Skessuhorn - 09.01.2013, Side 17

17FIMMTUDAGUR 9. JANÚAR 2013
náð fót festu. Þeir hafa ver ið ó trú­
lega fljót ir að að lag ast og læra inn
á nýtt um hverfi, sem er ein á stæða
þess að teg und in hef ur víða orð ið
svo á geng, en mink ur inn telst vera
þriðja versta á genga spen dýra teg­
und Evr ópu. Hann hef ur víða vald­
ið tals verðu tjóni á nátt úru og efna­
hag. Hér á landi verð ur að halda
minkn um í skefj um og lág marka
tjón af hans völd um, þar sem líta
verð ur svo á að hann sé ekki hluti
af nátt úru okk ar. Þetta er þó mjög
skemmti leg dýra teg und að fylgj­
ast með og hann er ekk ert ó geðs­
leg ur eða hræði leg ur eins og marg­
ir virð ast halda. Ég hef lært að bera
á kveðna virð ingu fyr ir því hve hann
er klár og fljót ur að læra. Þetta er
mjög erf ið teg und að eiga við í
stofn stærð ar stjórn un því hann er
mjög frjó sam ur og skamm líf ur, en
mink ar verða yf ir leitt bara eins til
tveggja ára. Þeir byrja að eign ast
hvolpa á fyrsta ald ursári og að jafn­
aði kom ast fjór ir hvolp ar á legg hjá
hverri læðu. Hins veg ar eru nátt­
úru leg van höld einnig um tals verð.
Oft eru mink ar og ref ir sett ir und ir
sama hatt sem ó æski leg dýr í nátt­
úru lands ins. Ég tel hins veg ar mik­
il vægt að gera grein ar mun á þess­
um teg und um því ref ur er upp­
runa leg teg und hér á landi, bú inn
að vera hér í þús und ir ára og hluti
af nátt úru Ís lands á með an mink­
ur er fram andi, slapp fyrst úr búum
upp úr 1930 og er að eins bú inn að
vera út breidd ur um allt land í tæp
40 ár. Við erum skuld bund in sam­
kvæmt al þjóð leg um nátt úru vernd­
ar samn ing um, sem Ís land er að ili
að, til að vernda líf ríki okk ar gegn
mink um. Öðru máli gegn ir um ref­
inn, því við erum í raun skuld bund­
in til að vernda ref inn þar sem hann
er nátt úru leg ur hluti af okk ar líf­
ríki. Hins veg ar get ur orð ið fjár­
hags legt tjón af völd um refa, s.s. í
æðar­ og sauð fjár rækt og ég er þess
vegna ekki á því að hætta eigi refa­
veið um. Ég er hins veg ar á því að
ref ur inn eigi rétt á því að vera hér
en mink ur inn ekki. Þetta er spurn­
ing um við horf og hvern ig mað ur
lít ur á þess ar tvær teg und ir," seg ir
Menja.
Samdi barna bók
í fæð ing ar or lofi
List sköp un er sterk í Menju og hef­
ur hún mjög gam an af því að teikna
og mála. Þar að auki hef ur hún
skrif að og mynd skreytt barna bók­
ina „Leit in að týnda egg inu" sem
gef in var út af út gáfu fé lag inu Rit­
verk árið 1999 og hlaut góð ar við­
tök ur. Menja hef ur einnig skrif að
tvær aðr ar barna bæk ur sem hún á
eft ir að mynd skreyta. Hún hef ur
hald ið nokkr ar mynd lista sýn ing­
ar bæði í Dan mörku og hér á landi.
Á veggj um heim il is ins eru mynd­
ir sem hún hef ur mál að af dýr um
og hún mynd skreytti einnig vegg
í her bergi dótt ur sinn ar með æv­
in týrafugl um. Þá hef ur hún mjög
gam an að því að mála and lit, t.d.
í af mæl um barna sinna og á ösku­
dög um. „Ég hef alltaf haft mjög
gam an af því að teikna og mála. Ég
gerði þessa bók þeg ar ég var í fæð­
ing ar or lofi með eldri dótt ir mína,
sem er núna þrett án ára. Hún Ísól
var svo ó trú lega auð velt unga barn
að ég hafði tíma og orku af lögu til
að gera þessa bók þá. Mig hafði
lengi dreymt um að gera barna­
bók og fannst vanta fram boð af
mynd skreytt um barna bók um fyr­
ir yngstu börn in sem höfðu góð­
an boð skap. Leit in að týnda egg inu
fjall ar með al ann ars um að dæma
ekki aðra að ó at hug uðu máli og að
líta í eig in barm. Bók in er hugs­
uð sem smá veg is nátt úru fræði­
kennsla með æv in týraí vafi og góð­
um boð skap. Sag an fjall ar um fugl
sem þyk ir mjög vænt um egg ið sitt
sem hverf ur einn dag úr hreiðr inu.
Fugl inn fer strax að saka rán dýr in
um hvarf eggs ins og spyr þau helstu
hvort þau hafi tek ið egg ið en ekk­
ert þeirra kann ast við það. Að lok­
um finn ur hún þó egg ið sitt, en það
hafði ver ið í hreiðr inu all an tím ann,
þar sem hún hafði sjálf breitt yfir
það til að halda á því hita þeg ar hún
þurfti að skreppa að eins frá til að ná
sér í orm í gogg inn. Hún var svo
fljót að á saka aðra um ó gæfu sína
þeg ar hún fann ekki egg ið að hún
gleymdi al veg að kíkja bet ur í sitt
eig ið hreið ur. Ég er búin að skrifa
tvær barna bæk ur í við bót og byrj uð
að mynd skreyta aðra þeirra en hef
ekki haft tíma til að klára hana. Það
verð ur að bíða betri tíma. Ég hef
reynt að hafa góð an boð skap í sög­
un um mín um, en önn ur þeirra sem
eru í vinnslu má segja að sé æv in týri
sem í grunn inn fjall ar um ein elti og
af leið ing ar þess en hin má segja að
fjalli um mik il vægi fyr ir gefn ing ar,"
seg ir Menja.
For rétt indi að vinna
við á huga mál ið
Menju finnst hún ein stak lega hepp­
in að geta unn ið við helsta á huga­
mál sitt og í ná inni sam vinnu við
eig in mann inn. „Við Ró bert vinn um
nær öll verk efni sam an, sem er mjög
skemmti legt. Helsti gall inn við að
hafa svona mik inn á huga á starf inu
er þó að stund um er erfitt að hætta
að hugsa um vinnunna í lok vinnu­
dags, sér stak lega þar sem Ró bert er
al veg jafn á huga sam ur og ég. Þá er
mik ill kost ur að eiga börn sem draga
at hygl ina frá vinn unni en ég hugsa
að ef við ætt um ekki þessi þrjú ynd­
is legu börn mynd um við senni lega
ekk ert hætta eft ir venju leg an vinnu­
dag. Með því að vera for eldr ar
verð um við að takast á við aðra hluti
sem eru líka bæði krefj andi og stór­
skemmti leg ir, tala við börn in um
alls kyns hluti, kynna þau fyr ir nátt­
úr unni og reyna að leið beina þeim
og hjálpa þeim að þroskast í sjálf­
stæða ein stak linga með heil brigð
lífs gildi," seg ir Menja. Hún og Ró­
bert eru eins og áður hef ur kom ið
fram bæði í dokt ors námi með starf­
inu, en Menja von ast til þess að
hætta aldrei að læra. „Ég hef mjög
gam an af því að læra og vildi helst
aldrei hætta því. Auð vit að klára ég
ein hvern tíma dokt ors nám ið en þó
mað ur sé ekki form lega í skóla kerfi
get ur mað ur alltaf hald ið á fram að
læra. Til dæm is með því að fylgj­
ast vel með því sem er að ger ast í
fræði heim in um, en þar eru stöðug­
ar fram far ir. Ég gæti enda laust les ið
og lært, en það væri ekki skyn sam­
legt að setja all an minn tíma í það,
enda væri það lé leg nýt ing á þeirri
þekk ingu sem mað ur hef ur þeg­
ar til eink að sér. Við mót un á starf­
semi Nátt úru stof unn ar höf um við
reynt að hafa jafn vægi milli þess að
sinna sam fé lag inu og fræði mennsk­
unni. Okk ur finnst við hafa á kveðn­
ar sam fé lags leg ar skyld ur en hlut­
verk stof unn ar eru mjög víð," seg­
ir Menja.
Merkja arn ar unga
á sumr in
Á sumr in fer Menja í arnar hreið­
ur til að merkja arn ar unga og taka
úr þeim sýni. „Það er dá lít ið merki­
legt að þær teg und ir sem við höf um
mest ver ið að rann saka eru mjög
um deild ar svo sem mink ur, ref­
ur, lúpína og meira að segja örn inn
get ur ver ið um deild ur. Glókoll­
ur inn er þægi leg ur að því leyti að
hann eyði legg ur ekki neitt fyr ir
nein um og þyk ir bara krútt leg ur.
Fyr ir vik ið er þó ekki víst að marg­
ir hafi á huga á að fá rann sókna nið­
ur stöð ur um hann. Aft ur á móti
hef ur fólk mikl ar og fjöl breytt­
ar skoð an ir á mink, ref og örn um.
Á hverju sumri er far ið í öll arn ar­
hreið ur til að merkja unga og taka
blóð­ og fjaðra sýni. Þetta er hluti
af heild stæðri vökt un stofns ins sem
er á á byrgð Nátt úru fræði stofn un­
ar Ís lands en við höf um tek ið þátt
í þessu verk efni með þeim. Þetta er
eitt hvað það skemmti leg ast sem ég
geri. Ung arn ir er því lík flykki þó
þeir séu ekki gaml ir og við þurf­
um að gæta þess að hvorki við né
ung arn ir slas ist við með höndl un ina
en þeir eru með flug beitt ar klær og
beitt an gogg," seg ir Menja.
Dýra vel ferð ar sjón ar mið
skipta máli
Menja hef ur und an far ið sinnt for­
mennsku nefnd ar um hverf is­ og
auð linda ráð herra um laga lega stöðu
villtra fugla og spen dýra við Ís land.
„ Þetta verk efni hef ur ver ið stærsta
verk efn ið mitt síð ast lið in tvö ár. Í
því hef ur falist mik il vinna, sem er
von andi að klár ast núna á næstu vik­
um. Okk ur er ætl að að skoða þenn­
an mála flokk í mjög stóru sam­
hengi, líta víð tækt á vernd, vel ferð
og veið ar teg unda og setja fram til­
lög ur um úr bæt ur. Þannig er okk ur
ætl að að reyna að sam þætta mörg
ólík sjón ar mið," seg ir Menja. Þeg­
ar lit ið er til þeirra teg und a sem
veidd ar eru, er hún þeirr ar skoð un­
ar að ein ung is eigi að veiða dýr af
tveim á stæð um, ann ars veg ar til að
nytja af urð ir þeirra og hins veg ar til
að fyr ir byggja tjón sem er það mik­
ið að það rétt læti veið ar. „Varð andi
þær teg und ir sem veidd ar eru til
nytja held ég að all ir hljóti að vera
sam mála um að þær verð ur að veiða
á sjálf bær an hátt. Teg und ir sem eru
veidd ar til að koma í veg fyr ir tjón
eru erf ið ari við fangs í sið fræði legu
sam hengi. Spurn ing in er: Hvenær
er tjón orð ið það mik ið að það rétt­
læti veið ar, og hvað er átt við með
hug tak inu tjón? Ég held að það sé
mjög að kallandi að fram fari mat
á meintu tjóni og að í fram hald­
inu verði veið ar í aukn um mæli sér­
sniðn ar að hverri teg und sem veidd
er til að fyr ir byggja tjón. Einnig er
mik il vægt að huga að öðr um nálg­
un um en veið um til að fyr ir byggja
tjón. Þá má ekki gleyma dýra vel­
ferð ar sjón ar mið um hjá þeim teg­
und um sem veidd ar eru til að fyr­
ir byggja tjón. Það má taka mink­
inn sem dæmi. Þótt um á genga teg­
und sé að ræða sem tví mæla laust á
að halda í skefj um, verð ur að reyna
að beita veiði að ferð um sem leit ast
við að valda dýr un um sem minnst­
um kvöl um. Ekki má gleyma að um
er að ræða lif andi dýr sem finna fyr­
ir sárs auka, ótta og van líð an," bæt­
ir Menja við.
Um hverf is mál í
fyr ir rúmi
Sveit ar fé lög in fimm á Snæ fells nesi
eru með um hverf is vott un á starf­
semi sína frá E art hCheck vott un­
ar sam tök un um og held ur starfs­
mað ur Nátt úru stof unn ar, Theó­
dóra Matth í as dótt ir, utan um vott­
un ar verk efn ið sem er hið eina
sinn ar teg und ar í Evr ópu. Menja
hef ur tengst verk efn inu frá því það
fór af stað árið 2003. „Fyr ir fá ein­
um árum sett um við fram út færða
hug mynd um um hverf is vott un Ís­
lands, sem fól í sér að starf semi
allra sveit ar fé laga lands ins yrði
um hverf is vott uð. Ef af yrði vær­
um við fyrsta land ið á heims vísu
til að hljóta slíka vott un. Reynsl­
an sem feng ist hef ur á Snæ fells­
nesi sýn ir okk ur svo ekki verð ur
um villst að slík hug mynd væri vel
fram kvæm an leg. Vissu lega þyrftu
menn að breyta að eins um hugs­
un ar hátt og temja sér aðra siði, en
þetta ætti þó ekki að vera veru lega
tak mark andi, þar sem við þurf­
um ekki að vera orð in full kom in
til að fá vott un, held ur er um að
ræða kerfi stöðugra úr bóta í um­
hverf is mál um. Slík vott un myndi
veita Ís landi því líka sér stöðu, tæki­
færi og sam keppn is for skot varð­
andi marga þætti og styrkja fjölda
at vinnu greina, til dæm is ferða­
þjón ustu og út flutn ings iðn að auk
þess sem um hverf is leg ur á vinn ing­
ur yrði um tals verð ur. Nú eru Vest­
firð ir byrj að ir að vinna að slíkri
vott un og við höf um hvatt sveit­
ar fé lög á Vest ur landi til að skoða
þenn an mögu leika. Verk efn ið er
þó þess eðl is að á hugi þarf að vera
fyr ir hendi inn an sveit ar fé lags­
ins til að það gangi upp og nauð­
syn legt er að við kom andi sveit ar­
fé lag sjái sér hag í að fara í svona
um hverf is vott un ar verk efni og hafi
vilj ann til að gera það sem til þarf,"
seg ir Menja.
Nýir orku gjaf ar í sam­
göng um mik il væg ir
Menja tel ur mik il vægt að mað­
ur inn gangi mun bet ur um jörð­
ina en nú er gert og til einki sér
um hverf is vænni lifn að ar hætti. „Í
haust stóð um við fyr ir mál þingi
um vist vænni sam göng ur sem var
mjög fróð legt og skemmti legt, en
Um hverf is hóp ur Stykk is hólms
fékk til þess styrk frá um hverf is­
og auð linda ráðu neyt inu. Nið ur­
staða mál þings ins var í raun sú að
við gæt um auð veld lega knú ið all­
an bíla flota lands ins með inn lendri
orku. Það er bara spurn ing um að
taka póli tíska á kvörð un um að fara
þessa leið. Tækn inni hef ur fleygt
hratt fram og bæði raf bíl ar og
met an bíl ar eru mjög góð ir kost­
ir í dag. Stund um hef ur um ræð an
færst yfir í það hvort við eig um að
færa okk ur yfir í raf­ eða met an­
bíla og að því leyti þyk ir mér um­
ræð an vera á villi göt um. Ég held
að æski legt sé að gera bæði og það
er ekk ert að því að bíla floti okk­
ar yrði sam sett ur úr mörg um mis­
mun andi gerð um af bíl um. Það
sem skipt ir máli að mínu mati er
að við för um að nýta aðra orku­
gjafa. Ol í an er end an leg auð lind
og við verð um af um hverf is leg um
á stæð um að skera nið ur í brennslu
jarð efna elds neyt is. Það er eitt hvað
sem við mun um ekki kom ast hjá
þótt við virð umst ekki vera til bú­
in til að horfast í augu við þá stað­
reynd, og því fyrr sem við venj um
okk ur á aðra orku gjafa, því betra,"
seg ir Menja. sko
Stund um koma laskað ir fugl ar til að hlynn ing ar á Nátt úru stof unni eins og þessi
fálki. Hann drapst skömmu síð ar og kom þá í ljós að hann hafði ver ið skot inn með
hagla byssu.
Menja er hér að setja loka hönd á vand að an bún ing yngri dótt ur sinn ar Söru.