Skessuhorn - 01.08.2012, Page 24

24 MIÐVIKUDAGUR 1. ÁGÚST
Hand knatt leiks bók in ­ saga hand­
knatt leiks ins á Ís landi 1920­2010,
er ný lega kom in í bóka búð ir. Bók­
in er mjög stór í snið um, tvö bindi
upp á 862 blað síð ur. Bók in er for­
vitni leg, en þar er m.a. greint frá
land námi hand bolt ans á Ís landi
fyr ir 1940. Sér stak ur kafli er helg­
að ur þeim Valdi mar Svein björns­
syni, sem fyrst ur kynnti í þrótt ina,
og Hall steini Hin riks syni í þrótta­
kenn ara í Hafn ar firði, en hann átti
eft ir að marka hand knatt leikn um
djúp spor á Ís landi. Get ið er nokk­
urra þjálf ara, svo sem Ósk ars Ev­
erts son ar, Bald urs Krist jáns son ar
o.fl. Greint er frá því að Val ur og
Hauk ar hafi rið ið á vað ið og telja
verði þá frum herja í iðk un hand­
knatt leiks á form leg an og skipu­
leg an hátt á Ís landi um og eft ir
1930. Skömmu síð ar eða vet ur inn
1930­31 hófust hand knatt leiksæf­
ing ar kvenna hjá KR og þótti þar
koma fram að hand knatt leik ur­
inn væri í þrótt sem hent aði kon­
um ekki síð ur en körl um.
„Fáir njóta eld anna
sem fyrst ir kveikja þá“
Eins og svo oft áður, þeg ar sag­
an er skoð uð, þá gleym ast þeir oft
sem síst skyldi og á ég þá við þátt
Ax els Andr és son ar, sendi kenn ara
ÍSÍ, sem kynnti og þjálf aði bæði
pilta og stúlk ur í knatt spyrnu, sem
og hand bolta, og það vítt og breitt
um land ið. 80 ár eru nú lið in síð an
Axel kom til Akra ness en hann var
bú sett ur þar frá 1933 til 1941. Axel
mark aði strax djúp spor í í þrótta­
og æsku lýðs störf in. Það er öll um
kunn ugt að Axel átti eft ir að hafa
meiri á hrif á fram gang knatt spyrn­
unn ar á Akra nesi en nokk ur ann ar
á und an hon um, bæði þau átta ár
sem hann var bú sett ur á Skag an­
um og einnig við sendi kennslu allt
fram á sjötta ára tug inn.
Í þrótta ráð Akra ness var stofn að
1934 og var Axel fyrsti for mað ur
þess. Hann hóf að þjálfa keppn is­
flokka bæði hjá K.A. og Kára, hélt
nám skeið í knatt spyrnu og hand­
bolta og einnig nám skeið fyr ir
verð andi dóm ara. Mik ið líf færð ist
í alla í þrótta starf semi á Akra nesi
við komu Ax els. Fljót lega mót aði
hann kerfi sem hann not aði við
kennsl una og er talið að hann sé
sá fyrsti hér á landi sem hafi kennt
bolta leiki á vit ræn an og skipu leg­
an hátt.
Kerfi Ax els voru kennd við hann
og köll uð Ax els kerf in, en þau urðu
landskunn og er talið að Axel
hafi kennt 15 þús und ung menn­
um sam kvæmt kerf un um á 15 ára
tíma bili. Á sumr in starf aði hann
fyr ir í þrótta fé lög in víða um land,
en á vet urna í hin um ýmsu skól­
um til sjáv ar og sveita. Alls stað­
ar var Axel kær kom inn gest ur og
all ir keppt ust við að fá hann til sín
og má með sanni segja að hann
hafi átt hvað mest an þátt í hin­
um vakn andi á huga æsk unn ar fyr­
ir knatt leikj um, bæði fót bolta sem
og hand bolta. Axel mun hafa sett
að al kerf ið sam an 1941 og hand­
knatt leiks kerf ið árið eft ir. Mik­
il keppni kom fram á öll um stig­
um kerf is ins en hún var þó ekki
að al mark mið ið, held ur drengi leg­
ur leik ur. Kepp end ur eru fyrst og
fremst all ir vin ir og fé lag ar, sagði
Axel.
Strák arn ir í Breiða vík
kepptu á Bíldu dal
Fað ir minn Ó laf ur Fr. Sig urðs­
son, sem lengi var í for ystu sveit
í þrótta mála á Akra nesi, stóð í
bréfa sam bandi við Axel í mörg
ár eft ir að hann fór frá Akra nesi.
Mér er minn is stætt bréf sem barst
frá Axel í des em ber 1960. Hann
seg ist þar hafa kennt á ýms um
stöð um und an farna mán uði, m.a.
Skaga strönd, Breiða vík, Bíldu­
dal, Njarð vík, Graf ar nesi, Stykk­
is hólmi, Hóla skóla og Blöndu­
ósi. Bréf ið er skrif að frá Blöndu­
ósi, og þar seg ist hann: „ Kenna í
þrem ur skól um, Barna­ og ung­
linga skól an um og einnig Kvenna­
skól an um, alls 174 nem end um
með brenn andi á huga. Hann seg­
ist verða að taka Breiða vík í sum­
ar í stað inn fyr ir Akra nes. Þar eru
vand ræða dreng ir eins og þú veist.
Í þrótta full trú inn bað mig að gera
sér þann greiða að fara þang að því
tveir í þrótta kenn ar ar hafi und­
an far in ár far ið þang að, en gef ist
upp eft ir 2­3 daga. Hann sagði
for stöðu mann in um að það væri
að eins einn í þrótta kenn ari sem
myndi ráða við dreng ina, og það
væri ég. Mér gekk á gæt lega að
ráða við þá. Ég fór m.a. með þá
til Bíldu dals til að keppa þar. Þeir
sáu all ir eft ir mér.“ Hér er átt við
Breiða vík í Vest ur ­ Barða strand­
ar sýslu, en þar var rek ið upp eld is­
heim ili fyr ir drengi á veg um rík is­
ins á ár un um 1954­1979, eins og
kom ið hef ur fram.
Braut ryðj and inn
Axel Andr és son
Nafn Ax els Andr és son ar hef­
ur því mið ur oft gleymst þeg­
ar frum herja knatt spyrn unn ar er
get ið; einnig hand bolt ans. Hans
er t.d. hvergi get ið í Al fræði bók­
um Menn ing ar sjóðs um í þrótt ir,
þar sem marg ir minni spá menn
fá vand lega um fjöll un. Einnig
vek ur það furðu að í eins stórri
bók og Hand knatt leiks bók inni,
þ.e. Sögu hand knatt leiks ins á
Ís landi 1920­2010, skuli hans
hvergi get ið.
Axel var fyrsti for mað ur Knatt­
spyrnu fé lags ins Vík ings, átti þátt
í stofn un þess, enda oft kall að­
ur fyrsti Vík ing ur inn. Hann var
lengst allra for mað ur Vík ings og
lengi að al þjálf ari fé lags ins auk
þess sem hann tók dóm ara próf.
Hann þjálf aði úr valslið úr fé lög­
un um í Reykja vík árið 1930, en
það var fyrsti knatt spyrnu flokk­
ur inn sem fór til keppni á er­
lendri grund.
Axel tókst á ein stak an hátt að
virkja ung ling ana á já kvæð an hátt
við að taka þátt í drengi leg um
leik sem stuðl aði að heil brigðri
sál í hraust um lík ama. Axel lést
13. júní 1961. Ekki þarf að geta
þess að hvergi í of an greindri bók
er minnst á Akra nes og þess mikla
á huga á hand bolta sem þar var
strax árið 1933. Til að bæta fyr ir
þau mis tök eru hér með grein inni
mynd ir af ungu fólki á Akra nesi,
sem sann ar lega tók þátt í leikn­
um, und ir ör uggri stjórn Ax els
Andr és son ar.
Ás mund ur Ó lafs son.
Ljós mynd ir Árna Böðv ars son ar sem
nú eru í fór um Ljós mynda safns
Akra ness.
Axel Andr és son og saga hand knatt leiks ins á Ís landi
Grein ar höf und ur, Ás mund ur Ó lafs son.
Axel Andr és son í þrótta kenn ari á samt nem end um á nám skeiði sínu upp úr 1940. Aftasta röð frá vinstri: Dagbjart ur Hann­
es son, Guð mund ur Bjarna son, Jón Odds son, Stef án Teits son, Krist inn Ragn ars son, Ey þór Björg vins son, ó þekkt ur, Jón Bjarni
Þórð ar son, Emil Páls son, El í as Þórð ar son, Þórð ur Þórð ar son, Sig urð ur Magn ús son, Guð mund ur Júl í us son, Egg ert Sig urðs son,
Krist ján Ó lafs son og Oli ver Krist ó fers son.
Mið röð frá vinstri: Anna Hjör leifs dótt ir, Að al heið ur Guð munds dótt ir, Em il ía Jóns dótt ir, Ingi björg Guð munds dótt ir, Helga
Árna dótt ir, Hall dóra Þor kels dótt ir, Mar grét Þor valds dótt ir, Stein unn Sig ur björns dótt ir, Anna Guð munds dótt ir og Axel Andr­
és son.
Fremsta röð frá vinstri: Bjarn ey Gunn ars dótt ir, Ingi björg Á gústs dótt ir, Erla Karls dótt ir, Bjarn ey Ing ólfs dótt ir, Hall dóra Björns­
dótt ir, Jóna Árna dótt ir, Helga Sig ur björns dótt ir, Ragn heið ur Ó lafs dótt ir og Jóna Gunn ars dótt ir.
Fyrsti hand knatt leiks flokk ur kvenna á Akra nesi var stofn að ur árið 1933.
Aftasta röð frá vinstri: Stein unn Jóns dótt ir í Sand vík, Ragn heið ur Svein björns dótt ir í Árna bæ, ó þekkt, Helga Jóns dótt ir frá
Reyni stað, Axel Andr és son þjálf ari, Guð rún Odds dótt ir á Arn ar stað, ó þekkt, Ingi björg Elín Þórð ar dótt ir á Grund og Sig rún
Sig urð ar dótt ir í Tungu.
Mið röð frá vinstri: Ragn heið ur Magn ús dótt ir á Sönd um, Elín Kar ít as Bjarna dótt ir á Ó lafs völl um, Mál fríð ur Þor valds dótt ir á
Valda stöð um, Guð rún Ó lafs dótt ir í Hraun gerði, Stein unn Þórð ar dótt ir á Grund, Sig ríð ur Jóns dótt ir í Nýja bæ og Kristrún Ní­
els dótt ir.
Fremsta röð frá vinstri: Jóna Valdi mars dótt ir á Hvíta nesi, Krist ín Svav ars dótt ir í Sand gerði, Eva Lauf ey Ey þórs dótt ir í Árna bæ,
Þor gerð ur Jóna Odds dótt ir á Arn ar stað, Svava Árna dótt ir í Sól eyj ar tungu og Mar grét Ní els dótt ir.
Skrúð ganga í þrótta fólks und ir for ystu
Ax els Andr és son ar við Vest ur götu á
Akra nesi.
Axel Andr és son með lög reglu húfu,
en hann var fyrsti lög reglu þjónn inn á
Akra nesi.