Skessuhorn - 26.01.2011, Blaðsíða 16

16 MIÐVIKUDAGUR 26. JANÚAR
Vor ið 1968 flutti Magn ús Odds­
son raf magns tækni fræð ing ur til
Akra ness frá Reykja vík til að taka
við starfi raf veitu stjóra hjá Raf veitu
Akra ness. Svan dís Pét urs dótt ir kona
hans, sem er sér kenn ari og einnig
mennt uð sem náms­ og starfs ráð­
gjafi, flutti ekki fyrr en ári seinna
enda mein ing in að sjá til hvern ig
Magn úsi lík aði við starf ið og Akra­
nes. Á Akra nesi búa þau enn og hafa
kom ið að mörg um mál um, bæði hjá
bæj ar fé lag inu sjálfu og í fé lags mál­
un um. Magn ús tók fyrst sveins próf
í raf virkj un og hélt svo í raf magns­
tækni fræði nám og út skrif að ist frá
raf magns tækni skól an um í Kaup­
manna höfn vor ið 1964, þá 28 ára
gam all og starf aði eft ir það hjá Raf­
magns veitu Reykja vík ur auk þess
að kenna við Vél skóla Ís lands. Þá
starf aði hann hjá Ó lafi Tryggva syni
verk fræð ingi í Reykja vík en Ó laf­
ur gegndi einmitt lengi starfi raf­
veitu stjóra á Akra nesi. Magn ús seg­
ir á hug ann fyr ir starf inu á Akra nesi
hafa vakn að þeg ar Ó laf ur á kvað að
hætta. „Þá var starf ið aug lýst og ég
sótti um á samt öðr um og stjórn Raf­
veitu Akra ness var ein huga um að
ráða mig,“ seg ir Magn ús.
Lít il raf veita en þó stór
Að koma í raf veitu stjóra starf ið á
Akra nesi voru ekki mik il við brigði
fyr ir Magn ús. Hann hafði starf­
að hjá Raf magns veitu Reykja vík ur
bæði fyr ir og eft ir tækni fræði nám­
ið. „Ég þekkti því býsna vel til starf­
semi raf veitna. Þetta var að vísu ekki
mjög stór raf veita hér en hún hafði
þá sér stöðu að hafa einn mjög stór an
not anda, sem er Sem ents verk smiðj­
an. Það gerði hana að stórri raf veitu
mið að við í búa fjölda í bæn um. Þeg­
ar ég byrj aði höfðu bæði raf veitu­
stjóri og verk stjóri hætt störf um á
sama tíma og því sár vant aði þekk­
ingu á kerf um veit unn ar. Það voru
nán ast eng in kort eða teikn ing ar til
af að al kerf um raf veit unn ar.“ Magn­
ús ar beið því mik il vinna við að kort­
leggja og jafn framt auka og end ur­
nýja raf magns kerf ið í bæn um. „Það
fólst m.a. í að koma á 380 volta kerfi.
Nýt ing ar tími á raf magnsinn kaup
var auk inn úr 5.300 klukku stund um
í 6.400 klukku stund ir á nokkrum
árum. Með þeirri að gerð batn aði
fjár hag ur Raf veitu Akra ness til muna
og hér var hægt að halda raf magns­
verði einu því lægsta á land inu. Þetta
var hægt þrátt fyr ir að sam tím is væri
unn ið að end ur bót um og aukn ingu
á há spennu kerf inu, spenni stöðv um
og lág spennu kerf inu, þar á með al
götu lýs ing unni og ekki síst kom um
við upp góð um kort um og teikn ing­
um af veitu kerf inu.“
Í bæj ar stjóra stól inn
Þeg ar Magn ús hafði ver ið raf­
veitu stjóri í sex ár sett ist hann í bæj­
ar stjóra stól inn á Akra nesi. Hann
seg ir bæj ar stjóra starf ið hafa ver­
ið tals vert viða mik ið og gam an hafi
ver ið að vinna með fram farasinn uð­
um bæj ar full trú um. Þar voru líka mál
sem hann hafði mik inn á huga á og
átti eft ir að koma eft ir minni lega að
eins og hita veitu mál in. „ Þannig var
að síð ari hluta sum ars 1974 var starf
bæj ar stjóra aug lýst laust til um sókn­
ar. Þá ver andi meiri hluti Al þýðu­
flokks, Al þýðu banda lags og Fram­
sókn ar flokks náði ekki sam komu lagi
um neinn um sækj end anna 14 um
stöð una og þá var leit að til mín að
taka starf ið að mér, sem ég gerði og
sinnti bæj ar stjóra starf inu í rúm átta
ár,“ seg ir Magn ús. Hann seg ir fjöl­
mörg fram fara mál til hag sæld ar fyr­
ir Ak ur nes inga ver ið til með ferð ar á
þess um árum. „ Þarna vann fram sæk­
ið fólk að mörg um verk efn um og ég
get nefnt nokk ur, sem miklu hafa
breytt. Ný bygg ing í þrótta húss ins
við Vest ur götu stóð yfir og sum ar­
ið 1974 var búið að steypa upp gafla
og veggi húss ins. Það var síð an tek ið
í notk un form lega 1976. Á þess um
árum var fyrsti á fangi Grunda skóla
byggð ur og Fjöl brauta skól inn var
stofn að ur auk þess sem byggð ur var
fyrsti á fangi heima vist ar og bygg ing
verk náms húsa skól ans hófst. Hafn­
ar fram kvæmd ir voru mikl ar t.d.
var tek in í notk un ný ferju bryggja
fyr ir Akra borg, höfn in var dýpk­
uð og sett ar upp flot bryggj ur fyr­
ir smá báta. Grjót vörn in við Akra­
nes höfn var lögð út en hún er mik ið
mann virki sem gjör breytti höfn inni.
Grjót garð ur inn var reynd ar ekki
nægi lega vel hann að ur og skemmd­
ist í miklu brimi. Ég krafð ist þess hjá
Hafn ar mála stofn un að hann yrði
end ur hann að ur og gerð ur traust ari
og það var gert. Ann ar grjót varn ar­
garð ur var lagð ur út við Lamb húsa­
sund og jafn framt byggð ur við legu­
kant ur við skipa smíða stöð ina. Þá var
lok ið við fyrsta á fanga Dval ar heim­
il is ins Höfða og það tek ið í notk un.
Sjúkra hús Akra ness var stækk að úr
60 legu rúm um í 90 rúm á samt því
að heilsu gæslu stöð var opn uð þar.
Eitt stærsta mál ið var stofn un Hita­
veitu Akra ness og Borg ar fjarð ar og
lagn ing hita veit unn ar. Þá hófst sam­
starf um upp bygg ingu svæð is ins við
Grund ar tanga. Þar átt um við gott
sam starf við full trúa ná granna hrepp­
anna fjög urra, sem m.a. kom fram í
eign ar að ild Akra ness að Grund ar­
tanga höfn. Fyr ir utan þetta get ég
nefnt að stór á tak var gert í gatna­
gerð. Bæði voru lagð ar nýj ar göt ur
og bund ið slit lag var sett á eldri göt­
ur,“ seg ir Magn ús.
Tími mik illa breyt inga
á Akra nesi
Tíma bil ið sem Magn ús var bæj ar­
stjóri á Akra nesi var mik ið fram fara­
skeið. Í bú um fjölg aði þá ár lega um
hund rað. Ef lit ið er á mann fjölda­
töl ur Hag stof unn ar sést að í búa­
fjöld inn var 4.406 þann 1. des em ber
1973 en 1. des em ber 1982 voru í bú­
arn ir orðn ir 5.344. Þeim hafði því
fjölg að um 938 á níu ára tíma bili.
Þeg ar Magn ús hætti sem bæj ar stjóri
árið 1982 tók hann aft ur við starfi
raf veitu stjóra hjá Raf veitu Akra ness.
Árið 1996 urðu aft ur breyt ing ar hjá
hon um en þá í árs byrj un tók Akra­
nes veita til starfa og varð Magn ús
Odds son veitu stjóri henn ar fram í
októ ber árið 2000 er hon um var sagt
upp störf um.
Draum ur inn sem
breytt ist í martröð
Á ní unda ára tugn um og fram á
miðj an tí unda ára tug inn voru fjár­
mál Hita veitu Akra ness og Borg ar­
fjarð ar mik ið í um ræð unni og marg­
ir höfðu á hyggj ur af þeim. Magn ús
þekk ir þessi mál öll mjög vel og því
er hann spurð ur hvað hafi far ið úr­
skeið is.
„Þar að baki lágu marg ir sam­
verk andi þætt ir. Fjár fest ing ar kostn­
að ur og ó hag stæð lán slig uðu fyr ir­
tæk ið og líka rangt mat á að stæð um
og bjart sýni við gerð á ætl ana í upp­
hafi. Sem dæmi um rangt mat má
benda á að í á ætl un frá 1977 er gert
ráð fyr ir að sala á heitu vatni verði
orð in það mik il að mesta rennsli á
köld um degi árið 1999 á Akra nesi
verði 236 lítr ar á sek úndu, en í raun
varð mesta rennsli á slík um degi
ekki nema 83 lítr ar á sek úndu eða
um 35% af því sem á ætl un gerði ráð
fyr ir. Það var því erfitt að fá þetta
dæmi til að ganga upp og ekki við þá
að sakast, sem stjórn uðu fyr ir tæk­
inu. Í árs lok 1995 var eig in fjár staða
HAB orð in nei kvæð um 776 millj­
ón ir króna og eig in fjár staða UOB
nei kvæð um 455 millj ón ir króna,
en hluti af skuld um HAB hafði ver­
ið færð ur yfir á UOB, sem var Und­
ir bún ings fé lag að stofn un Orku bús
Borg ar fjarð ar. Bæði fyr ir tæk in voru
rek in með tapi ár eft ir ár og sam­
tals var eig in fjár stað an orð in nei­
kvæð um 1.221 millj ón króna. Fyr­
ir tæk in voru því í raun gjald þrota en
voru ekki gerð upp sem slík vegna
á byrgða rík is ins og sveit ar fé laga á
skuld un um og af þess um á byrgð­
um höfðu menn mikl ar á hyggj ur.“
Þessu lík ir Magn ús við draum sem
breyst hafi í martröð.
Rót tæk ar breyt ing ar
Síðla árs 1995 höfðu á kvarð an ir
ver ið tekn ar um rót tæk ar breyt ing­
ar. Magn ús kom þá að þess um mál­
um að nýju þeg ar hann var ráð inn
veitu stjóri Akra nes veitu og þá jafn­
framt fram kvæmda stjóri HAB og
Anda kíls ár virkj un ar. Frá ára mót um
1995/´96 breytt ist HAB í að vera að
stærst um hluta að veitu­ og heild­
sölu fyr ir tæki. Magn ús rifj ar upp að­
drag and ann að stofn un Akra nes­
veitu.
„Á þess um árum var sam in hver
skýrsl an á fæt ur annarri um sam­
ein ingu veitna. Ein var um Orku bú
Borg ar fjarð ar, önn ur um Orku bú
Vest ur lands. Yf ir leitt gengu þess ar
skýrsl ur út á að sam eina veitu fyr ir­
tæki á svæð un um og reikna út á hve
mörg um árum væri hægt að greiða
upp skuld ir hita veit unn ar og var þá
oft ast mið að við að raf magns verð á
Akra nesi hækk aði upp í Rarikverð,
sem þá var hið hæsta á land inu. Raf­
veita Akra ness var mjög gott fyr ir­
tæki og mér hefði þótt sárt að sjá það
renna inn í sam steypu sem skil aði
litl um sem eng um ár angri og var því
mót fall in þess um hug mynd um. Ég
benti á að stór hækk un á raf magns­
verði á Akra nesi til greiðslu á skuld­
um hita veit unn ar væri ó eðli leg og
jafn vel brot á ein ok un ar leyfi á sölu á
raf magni og mark aðs ráð andi stöðu.
Vandi HAB var mik ill. Verð á heita
vatn inu var eitt hið hæsta á land inu.
Birst höfðu blaða grein ar þar sem
sagt var að HAB ætti Ís lands met ið
í verð lagn ingu á heitu vatni og samt
sá ekki fyr ir end ann á halla rekstr in­
um. Það var ekki fyrr en menn fóru
að skoða svo kall aða bæj ar veitu leið
að ég sá opn ast mögu leika til lausn ar
á þess um vanda og jafn framt mögu­
leika, sem gæti orð ið veru lega hag­
stæð ur og varð það til þess að ég
studdi ein dreg ið þá leið.“
Við snún ing ur inn mik ill
En í hverju var svo við snún ing ur­
inn fólg inn? Magn ús hugs ar sig vel
um.
„Áður en ég svara því vil ég benda
á að heild sala HAB á heitu vatni til
dreifi veitn anna skil aði HAB þokka­
leg um tekj um og að al vand inn hafði
í raun ver ið færð ur yfir á Akra nes­
veitu því heita vatns svið veit unn­
ar var ekki af lögu fært um að greiða
vexti og af borg an ir skulda. Anda­
kíls ár virkj un, sem Ak ur nes ing­
ar eign uð ust að fullu við breyt ing­
arn ar, yf ir tók 300 millj ón ir af skuld­
um Akra nes veitu. Það fyrsta sem ég
nefni og olli straum hvör f un um var
gerð nýrra sam rekstr ar samn inga við
Rarik á þann veg að Rarik keypti alla
fram leiðslu Anda kíls ár virkj un ar og
um að Anda kíls ár virkj un væri not uð
til að keyra nið ur afltoppa hjá Rarik.
Jafn framt að raf magnsinn kaup fyr ir
Akra nesmark að færu fram á kjör um
og gjald skrá Lands virkj un ar. Hún
var í sum um til fell um um 20% lægri
en heild sölu gjald skrá Rarik. Þetta
Magn ús Odds son, fyrr um veitu stjóri og bæj ar stjóri á Akra nesi
Vann með góðu fólki að mikl um fram fara mál um
Magn ús á heim ili sínu og Svan dís ar á Bjark ar grund inni. Á veggn um er mál verk eft ir lista kon una af Akra nesi, Hall björgu
Bjarna dótt ur, en hún færði Magn úsi mynd ina eft ir sýn ingu sem hún hélt á Akra nesi.
As beströr un um í að veitu lög
n Hita veitu Akra ness og
Borg ar fjarð ar skip að upp í A
kra nes höfn.
Stjórn ar menn Raf veitu Akra ness á samt raf veitu­
stjóra og skrif stofu stjóra láta fara vel um sig eft ir
stjórn ar fund. F.v.: Ó laf ur Þórð ar son skrif stofu­
stjóri RA, stjórn ar menn irn ir Guð jón Guð munds­
son, Sig ur dór Jó hanns son og Guð bjart ur Hann es­
son á samt Magn úsi Odds syni raf veitu stjóra.
Í þrótta hús ið við Vest ur götu í bygg ingu. Það hafði ver ið lengi í bygg ingu
þeg ar Magn ús sett ist í bæj ar stjóra stól inn árið 1974 en var klárað tveim ur
árum seinna.