Akureyri - 12.06.2014, Qupperneq 12

12 22. tölublað 4. árgangur 12. júní 2014
Viljum stöðluð börn
– eins og staðlaðar gúrkur!
Kristín Dýrfjörð er kona ekki einhöm. Hún þeytist stærstan hluta ársins milli Reykjavíkur og
Akureyrar vegna vinnu sinnar. Kristín er í hópi deyjandi stéttar, svokallaðra „flugkennara“ við
HA. Hún er hins vegar kraft- og fjörmikil í umræðu um ofuráherslu á markaðsvæðingu skólakerf-
isins og hvernig nýfrjálshyggja bitnar á menntastarfi samtímans.
Kristín, þú fluttir hressilegt og umtalað erindi
á ráðstefnu á Hólum í Hjaltadal fyrir skömmu
þar sem þú varaðir mjög við nýfrjálshyggj-
unni í skólastarfi hér á landi, segðu okkur
aðeins frá inntaki fyrirlestrar þíns.
„Við vorum þrjú saman með málstofu á
Hólum, öll úr kennaradeildinni, ég fór yfir
þróun nýfrjálshyggjunnar og birtingar-
myndir hennar í samfélaginu en sérstak-
lega í skólakerfinu. Í daglegu lífi tökum
við kannski ekki eftir hvernig hugmyndir
nýfrjálshyggjunnar hafa náð að seytlast
inn. Þetta er nefnilega hluti af miklu stærra
hugmyndafræðilegu samhengi sem snýst um
peninga. Í erindinu fjallaði ég um hvernig
strákarnir frá Chigaco fengu að sprella í
Chile hjá Pinochet og hvernig hugmynda-
fræði þeirra hefur síðan borist víða um lönd
og haft áhrif á hvernig við hugsum og erum.
Í fyrirlestrinum notaði ég myndlíkingu, vís-
aði í gamla auglýsingu frá Lýðheilsustöð
þar sem varað var við óbeinum reykingum,
með því að pissa í sundlaug. Öll sundlaugin
mengast en við sem svömlum í henni tökum
ekki eftir neinu. Við syndum áfram eins og
ekkert hafi í skorist, við erum á sama hátt
öll menguð af nýfrjálshyggjunni, hún er allt
um kring og við þurfum að setja á okkur
sérstök gleraugu til að sjá hana. Ég held
að margir verði mjög hugsi yfir víðtækum
og óbeinum áhrifum hennar, hvernig hún
birtist í stóru og smáu.
Nýlega var ég með fyrirlestur á vegum
Bandalags kvenna í Reykjavík þar skoðaði
þróun leikskóla, ég fjallaði um fermetra sem
börnum eru ætlaðir innan leikskóla. Ég var
að skoða hvernig okkur hefur tekist að láta
menntun barna snúast um allt annað en
barnið. Við erum upptekin af því að hvernig
hægt er að gera þetta sem ódýrast, hvernig
hægt er að fullnýta húsin þannig að það
verða sem flest börn á sem fæsta fermetra,
börn eru reiknuð í barngildi til að ákvarða
fjölda starfsfólks og svo framvegis, þetta er
líka angi nýfrjálshyggjunnar.“
Uppeldiskerfi seld skólum
Þú gagnrýnir staðlaðar heildarlausnir þar
sem e.t.v. er einblínt um of á skammtíma hag-
kvæmni?
„Já, önnur birtingarmynd er að við erum
farin að hanna alls konar uppeldiskerfi
sem síðan eru seld skólunum. Sem dæmi
hef ég skoðað svolítið matsskýrslur um
leikskólastarf. Í mörgum skýrslum er rætt
um að það vanti að setja agastefnu. Einn
leikskóli fékk sem dæmi fínt mat að öðru
leyti en því að tekið var fram að þar væri
ekki skráð agastefna og það þyrfti að laga.
Mér fannst þetta svo merkilegt vegna þess
að það er hvergi i lögum og reglum að leik-
skólar eigi að setja sér sérstaka stefnu í aga
fremur en einhverju öðru. En með því að
gera svona athugasemdir er fólki talið trú
um að þetta sé það sem skiptir máli. Það
gleymist að krafan um agastefnurnar kemur
meðal annars fram vegna áhrifa frá atferl-
iskenningum sálarfræðinnar. Þeir sem trúa
á nauðsyn þeirra leggja áherslu á að það
skipti mestu máli að hafa skýrar skráðar
agastefnur. Ég er alveg sammála því að við
þurfum að hugsa um aga en ég hugsa líka
um þróun fagmennskunnar hvernig ég held
uppi aga í „mínum leikskóla“, ég lít ekki á
að það sé eitthvað sem þurfi að koma utan
frá. Ekki þurfi sérhönnuð kerfi sem segi
manni hvað og hvernig setningar og atferli
á til dæmis að nota með og við börn. Ég
kom í inn í leikskóla fyrir mörgum árum
og sá uppi á vegg setninguna: „Fullorðnir
ráða“ og þar sem börnin eru flest ólæs, velti
ég fyrir mér fyrir hvern er verið að setja
þetta fram.“
Nýfrjálshyggjan smættar allt
Er þetta hluti af nýfrjálshyggju?
„Já þegar búið er til kerfi sem er að ná utan
um allar gerðir mannsins, þegar uppeldis-
starfið snýst ekki lengur um að ígrunda og
hugsa heldur að framkvæma kerfi.
Nýfrjálshyggjan leitast við að smætta
allt, litróf margbreytileikans er til óþurft-
ar. Hún leitast við að steypa sem flesta í
sama mót. Þetta á ekki bara við í skóla-
kerfinu heldur alls staðar. Hugmyndafræði
nýfrjálshyggjunnar skellur á okkur öllum
og þegar maður tekur hana alls staðar inn
þá er verður hún smám saman viðmiðið.
Á Hólum var ég spurð hvernig leikskóla-
kennarar tækju þessum pælingum mínum.
Ég held að margir sjái hvað ég á við en aðrir
ekki, aðrir velja að sjá þægindi kerfanna.
Margir hugsa sennilega: hvað er þessi kona
að bulla uppi í háskóla, er þetta ekki bara
KRISTÍN DÝRFJÖRÐ SEGIR að nýfrjáls-
hyggja gegnumsýri hugmyndakerfi
samtímans, sumpart án þess að sam-
félagið taki eftir því.