofnana til hagsbótar
fyrir þjóðina alla en ekki eignar-
réttarákvæði ríkisins á fiskistofnunum.
Og með því að skoða markmið sömu
greinar er í mínum huga alveg ljóst að
markmið um vemdun fiskistofna, um
nýtingu stofnanna á hagkvæman hátt
og um að tryggja ömgga atvinnu og
byggð í landinu, nást ekki með sér-
eignarrétti ríkisins. Hvergi í heim-
inum hefur pólitísk útdeiling gæðanna
leitt af sér hagkvæman rekstur eða lagt
gmnn að traustri atvinnu og blómlegri
byggð. Ég álít að eitt af mestu
framfarasporum síðari tíma hafi verið
að komast út úr millifærslukerfum og
spillingu kommissaranna sem við
fengum nóg af hér á árum áður. Við
getum ekki, og megum ekki, snúa til
baka til þeirrar leiðar undir yfirskini
sameignar þjóðarinnar á auðlindinni
sem leiðir til þess að yfirlýst markmið
sömu laga um verndun fiskistofna,
hagkvæma nýtingu og trausta atvinnu
og byggð í landinu em þverbrotin."
Rekstur Vinnslustöðvarinnar á síðasta ári
Rekstrartekjur Vinnslustöðvarinnar námu 3.609 milljónum króna rekstrarárið 1. janúar til 31. des-ember 2002 ogjukust
um 129 millj- ónir króna á árinu eða rúm 3,7%.
Af framleiðsluverðmætum einstakra landdeilda jókst einungis framleiðsluverðmæti mjölverksmiðju, eða um 82% á
milli ára. Framleiðsluverðmæti allra annarra deilda dróst saman en síldarfrysting dróst mest saman eða um um 58%. í
heildina er samdrátturinn 2,8% í verðmætum.
Framlegð landvinnslunnar dróst vemlega saman frá fyrra ári eða úr í 25,8% í 19,0% frá rekstrarárinu 2000 til 2001.
Heildarafli skipa félagsins var rúm 86 þúsund tonn og jókst um 11 þúsund tonn á árinu og aflaverð-mæti um 37% á
milli ára. Afla- verðmæti allra skipa félagsins jókst umtalsvert, en þó mest hjá Kap eða um 63% á milli ára. Munar þar
mestu að Kap stundaði nú netaveiðar í fyrsta skipti í mörg ár.
Rekstrargjöld án fjármagnskostnaðar og afskrifta vom 2.491 millj- ónir króna og hækkuðu um rúm 8%. Á meðan
rekstrartekjur fiskvinnslu jukust um tæp 2% þá hækkuðu rekstrargjöld fiskvinnslu um tæp 15%. Launakostnaður
landverka-fólks var óbreyttur á milli ára meðan launakostnaður sjómanna hækkaði um 50% á milli ára. Afskriftir
fastaljármuna hækka nokkuð á milli ára, einkum vegna eignfærslu aflaheimilda sem fylgdu við sameiningu Undínu og
Jóns Erlingssonar við Vinnslustöðina.
Framlegð félagsins var 1.119 milljónir króna eða 31 % af tekjum samanborðið við 34% árið áður. Ef litið er til tíu ára
tímabils kemur ánægjuleg þróun fram. Framlegðin hefur aukist mikið á tveim síðustu árum. En þrátt fyrir að framlegðin
hafi aukist mikið er hún nú í íyrsta skipti nægjanleg til að standa undir eðlilegri íjárfestingaþörf fyrirtækisins og því að
Þróun rekstrartekna
4.000.000
3.500.000
3.000.000
2.500.000
2.000.000
1.500.000
1.000.000
500.000
0
Tf sc OO os o fN
o\ Os Ov Os o © s
fN Tf vo t^ 00 <N
o\ Os ON Ov o\ ON ON ON ©
ON Ov os Ov o\ ON ON ov
V4 wm 1"H
16.000
14.000
12.000
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
0
Fyrsti ársfjórðungur 2003
Rekstrartekjur félagsins drógust saman um tæp 11 % á fyrsta ársfjórðungi
2003 miðað við sama tímabil í fyrra. Rekstrargjöld stóðu aftur á móti í stað.
11% tekjusamdráttur félagsins þýðirþví 24% samdrátt framlegðar. Framlegð
félagsins fyrir vextir og afskriftir nam 417 milljónum króna samanborið við
550 milljónir króna á sama tíma í fyrra. Framlegðarhlutfallið er því 35,3% í
ár samanborið við 41,5% í fyrra.
Áætluð framlegð fyrsta ársfjórðungs var 408 milljónir króna og því í
samræmi við afkomuna. Afskriftir hækka eins og gert var ráð fyrir.
Fjármagnsgjöldin eru jákvæð um svipaða fjárhæð í ár og í fyrra þegar á
heildina er litið. Þess ber þó að gæta að Vinnslustöðin beitir ekki
verðleiðréttum reikningsskilum í ár og nrunar þar 34 milljónum króna.
Hagnaður félagsins var 390 milljónir króna og dróst saman um 155 milljónir á
milli ára eða 28,5%.
Veltufé frá rekstri var 366 milljónir króna og dróst saman um 27% á milli
ára. Þá stækkaði efnahagsreikningur félagsins nokkuð, einkum vegna
aukinna veltufjármuna. Á sama hátt hækkuðu heildarskuldir um 658 milljónir
króna frá áramótum, en nettóskuldir námu 2.795 milljónum króna og lækkuðu
um 424 milljónir króna frá áramótum.
Þróun þorskígilda Vinnslustöövarinnar