Fréttablaðið - 20.12.2013, Page 64

20. desember 2013 FÖSTUDAGUR| MENNING | 40
BÆKUR ★★★★ ★
Umskipti
Mo Yan
Þýðing: Böðvar Guðmundsson
UPPHEIMAR
Mo Yan hlaut Bókmenntaverðlaun
Nóbels árið 2012 en Umskipti er
fyrsta bókin sem kemur út eftir
hann á íslensku. Sagan er hluti af
stærra verki, safni níu nóvella en
hefur komið út stök á ensku undir
heitinu Change. Þýðing Böðvars
Guðmundssonar er gerð eftir
þeirri útgáfu. Umskipti birt-
ist á Vesturlöndum
sem hluti
af ritröð
um fram-
kvæmd
kommún-
ismans á 20.
öld undir rit-
stjórn bresk-
pakistanska
rithöfundarins
Tariq Ali sem
skrifar stutt-
an eftirmála að
sögunni.
Umskiptin
lýsa ævi höfund-
ar í heimaland-
inu frá barnæsku
þegar hann er rek-
inn úr skóla til sam-
tímans þegar hann
er orðinn virtur og
frægur rithöfundur.
Frásögnin er nokkuð
sérkennilega skrúfuð
saman, hún er blanda af nokkuð
nákvæmum lýsingum á einstökum
eftirminnilegum atvikum annars
vegar og lengri sögum sem sagð-
ar eru í stuttu máli af lífi sögu-
manns og samferðamanna hans,
skólasystkinum, ættingjum og
félögum úr hernum.
Saman mynda þessar frásagnir
mósaík af sögu Kína undanfarin
40 ár sem, að minnsta kosti fyrir
lesanda sem ekki þekkir þá sögu
nema mátulega vel fyrir, er bæði
upplýsandi og heillandi. Mo Yan
kann vel þá list að segja frá miklu
í fáum orðum, Umskiptin eru lítil
fyrir bók að sjá en undirtextinn
er umfangsmikill. Einstök smá-
atvik varpa ljósi á einkenni kín-
versks samfélags og kerfisins.
Gagnrýnin er aldrei beinskeytt
eða hávær heldur liggur hún oft
og tíðum á milli línanna. Ekki síst
birtist gagnrýni á kerfið í lýsing-
um á örlögum persónanna, í því
hvernig þær eru annaðhvort heft-
ar og bundnar af kerfinu eða læra
að leika á það stundum með vafa-
sömum aðferðum.
Þegar Mo Yan fékk Nóbels-
verðlaunin rökstuddi sænska
akademían val sitt meðal annars
með því að í verkum hans mætti
finna „samruna fantasíu og
raunsæis og sagnfræði-
legra og félagslegra
viðmiða“. Nú veit ég
ekki hvort Umskipt-
in eru lýsandi fyrir
verk höfundarins, en
fantasían er hér fjar-
verandi. Á hinn bóg-
inn beitir Mo Yan
táknsæi af mikilli
fimi og sagan er
hugvitsamlega upp
byggð.
Um þýðingu
Böðvars Guð-
mundssonar er
erfitt að segja
margt fyrir
þann sem ekki
kann staf í
kínversku og
hefur ekki
ensku útgáf-
u n a v i ð
höndina. Böðvar
er vanur skáldsagnahöf-
undur og þýðandi og honum tekst
að skila texta Mo Yan á sannfær-
andi hátt án þess að maður verði
var við höfundareinkenni hans
sjálfs. Kínverskar samtímabók-
menntir rata ekki oft til okkar í
íslenskum þýðingum. Þess vegna
er ástæða til að fagna þessu fram-
taki þýðanda og útgáfu og gaman
væri að fá meira að heyra og fá
að kynnast þeim verkum þessa
Nóbelshöfundar þar sem fantas-
ían leikur stærra hlutverk.
Jón Yngvi Jóhannsson
NIÐURSTAÐA: Áhugaverð sjálfs–
ævisöguleg nóvella eftir kínverskan
Nóbelshöfund sem leynir á sér.
Umskipti í Kína
Kammerkórinn Hymnodia frá Akureyri fagnar útgáfu jóladisks síns,
Þar ljós inn skein, í annað sinn í Akureyrarkirkju á laugardaginn. Á
disknum eru jólalög frá ýmsum öldum, innlend og erlend, en líka nýjar
tónsmíðar íslenskra tónskálda. Meðal annars eru þar þrjú lög eftir Daní-
el Þorsteinsson, píanóleikara í Eyjafjarðarsveit, sem ekki hafa komið
út áður á plötu og enn fremur tvö áður óútgefin verk eftir Michael Jón
Clarke, söngkennara og tónskáld á Akureyri.
Tónleikarnir hefjast klukkan 21. Auk kórsins koma fram hljóðfæra-
leikararnir Lára Sóley Jóhannsdóttir, sem leikur á fiðlu, Emil Þorri
Emilsson slagverksleikari og Eyþór Ingi Jónsson, sem spilar á harmón-
íum en hann er líka stjórnandi Hymnodiu.
Forsala aðgöngumiða á útgáfutónleikana í Akureyrarkirkju er í
Eymundsson á Akureyri og tónleikarnir hefjast klukkan 21.
Jólalög frá ýmsum
öldum á Akureyri
Hymnodia fagnar útgáfu nýs geisladisks, Þar ljós inn
skein, í Akureyrarkirkju á laugardaginn.
KAMMERKÓRINN HYMNODIA Útgáfutónleikar númer tvö í Akureyrarkirkju á laugardag.
„Þetta er spennandi saga um börn
sem strjúka að heiman vegna þess
að fullorðna fólkið hefur brugðist
þeim,“ segir Sigrún Eldjárn beðin
að segja í stuttu máli frá inni-
haldi bókar sinnar, Strokubörnin
á Skugga skeri. „Þau búa í dal sem
heitir Fagridalur. Áin sem rennur
eftir dalnum skiptir honum í tvennt.
Öðrum megin er þorpið Vesturhlíð
og hinum megin Austurhlíð og þar
hefur allt leikið í lyndi og íbúar
þorpanna hafa alltaf verið vinir.
Það breytist hins vegar þegar í ljós
kemur að í hólma úti í miðri ánni er
auðlind í jörðu.“
Er þetta sem sagt pólitísk alle-
goría? „Ja, ástæðan fyrir því að
börnin strjúka að heiman er að
líf þeirra verður óbærilegt þegar
fullorðna fólkið fer að berjast um
þennan hólma. Fyrst fylgir sagan
börnum úr Vesturhlíð sem flýja á
báti út í drungalegt sker sem heitir
Skugga sker og koma sér þar fyrir,
síðar koma krakkar úr Austurhlíð
og setjast þar að og sagan fjallar
mest um samskipti þessara krakka
sem hittast á Skuggaskeri.“
Spurð hvort sögutími og -staður
sé Ísland samtímans segir Sigrún
að það komi reyndar hvergi fram að
þetta sé á Íslandi en sagan sé sam-
tímasaga. Hún dregur hins vegar
seiminn þegar spurt er hvort sagan
sé að einhverju leyti fantasía. „Nei,
ekki beinlínis,“ segir hún. „Mér
finnst reyndar svona flokkun óþægi-
leg. Í sögum mínum gerist reyndar
oft eitthvað yfirnáttúrulegt, en það
er minna af því í þessari sögu en
oft áður, þótt vissulega sé ýmislegt
skrítið sem gerist í sambandi við
þessa auðlind og hólmann.“
Bókin er tilnefnd bæði til Íslensku
bókmenntaverðlaunanna og Fjöru-
verðlaunanna og hefur fengið ríf-
andi dóma. „Ég er mjög glöð með
það,“ segir Sigrún. „Ég hef reynt að
vanda mig, eins og ég geri reyndar
alltaf. Eins og í öllum mínum bókum
er í þessari mikið af myndum, enda
legg ég mikið upp úr því, það er
bara partur af minni sköpun.“
Þetta er í fyrsta sinn sem barna-
bækur fá sérstakan flokk í Íslensku
bókmenntaverðlaununum, en hing-
að til hafa þær verið gjaldgengar í
hinum flokkunum. Sigrún segir það
skipta máli fyrir barnabókmennt-
irnar að hljóta þessa viðurkenningu.
„Ég held að tvær bækur hafi verið
tilnefndar í flokki fagurbókmennta
og ein í flokki fræðibóka á þessum
25 árum sem verðlaunin hafa verið
veitt, þannig að það er augljóst að
þær hafa átt erfitt uppdráttar. Fólki
hættir til að taka ekki almennilegt
mark á barnabókum sem er náttúru-
lega fáránlegt, því þær skipta miklu
máli. Vonandi breytist það með til-
komu þessa flokks og því að barna-
bækur hafa fengið sinn flokk í Nor-
rænu bókmenntaverðlaununum.“
fridrikab@frettabladid.is
Börnin fl ýja átök full-
orðinna um auðlind
Strokubörnin á Skuggaskeri eft ir Sigrúnu Eldjárn er ein þeirra barnabóka sem
hæst ber á vertíðinni, hún er tilnefnd til tvennra bókmenntaverðlauna og hefur
fengið rífandi dóma. Sigrún segir viðhorf til barnabóka vonandi vera að breytast.
SIGRÚN
ELDJÁRN
„Fólki hættir
til að taka
ekki almenni-
legt mark á
barna bókum
sem er
náttúrulega
fáránlegt.“
F
RÉ
TT
AB
LA
Ð
IÐ
/P
JE
TU
R
RAGNHEIÐUR
ný ópera eftir
Gunnar Þórðarson og Friðrik Erlingsson
FRUMSÝNING Í ELDBORG 1. MARS 2014
GJAFAKORT SELD Í MIÐASÖLU HÖRPU
gefðu
óperusýningu
í jólagjöf
MENNING