Fréttablaðið - 27.12.2013, Blaðsíða 22

27. desember 2013 FÖSTUDAGUR| SKOÐUN | 22
Að undanförnu hafa verið að
birtast greinar og svör við fyrir-
spurnum um lagfæringar á kyn-
færum kvenna í fjölmiðlum. Ljós-
mæðrafélagi Íslands hafa borist
fyrirspurnir þar að lútandi og
hvort eðlilegt sé að hvatt sé til
svokallaðra fegrunaraðgerða á
ytri kynfærum kvenna og að þær
séu taldar sjálfsagðar.
Aðgerðir á skapabörmum, það
er ytri kynfærum kvenna, hafa
aukist verulega á undanförn-
um árum í Bretlandi og má ætla
að það eigi líka við hér á landi,
ekki síst í ljósi þeirrar umræðu
sem hér á sér stað. Eftirspurn-
in eftir slíkum aðgerðum virð-
ist vera mest hjá konum á aldr-
inum 20-45 ára og helstu ástæður
fyrir aðgerðinni eru útlitslegar
eða til að geðjast maka. Þess-
ar konur eiga það sammerkt að
innri skapa barmar eru stærri en
ytri skapabarmarnir og telja þær
það lýti á kynfærum sínum. Nið-
urstaða rannsóknar sem gerð var
meðal kvenna sem höfðu farið í
fegrunaraðgerð á kynfærum var
sú að konur hefðu óraunhæfar
væntingar til aðgerðarinnar og
virtist sem svo að þær vildu falla
inn í eðlilegan ramma, sem þær
voru hins vegar ekki alveg viss
um hver væri. Þær lýstu kyn-
færum sínum sem furðulegum
og skrítnum, en voru ekki viss-
ar um hvernig kynfæri kvenna
gætu og ættu að líta út. Ætla má
að sú tíska sem ríkir í dag, þar
sem ungar konur raka öll hár af
skapabörmum, ýti undir skapa-
barmaaðgerðir þar sem kynfær-
in verða mun sýnilegri þegar
engin hár hlífa þeim. Aðgerðum
af þessu tagi geta fylgt aukaverk-
anir, sem dæmi má nefna sýking-
ar, blæðingar, verki og örvef sem
getur leitt til minni tilfinningar í
kynfærunum.
Flokkaðar sem limlesting
Í skýrslu WHO frá 2008 kemur
fram að allar aðgerðir á kynfær-
um kvenna, sem ekki eru gerð-
ar af heilsufarsástæðum en fela
í sér að hluti eða öll ytri kyn-
færi eru fjarlægð, eða ef annars
konar misþyrmingar á kynfær-
um eru viðhafðar, eru flokk-
aðar sem limlesting á konum.
Samkvæmt skýrslu UNICEF
á Íslandi frá 2009 kemur fram
að í febrúar 2008 „strengdu tíu
stofnanir Sameinuðu þjóðanna
þess heit að útrýma umskurði á
kynfærum kvenna, með því að
styðja við ríkisstjórnir, samfélög
og konur og stúlkur sem vilja
hverfa frá slíkri hefð“. Árið 1985
voru sett lög á Englandi um bann
við umskurði kvenna og var
það gert í kjölfar dauða þriggja
ungra stúlkna sem blæddi út
eftir umskurð. Á Íslandi hafa
slík lög ekki verið sett. Þó var
árið 2005 bætt við 218. grein
almennra hegningarlaga ákvæði
um refsingu við líkamsárás sem
veldur tjóni á heilsu eða líkama
stúlkubarna eða kvenna með því
að fjarlægja kynfæri að hluta
eða öllu leyti.
Í kjölfar þess sem að framan
er sagt og með tilliti til þess að
umskurður á kynfærum kvenna
er enn þann dag í dag gerður
vegna hefða og til þess að gera
konur gjaldgengar á hjónabands-
markaði er eðlilegt að velta því
upp af hvaða toga nútímafegrun-
araðgerðir á kynfærum kvenna
eru. Eru þær til að fullnægja þörf
kvenna til að líta vel út, eða er
þessi aðgerð til að markaðssetja
kynfæri kvenna á nýjan hátt,
gera þær gjaldgengar á hjóna-
bandsmarkaði í karllægu samfé-
lagi nútímans, eða gjaldgengar
í eigin augum vegna markaðs-
setningar klámvæðingarinnar?
Er hugsanlegt að með fræðslu
og styrkingu kvenna sé hægt að
breyta því viðhorfi þeirra að kyn-
færin séu ekki eðlileg, eða útlit
þeirra fullnægi ekki kröfum
samtímans? Slík fræðsla getur
orðið til þess að konur þekki og
viti betur hvað telst eðlilegt, því
liðið betur og orðið sáttar við
sjálfa sig.
Nútímaaðgerðir á sköpum kvenna
– fegrunaraðgerðir eða hvað?
Hin almenna umræða um
íslenskan sjávarútveg
gengur því miður oft út á
það að vera á neikvæðum
nótum. Sjaldan er minnst
á hina ótrúlegu þroska-
sögu íslensks sjávarút-
vegs síðustu þrjátíu árin.
Í dag er þorskur ekki bara
fryst flök og hertir haus-
ar heldur hluti af lyflækn-
ingavörum, handtöskum
frá Prada, heilsuvörum og
svona mætti lengi telja. Í
þessari grein langar mig
að nefna það sem jákvætt
er og deila með almenn-
ingi brot af því sem fullunnið er
úr sjávarfangi.
Við sjávarútveginn starfar fólk
með gríðarlegu þekkingu á sínu
sviði. Þetta fólk hefur fundið
aðferðir til að fá meira úr sjávar-
afurðinni en áður þekktist og um
leið margfaldað verðmæti aflans.
Þessi byltingarkennda nýting hrá-
efnis hefur sett Íslendinga í sér-
flokk og um leið skapað þeim ótelj-
andi störf.
Árið 1981 veiddu Íslendingar
460.000 þúsund tonn af þorski.
Árið 2011, eða 30 árum síðar,
veiddust hér við land 180.000 þús-
und tonn eða 280.000 þúsund tonn-
um minna. Á sama tíma tvöfaldað-
ist samt útflutningsverðmætið og
fór úr 340 milljónum dala (núvirt)
árið 1981 í 680 milljónir dalir árið
2011. Árið 1981 voru ¾ hlutar
útfluttra þorskafurða heilfrystur
þorskur og fryst flök. Árið 2011
lítur vöruúrvalið úr þorskinum
allt öðru vísi út.
Fiskiroð og Nike í eina sæng
Ferskar gæðaafurðir skapa þjóð-
arbúinu mikil verðmæti auk salt-
fisks, lýsis, skreiðar, hrogna,
þorskhausa, beingarða og ýmissa
annarra matvæla. Á síðustu árum
hefur bæst við fjöldi fyrirtækja
sem farið hafa ótroðnar slóðir í
að nýta þorskinn. Hér má nefna
fyrirtæki eins og ZymeTech sem
nýtir ensím úr innyflum til að
framleiða lyflækningavörur og
húðáburð, Kerecis sem nýtir roð
til að framleiða stoðefni fyrir þrá-
lát sár, Atlantic Leather sem vinn-
ur fiskleður úr roði og selur til
fyrirtækja á borð við Prada, Dior,
Nike og Puma, og Lipid Pharma-
ceuticals sem þróar lyf sem inni-
halda omega-3 fitusýrur úr fiski-
olíum. Lyf og líftæknivörur eru
unnar úr þorskinum, fæðubót-
arefni, snyrtivörur, heilsuvörur,
dýrafóður, kollagen og fleira og
fleira. Við erum með niðursoðna
lifur, þurrkaða hausa, mjöl, Pen-
zim sem er unnið úr innyflum
þorskins og áfram mætti lengi
telja. Allur þorskurinn er nýttur
og engu er hent.
Fullvinnsla sjávarafurða hefur
leitt til þess að fjöldinn allur af
störfum hefur skapast. Aukin
menntun skipar einnig stóran sess
í þessari þróun. Árið 2009 kom
út könnun sem gerð var í fram-
haldsskólum og sýndi hún að þeir
sem vildu vinna við sjávarútveg í
framtíðinni voru aðeins 0,9 pró-
sent. Sýnir þessi tala m.a. að það
þarf og verður að gera eitthvað
róttækt til að sýna þessum krökk-
um öll tækifærin sem eru í sjávar-
útveginum. Það þarf meðal annars
að fjalla um sjávarútveginn í mun
víðara samhengi heldur en gert er
núna. Útvegsblaðið hefur gert það
í mörg ár en aðrir fjölmiðlar þurfa
að gera slíkt hið sama. Ég tek það
fram að ég er ekki að alhæfa,
margir eru vel með á nótunum,
en betur má ef duga skal.
Störf í sjávarútvegi og afleidd
störf eru svo mörg og fjölbreytt
að erfitt er að telja þau öll upp en
til þess að átta sig á hversu mikið
umfang sjávarútvegs er og hversu
margar hliðar hann hefur bendi
ég á heimasíðu Íslenska sjávar-
klasans þar sem finna má skýrsl-
una Tveir fyrir einn. Sýnir þessa
skýrsla á mjög greinargóðan hátt
allar þær afurðir sem skapast
hafa við fullvinnslu á sjávaraf-
urðum og mæli ég með því að fólk
kynni sér hana.
Ég vinn við sjávarútveginn og
er það skemmtilegasta vinna sem
ég hef unnið.
Sjávarútvegur
á jákvæðum nótum
Hlutverk grunnskólans
er uppeldi og mótun; að
laða fram mannlega eig-
inleika sem þeir lifna
og birtast, – þroska þá
og móta til hæfileika og
færni, einstaklingum og
samfélagi til hamingju
og heilla. Það má líka
orða það svo að hlutverk
grunnskólans sé að leiða
vaxandi ungviði í sann-
leikann um mannlegt eðli
svo og að kenna og þjálfa
félagslega færni, siði og
reglur mannlegra samskipta.
Sálar,- uppeldis- og kennslu-
fræðin eiga síðan að svara okkur
því hver fræðsla og viðfangsefni,
hvenær og hvernig unnin, megi
best tryggja árangur skólastarfs-
ins.
Lífsskeið grunnskólanemand-
ans er skeið vaxtar og þroska –
líkamlega, tilfinningalega, vits-
munalega og félagslega. Með
grunnskólalögum skuldbind-
ur samfélagið sig til þess að
hlúa að, örva og móta mannlega
möguleika hvers og eins. Hlut-
verk grunnskólans er að sinna
þörfum uppvaxandi ungviðis,
að rækja skyldur samfélagsins
við börn og unglinga. Hlutverk-
ið er mannrækt, að búa ungvið-
inu leikni og færni til þess að
ferðast áfallalítið um mannheima
og velja sér verkefni, sem hæfa
áhuga og getu.
Viðfangsefni grunnskólans er
því lífsleikni og þá má líta á loka-
skírteini grunnskólans sem eins
konar haffærniskírteini á lífsins
ólgusjó. En fæstum er það nóg að
fljóta – menn vilja sigla og ráða
för.
Hlutverk framhalds-
skólans er annars eðlis,
það er að hlusta á raddir
samfélags og atvinnulífs
og setja þeim kröfur og
skilmála um þekkingu og
leikni sem vilja sigla og
ráða för.
Viðurkennum
ekki eðlismun
F ra mha ldsná m ska l
undir búa nemendur undir
tiltekin störf sem krefjast
viðeigandi sérmenntunar.
Einnig má orða það svo, að við-
fangsefni skyldunámsins sé lífs-
leikni en viðfangsefni framhalds-
námsins starfsleikni.
Ég tel grunnskólann líða fyrir
það að við viðurkennum ekki
eðlismun lífsmennta og starfs-
mennta. Nú er meginhlutverk
grunnskólans, lífsleiknin, orðin
sjálfstæð námsgrein. Ekki líst
mér á að loka þetta viðfangsefni
af sem einangraða námsgrein í
grunnskólanum og opna þá jafn-
vel fyrir enn meiri stýringu
framhaldsskólans.
Ég vil halda kröfunni um
mannrækt og lífsleikni grunn-
skólans ofar kröfu framhalds-
skólanna um tiltekna þekkingu
í einstökum námsgreinum. Til
þess að skilja á milli eðlislega
óskildra markmiða grunnnáms
og framhaldsnáms er ef til vill
nauðsynlegt að lengja tímabilið
þar á milli frá einu sumri, jafnvel
að leggja inn millistig sem verði
þá hvort tveggja í senn fullnum-
un og prófraun lífsleikninnar og
undirbúningur sérhæfingar.
Á kerfismáli vildi ég sjá lok
skyldunáms á fermingarvori
nemandans eða með 8. bekk.
Eftir skólaskylduna tæki síðan
við þriggja ára frjáls miðskóli,
mjög sveigjanlegur, en vel skil-
greindur og væri „unglingamið-
aður“ – legði megináherslu á
verk- og listgreinar, félagsþrosk-
un og persónumótun. Skólaskyld-
an væri þá átta ár en fræðslu-
skylda stæði þremur árum
lengur. Framhaldsskólinn væri
síðan þriggja ára skóli.
Sveigjanleiki væri í kerfinu til
að ljúka hverju skólastigi fyrir
sig á skemmri tíma.
Inntökupróf væru haldin við
framhaldsskóla, lokapróf áfanga
eftir ástæðum og útskrift ræðst
af námshraða nemenda, sem
gætu þá hafið háskólanám mun
fyrr en verið hefur.
Skyldunámið, grunnskólinn,
ætti að vera í umsjá ríkisins, en
miðskólinn og framhaldsmennt-
unin á betur heima í umsjá sveit-
arfélaga og samtaka þeirra.
Eðlismunur lífsleikni
og starfsmennta
Þú færð Blaðberann þinn í Skaftahlíð 24
alla virka daga frá kl. 9-17.
óðar fréttir fyrir umhverfiðBlaðberinn...
Blaðberinn
bíður þín
MENNTUN
Sturla
Kristjánsson
sálar- og uppeldis-
fræðingur og Davis-
ráðgjafi
HEILBRIGÐISMÁL
Björg
Sigurðardóttir
ljósmóðir MS
Kristín Rut
Haraldsdóttir
ljósmóðir MS
Fyrir hönd Ljósmæðrafélags Íslands
➜ Hin almenna um-
ræða um íslenskan
sjávarútveg gengur
því miður oft út á það
að vera á neikvæðum
nótum. Sjaldan
er minnst á hina
ótrúlegu þroskasögu
íslensks sjávarútvegs
síðustu þrjátíu árin.
➜ Niðurstaða rannsóknar
sem gerð var meðal kvenna
sem höfðu farið í fegrunar-
aðgerð á kynfærum var
sú að konur hefðu óraun-
hæfar væntingar til að-
gerðarinnar og virtist sem
svo að þær vildu falla inn í
eðlilegan ramma, sem þær
voru hins vegar ekki alveg
viss um hver væri. Þær
lýstu kynfærum sínum sem
furðulegum og skrítnum,
en voru ekki vissar um
hvernig kynfæri kvenna
gætu og ættu að líta út.
➜ Viðfangsefni grunn-
skólans er því lífsleikni og
þá má líta á lokaskírteini
grunnskólans sem eins
konar haff ærniskírteini á
lífsins ólgusjó […] Hlut-
verk framhaldsskólans
er annars eðlis, það er að
hlusta á raddir samfélags
og atvinnulífs og setja þeim
kröfur og skilmála um
þekkingu og leikni sem vilja
sigla og ráða för.
SJÁVAR-
ÚTVEGUR
Hildur
Kristborgardóttir
framkvæmdastjóri
Goggs og formaður
Kvenna í sjávar-
útvegi
Save the Children á Íslandi