Skessuhorn - 26.09.2007, Side 17

17 MIÐVIKUDAGUR 26. SEPTEMBER
s k e s s u h o r n . i s
þar með fyrsta kon an sem fékk pró­
fess ors stöðu í sál ar fræði hér á landi.
Þau ár sem framund an voru frá því
ég kom heim aft ur þar til ég lét af
föstu starfi árið 1989 voru afar við­
burða rík í skól an um og grunn ur
lagð ur að mörgu sem þyk ir sjálf­
sagt í dag. Með al ann ars tók ég að
mér spenn andi verk efni, þar var um
að ræða rétt inda nám fyr ir kenn­
ara sem höfðu kennt rétt inda laus­
ir visst ára bil að lág marki. Þetta var
sam kvæmt laga boði. Bæði mennt­
mála ráðu neyt ið og skól inn lögðu
á herslu á að þetta yrði all mik ið
nám svo ekki fest ist neinn van meta­
stimp ill við fólk ið. Að ili kenn ara­
sam tak anna í und ir bún ings nefnd­
inni vildi held ur draga úr nám inu
sem mér fannst ó sann gjarnt gagn­
vart nem end un um og starf inu en
sjón ar mið ráðu neyt is og skól ans
urðu ofan á sem bet ur fer. Nám­
ið tók frá tveim ur upp í fjög ur ár
eft ir fyrra námi kennar anna, bréfa­
skóli og sum ar nám. Þetta er með
því flókn asta en jafn framt á nægju­
leg asta sem ég hef feng ist við. Með­
al þeirra sem út skrif uð ust var kona
sem tók við próf skír teini sínu á sex­
tíu ára af mæl is degi sín um.“
Kenn ara nám ið
er víð feðmt
„Það hafa orð ið mikl ar breyt ing­
ar á þessu svið frá því ég lauk Kenn­
ara skól an um árið 1948, enda langt
síð an. Um hverf ið hef ur breyst gíf­
ur lega með til komu tölvu tækn inn­
ar. Far skól inn í rétt inda nám inu
var að sjálf sögðu bréfa skóli á þeim
tíma. Það var mik ið lagt á nem end­
ur og ég dá ist enn að þessu fólki sem
bætti námi oft ofan á fulla vinnu. Á
þess um árum var þetta eina fjar nám
í gangi á land inu, nú er það næst um
eins al gengt og stað nám og tölvu­
sam skipt in gera það mögu legt. Ég
var að stoð ar rekt or Kenn ara há skól­
ans 1983­1987, það var mjög mik­
ill anna tími. Vegna þess hve illa
gekk að fá leyfi til að ráða starfs fólk
varð að stoð ar rekt or inn að mæð ast
í mörgu. Hann samdi stunda töfl­
ur, stýrði að nokkru dag legu starfi,
var náms ráð gjafi, próf stjóri og tók
þátt í al mennri stjórn um auk þess
að kenna. En mín ar kennslu grein­
ar voru sál ar­ og upp eld is fræði, töl­
fræði og að ferða fræði. Þeg ar ég
horfi til baka og hugsa um kenn­
ara nám ið held ég að það sér ekki
eins erfitt að skipu leggja neitt nám.
Nám iðn að ar manns eða lög fræð­
ings ligg ur nokk ur veg inn ljóst fyr­
ir en kenn ar inn þarf að kynn ast svo
mörgu í sínu námi, enda er hann
að vinna með fólk og fræði og þarf
mikla þekk ingu á hvoru tveggja auk
hæfi leika í mann leg um sam skipt um.
Eins og ég sagði áður var það nokk­
uð al menn skoð un á fyrri hluta síð­
ustu ald ar að það þyrfti ekki mikla
mennt un til að kenna í barna skóla,
sem bet ur fer hef ur þetta breyst
þótt starf ið sé ekki endi lega verð­
laun að með háum laun um. Nú er
búið að á kveða að legga Kenn ara­
há skól ann nið ur sem sjálf stæða
stofn un á næsta ári, þá verð ur hann
eitt hund rað ára því Kenn ara skól­
inn var stofn að ur 1908. Ég hef ekki
tek ið af stöðu til þess ar ar breyt ing­
ar.“
Borg fir skar ævi skrár
koma til sög unn ar
Þur íð ur hef ur rit stýrt og rit­
að Borg firzk ar ævi skrár í æði mörg
ár. Um er að ræða rit röð sem hófst
með út gáfu fyrsta bind is árið 1969
og lauk á þessu ári með þrett ánda
bind inu. Nokk urt hlé varð á út gáf­
unni við frá fall þeirra Að al steins
Hall dórs son ar og Guð mund ar Ill­
uga son ar, tveggja af þrem ur ævi­
skrár rit ur um verks ins. Sr. Jón Ein­
ars son í Saur bæ hafði ver ið fram­
kvæmda stjóri Sögu fé lags ins í mörg
ár og vildi fara að hætta eft ir miðj an
ní unda ára tug inn og tók Þur íð ur þá
við. Þá sner ust mál in líka þannig að
hún tók við rit stjórn og ævi skrár rit­
un á því svæði sem Að al steinn hafði
haft, sem var mest ur hluti Mýra­
sýslu, þar með talið Borg ar nes.
„ Þetta ætl aði ég alls ekki að gera,“
sagði Þur íð ur að spurð um að komu
henn ar að Borg firsk um ævi skrám.
„Ég var alls eng inn ætt fræð ing ur,
þetta var langt frá því sem ég hefði
mennt að mig til og hafði alls eng­
an hug á þessu. En þeg ar ég spurði
á fyrsta stjórn ar fundi sem ég sat
sem fram kvæmda stjóri hvern þeir
herr ar hefðu ráð ið til að skrifa ævi­
skrárn ar sagði for mað ur inn, Valdi­
mar Ind riða son: „Þú ger ir það!“ Ég
bar rétti lega fyr ir mig kunn áttu­
leysi en það virt ist vera svo að eng­
inn feng ist til að gera þetta. Ann að
hvort yrði ég að gera það eða verk ið
yrði aldrei klárað og ekki var hægt
að hafa það á sam visk unni,“ seg ir
Þur íð ur og kím ir. „Ég var að hætta
í föstu starfi 1989, sr. Jón Ein ars­
son frétti af vænt an leg um starfs­
lok um mín um og tal aði um það við
mig að taka við fram kvæmda stjórn­
inni, ég hét því en tók ævi skrár rit­
un ina í raun aldrei að mér. Fyrsta
bind ið und ir minni rit stjórn kom út
árið 1991.“
Mik il vinna að
safna gögn um
„Ætt fræð ing arn ir þrír sem að
út gáf unni stóðu í upp hafi skiptu
svæð inu á milli sín og við frá fall
Guð mund ar Ill uga son ar tók Svein­
björg dótt ir hans við ævi skrár rit­
un á hans svæði, ég hef þó safn að
mynd um af öll um svæð un um. Eft­
ir að Ari Gísla son, þriðji ævi skrár­
rit ar inn, lést varð ég líka að taka
við hans svæði. Eins og þú get ur
í mynd að þér er þetta gíf ur leg vinna
og þeg ar ég byrj aði voru tölvu mál
og prent um hverfi ann að en núna.
Öðlings mað ur borg fir skr ar ætt ar
bauðst til að skanna fyrstu sjö bind­
in, sem höfðu ver ið sett með blý­
letri, og skil aði þeim á tölvu disk­
um. Það er ó met an legt fyr ir Sögu­
fé lag ið sem er að vinna að því að
gera gagna grunn fyr ir ævi skrárn­
ar. En hvað sem tölv um líð ur tek­
ur grúsk ið á skjala söfn um, í bók­
um og við töl við fólk mjög mik inn
tíma. Hér verð ég að nefna Krist ínu
E. Jóns dótt ur sem kvart aði und an
því við mig fyr ir all mörg um árum
að hún hefði ekk ert að gera. Hafði
hætt í föstu starfi nokkrum mán uð­
um áður. Ég var þá að vinna við tí­
unda bind ið og var fljót að segja að
ég hefði nóg handa henni að gera
en ekki pen inga til að borga henni!
Síð an hef ur hún unn ið mjög mik­
ið með mér og er orð in mjög klók
að leita, var þó í upp hafi jafn fá fróð
um þessi völ und ar hús og ég var í
fyrstu. Ævi skrárn ar eru í 13 bind­
um, það eru ná lægt 1.000 ævi skrár
í hverju bindi og því eru um 13.000
ævi skrár í bók un um. Það hef ur því
tek ið hátt í 40 ár að koma ævi skrán­
um út.
Lít ið sagt um kon urn ar
„Ævi skrán um er rað að í staf­
rófs röð. Gift ar kon ur fylgja eig in­
mönn um sín um. Þær regl ur sem ég
fékk voru m.a. að þeir væru tekn­
ir í ævi skrárn ar sem hefðu ver ið
í hér aði til tví tugs og að þeir sem
hefðu ver ið með lög heim ili í hér að­
inu í tvö ár ættu að vera með. Þeirri
reglu er ekki hægt að fram fylgja að
fullu núna, þá ættu marg ir nem­
end ur á Bif röst og Hvann eyri að
vera með sem hafa þar lög heim ili í
2­4 ár og eru svo hvorki fyrr né síð­
ar í hér að inu. Eitt bindi enn mun
koma út í rit röð inni. Þar verða ævi­
skrár manna sem af ýms um á stæð­
um hafa fall ið nið ur í hin um bind­
un um og eru fædd ir 1950 eða fyrr.
Ef ekki væru sett tíma mörk kæmi
bara nýr flokk ur út. Yf ir leitt hef­
ur mjög lít ið ver ið sagt um gift ar
kon ur, oft er að vísu lít ið að segja,
starf hús móð ur inn ar jafnt og bónd­
ans var þekkt, en það var síð ur sagt
frá mennt un kvenna en karla. Þær
höfðu ver ið í ýms um skól um og
sinnt störf um sem full á stæða er
til að segja frá. Til gam ans má geta
þess að fyrsta starfs nám sem kon ur
á Ís landi gátu stund að var ljós móð­
ur nám sem hófst á 18. öld.“
Fara eins langt aft ur
og hægt er
„Það var líka ann að sem ger­
ir verk ið tíma frekt og krefst meiri
þekk ing ar en ég hef en það var að
fara skyldi eins langt aft ur í ald­
ir og hægt er. Ekki er þó um að
ræða að fara allt aft ur til Eg ils og
Snorra en sjá má í bók un um fæð­
ing ar ár frá 17. öld og eldri. Upp­
lýs ing ar er að finna í göml um ætt­
ar töl um og ýms um bók um. En nú
er rit röð inni lok ið, að eins eft ir að
koma með við bæt ur og leið rétt­
ing ar. Svona rit geta aldrei orð­
ið villu laus. Aldrei munu því mið­
ur koma inn all ar þær leið rétt ing­
ar sem þyrftu að koma. Ég vil nota
þetta tæki færi og hvetja fólk til að
senda leið rétt ing ar ann að hvort til
Þur íð ur hef ur hlot ið margar við ur kenn­
ingar fyr ir störf sín. Þessi mynd er tek in í
vor þeg ar Delta Kappa Gamma, al þjó leg
sam tök kvenna í fræðslu stöf um veitti henni
við ur kenn ingu.
mín eða Snorra Þor steins son ar,
for manns Sögu fé lags ins.“
Rit störf in
Þur íð ur J. Krist jáns dótt ir hef­
ur oft stung ið nið ur penna. Þótt
Borg fir skar ævi skrár myndu ein ar
sér lík lega duga til að halda nafni
henn ar á lofti um ó komna tíð þá
er það kannske ekki það stærsta.
Mest hef ur Þur íð ur rit að um eitt­
hvað sem við kem ur kennslu og sál­
ar fræði. Hún hef ur einnig þýtt eitt
og ann að, m.a. bók um heyrn ar­
leysi og bók um Mar gréti Þór hildi
Dana drottn ingu. Þá rit aði hún efn­
is flokk ana sál ar fræði og skóla sögu
í Al fræði orða bók Arn ar og Ör lygs.
Blaða mann fýsti að vita hvort Þur­
íð ur hefði ekki skrif að nein ar bæk­
ur sjálf.
„Ég get nú varla sagt það. Ég hef
alltaf ver ið störf um hlað in en vildi
sann ar lega að ég hefði haft tíma
til að skrifa meira. Ég samdi litla
kennslu bók í töl fræði, ann ars eink­
um grein ar og skýrsl ur. Þó var einu
sinni far ið þess á leit við mig að
skrifa kennslu bók í náms sál ar fræði,
á því hefði ég gjarn an vilj að spreyta
mig en af því varð ekki því þá var
ég búin að taka að mér Borg firzk ar
ævi skrár, ein af þess um til vilj un um
sem hafa sett mark á líf mitt“ sagði
Þur íð ur Jó hanna Krist jáns dótt ir að
lok um.
Blaða mað ur þakk ar Þur íði kær­
lega fyr ir skemmti lega stund og veit
að hún verð ur á fram störf um hlað­
in því gam alt flók hef ur svo mik ið
að gera eins og hún seg ir sjálf.
bgk